Οι Ήρωες στην ελληνική μυθολογία

«Ο ήρωας είναι προϊόν διασταύρωσης της θείας και της ανθρώπινης φύσης και προκαλείται από τον έρωτα» γράφει ο Auguste Bouché Leclerc.
Ο ήρωας ζει ανάμεσα στους ανθρώπους, αλλά είναι ανώτερο ον κι αυτή η ανωτερότητά του εκδηλώνεται με θαυμάσια κατορθώματα. Όμως υπόκειται στη Μοίρα των ανθρώπων γερνάει και πεθαίνει.
Ο ήρωας είναι ρωμαλέος, γενναίος, ευγενής, ωραίος, έξυπνος. Είναι μια ενδιάμεση βαθμίδα ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους και συχνά χαρακτηρίζεται ως ημίθεος.
Συμβαίνει το αντίθετο με εκείνο που έκανε τους Έλληνες να πλάσουν τους θεούς τους ανθρωπομορφικά. Κάποιους ανθρώπους δηλαδή τους ηρωοποίησαν προσεγγίζοντάς τους προς τους θεούς και προσδίδοντάς τους θεϊκές ιδιότητες.
Οι ήρωες έχουν πατέρα θεό και μητέρα θνητή. Ο Αινείας είναι μια αντίθετη περίπτωση. Έχει μάνα τη θεά Αφροδίτη και πατέρα θνητό, τον Αγχίση.
Στον Όμηρο η έννοια του ήρωα παρουσιάζεται διαφορετικά στα δύο έπη. Στην Ιλιάδα ο ήρωας είναι λέξη συνώνυμη με τον πολεμιστή. Στην Οδύσσεια όμως ο ήρωας είναι ένας άνδρας ανώτερος από άλλους, ευγενής στην καταγωγή και με ανώτερη φρόνηση.
Γενικά όμως και στα δύο ομηρικά έπη οι ήρωες αποτέλεσαν αντικείμενο λατρείας.
Βεβαίως η λατρεία των ηρώων χρονολογείται από παλαιότερους χρόνους, καθώς έχουμε λατρεία ηρώων νωρίτερα από τη λατρεία ενός θεού, ο οποίος και τον εκτοπίζει. 

Η παλαιότερη γραπτή αναφορά που έχουμε σε λατρεία ηρώων είναι η νομοθεσία του Δράκοντα που όρισε ότι οι θεοί και οι τοπικοί ήρωες θα πρέπει να λατρεύονται σύμφωνα με τα αρχέγονα έθιμα. Έτσι λοιπόν συμπεραίνουμε ότι η λατρεία των τοπικών ηρώων είχε ήδη εγκαθιδρυθεί. Σχετικά με πρώιμες λατρείες ηρώων, αρχές του 8ου αι. έχουμε αρχαιολογικές μαρτυρίες: λατρεία του Πέλοπα στην Ολυμπία, Αγαμέμνονα στη Σπάρτη, Ελένη και Μενέλαο στη Λακωνία.

Ο Ησίοδος στο « Έργα και ημέραι» γράφει σχετικά με τους ήρωες:
 « Ο Ζευς, γιος του Κρόνου, δημιούργησε πάνω στη εύφορη γη μια τέταρτη φυλή πιο δίκαιη και πιο ενάρετη, την ουράνια φυλή των ηρώων, που ο προηγούμενος αιώνας ονόμαζε ημίθεους…. Ο μοιραίος πόλεμος και οι φονικές μάχες τους θέρισαν όλους, ένα μέρος μπροστά στην επτάπυλη Θήβα, στη χώρα του Κάδμου, όταν ήρθαν σε ρήξη μεταξύ τους για τα κοπάδια του Οιδίποδα και τους άλλους στην Τροία, όταν αφού πέρασαν την πλατειά θάλασσα, αγωνίστηκαν για την καλλίκομη Ελένη. Ο πανίσχυρος γιος του Κρόνου τους έδωσε τροφή και κατοικία διαφορετικές από τους άλλους ανθρώπους και τους τοποθέτησε στα σύνορα της γης. Οι καλότυχοι αυτοί ήρωες, απαλλαγμένοι από κάθε έγνοια, κατοικούν στα νησιά των Μακάρων, πέραν από τον Ωκεανό με τις βαθειές αβύσσους. Τρεις φορές το χρόνο η γόνιμη γη τους δίνει λαμπρούς και εύχυμους καρπούς.»

Η λαϊκή φαντασία των Ελλήνων δεν υιοθέτησε τις απόψεις του Ησιόδου που ήθελε τους ήρωες απομονωμένους σε ευτυχή αθανασία πέραν του Ωκεανού.
Κατά τον Ησίοδο , οι ήρωες στο βασίλειο του Αδη ήταν πρώτοι μεταξύ των νεκρών όπως και στη ζωή ήταν πρώτοι μεταξύ των ανθρώπων. Ήταν σκιές χωρίς δύναμη και σκέψη.

Ο λαός όμως λάτρευε τους ήρωες και μπορούμε να διακρίνουν κάποια είδη λατρείας:

Λατρεία προπατόρων, όπως οικιστή ιδρυτή της πόλης
Λατρεία επώνυμων ηρώων, όπως αυτών του επικού κύκλου
Λατρεία τοπικών ηρώων, όπως στην Αθήνα του Ερεχθέα και Ακάδημου
Λατρεία ηρώων μάντεων, όπως τη λατρεία του Αμφιαράου σε πολλά μέρη όπως Θήβα Ωρωπό, Άργος, Σπάρτη.

Η λατρεία των ηρώων είχε τα ίδια στοιχεία με τη λατρεία των προγόνων, υπολείμματα της οποίας αποτέλεσαν το παράδειγμα και το σημείο αναφοράς για την πίστη και τη λατρεία στους ήρωες.
Η λατρεία αυτή ήταν από τη φύση της χθόνια, γιαυτό και τα τελετουργικά που συνδεόταν με αυτήν είχαν στοιχεία παρόμοια με αυτά της λατρείας της Εκάτης και της Περσεφόνης, δηλαδή σπονδές κατά τις μεταμεσονύκτιες ώρες και θυσίες που δεν μοιράζονταν με τους θνητούς.
Με την πάροδο των ετών παρατηρούμε η απόσταση ανάμεσα σε ήρωες και ανθρώπους μειώνεται, τόσο λόγω της διάδοσης των δημοκρατικών ιδεωδών όσο και της πεποίθησης ότι οι ήρωες έζησαν πραγματικά.
Οι ήρωες στους ιστορικούς χρόνους ήταν πλέον ένδοξοι νεκροί και στήνονταν Ηρώα για να τιμηθεί η μνήμη τους που θα έδινε δύναμη και προστασία στους ζωντανούς.

Ένας αρχαίος συγγραφέας ότι το 375 π.Χ όταν έγινε σεισμός καταστρεπτικός για πολλά μέρη, η Αθήνα έμεινε άθικτη. Πολλοί Αθηναίοι ήταν βέβαιοι ότι η προστασία της πόλης οφειλόταν στον Αχιλλέα, ο οποίος είχε εμφανιστεί στον ιεροφάντη Νεστόριο κατά τον ύπνο του. Λέγεται ότι ο Νεστόριος είχε κρύψει κάτω από το άγαλμα της Αθηνάς ένα μικρό αγαλματάκι του Αχιλλέα, παρά τις απαγορεύσεις των αξιωματούχων.

Ράνια Τζεν

Ελληνική Μυθολογία, Ι.Θ. Κακριδή,Ελληνική μυθολογία Ζαν Ρισπέν, Βικιπαιδεία

Εικόνα: Λατρεία του Οιδίποδα, σε αμφορέα από τη Λευκανία, περ. 380-70 π.Χ., Λούβρο

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ