Το κοριτσάκι με τα σπίρτα

Οι κλασικές αξίες πάντα ξανάρχονται στη μόδα. Όπως το καμηλό παλτό, που κάθε γυναίκα που σέβεται τον εαυτό της φυλάει στην ντουλάπα. Όπως ο Κώστας Καραμανλής για την Κεντροδεξιά...
Το μικρό μαύρο φόρεμα που θα σε βγάλει από μια δύσκολη κατάσταση αν δεν έχεις πάρει δέκα κιλά εν τω μεταξύ. Η Μερσεντές Ε class που την αράζεις στο γκαράζ και κυκλοφορείς με Σμαρτ, γιατί οι καιροί είναι πονηροί και μπορεί να σε θεωρήσουν και λίσταρχο κλπ, κλπ.


Τα φετινά Χριστούγεννα κάνει δυνατό come back το Κοριτσάκι με τα σπίρτα. Το κλασσικό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν εκδόθηκε στη Δανία το 1845. Την ίδια χρονιά που ο Έντγκαρ Άλαν Πόε δημοσίευε το Κοράκι και τρία χρόνια πριν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ-Ένγκελς.

Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα δεν μου άρεσε ποτέ όταν ήμουνα παιδί. Παρ’ ότι φαν των γκόθικ παραμυθιών, και όσο πιο σκοτεινά και μαύρα τόσο καλύτερο, προτιμούσα άλλου τύπου φοβιστικές ιστορίες. Με δράκους και κακές μάγισσες, φαντάσματα και κακούς λύκους, γοργόνες και τελώνια.

Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα δεν είχε τίποτε από αυτά. Ένα μικρό φτωχό κοριτσάκι πουλάει σπίρτα για να ζήσει, μια πλούσια άμαξα την προσπερνά με ορμή, το κοριτσάκι φοβισμένο τρέχει για να μην την πατήσει, στην προσπάθεια της να ζήσει χάνει το ένα της τσόκαρο, πέφτουν τα περισσότερα σπίρτα στα λιμνάζοντα νερά και φοβισμένη δεν γυρίζει σπίτι γιατί δεν έχει βγάλει ούτε μία δεκάρα.

Η νύχτα πέφτει, το χιόνι πυκνώνει, το κρύο θερίζει και το μικρό κοριτσάκι ανάβει σπίρτα για να ζεσταθεί. Κάθε σπίρτο την μεταφέρει αλλού. Το πρώτο σε ένα ζεστό σπίτι με ένα μεγάλο τραπέζι γεμάτο φαγητά και γλυκά και την γεμιστή γαλοπούλα να περιμένει την οικογένεια των πλουσίων να την καταβροχθίσει, ίσως των ίδιων πλουσίων που η άμαξα τους παραλίγο να την διαμελίσει. Το δεύτερο σε μια πλατεία με ένα πανέμορφο στολισμένο, ολοφώτεινο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Όμως όταν τα σπίρτα της καίνε τα δάχτυλα και σβήνουν, τα οράματα χάνονται και το κοριτσάκι επιστρέφει την σκοτεινή και παγωμένη πραγματικότητα της πόλης. Για να κρατήσει το όνειρο αρχίζει να καίει ένα-ένα σαν μανισμένο τα σπίρτα που της έχουν απομείνει. Στο τελευταίο σπίρτο εμφανίζεται η γιαγιά της που την παίρνει μαζί στους ουρανούς. Το πρωί οι περίοικοι βρίσκουν το κοριτσάκι νεκρό με ένα σωρό καμένα σπίρτα ολόγυρα του. End of the story.

Τι να μ’αρέσει λοιπόν σαν παιδί αυτό το παραμύθι; Δεν έχει δράκους, δεν έχει τελώνια, δεν έχει φαντάσματα για να τρομάξεις με την ασφάλεια της μυθοπλασίας και να ξορκίσεις τους δικούς σου παιδικούς φόβους. Τους φόβους ενός παιδιού μιας οικογένειας που είχε γαλοπούλα, αλλά όχι άμαξα, και που η οικονομική επισφάλεια ήταν καθημερινή;

Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα, δεν ήταν παραμύθι: ήταν ένα σκληρό short story με πρωταγωνιστή παιδί. Ήταν αυτό που θα έλεγαν κάποιοι κριτικοί «φέτα ζωής». Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα περιέγραφε έναν πραγματικό κόσμο στην βιομηχανική σκληρή εποχή του πρώτου μισού του 19ου αιώνα. Μιας σκληρής εποχής με τα εργασιακά δικαιώματα άγνωστη λέξη. Μιας εποχής του πιο άγριου καπιταλισμού με τον κόσμο διαιρεμένο ουσιαστικά σε δύο τάξεις. Πλούσιους και προλεταριάτο.

Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα μπορεί να μην είναι παραμύθι, αλλά είναι κλασσική αξία. Και φέτος επιστρέφει γερά. Μπορείς να το δεις στις γωνίες της ολόφωτης πόλης, της στολισμένης γιορτινά. Μπορείς να το δεις σε απομακρυσμένα χωριά της Βόρειας Ελλάδας. Το κοριτσάκι μπορεί να είναι κοριτσάκι, μπορεί να είναι και γέρος, ή μητέρα με παιδιά, ολόκληρη οικογένεια Ελλήνων ή αλλοδαπών, χριστιανών, μουσουλμάνων, Εβραίων, δωδεκαθεϊστών ή άθεων - δεν έχει καμιά σημασία. Αλλά τα σπίρτα είναι παρόντα, και η έλλειψη ζέστης το ίδιο.

Οι κλασικές αξίες πάντα επανέρχονται στη μόδα. Και ο άγριος καπιταλισμός είναι κλασική αξία. Που και που εκσυγχρονίζεται, βάζει ένα γιακά διαφορετικό, από αστρακάν, γίνεται πιο μεσάτος, φοράει τζιν με σακάκι φράκου, αλλά σαν κλασική αξία επιστρέφει κατά διαστήματα στην πιο σκληρή του μορφή. Αλλά αυτά μπορεί να σας τα πει καλύτερα ο Κάρολος κι ο Χανς κι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε. Γιατί και οι τρεις για το ίδιο πράγμα μιλάνε.

Οι κλασικές αξίες πάντα επανέρχονται στη μόδα, όπως ο πιο άγριος καπιταλισμός, και θα επανέρχονται, μέχρις ότου βάλουμε ένα άλλο σύστημα αξιών στη θέση τους. Και τότε το Κοριτσάκι με τα σπίρτα θα κοσμεί τα μουσεία του παλιού σκληρού κόσμου.


Tης Άννας Χατζησοφιά