ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

Του Γιάννη Θεοδωρόπουλου.
Η πιο σημαντική και ιστορικά αναλλοίωτη προσφορά των Ελλήνων στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό είναι το αλφάβητο. Όλοι οι θησαυροί, της επιστήμης και της τέχνης του δυτικού κόσμου, έχουν γραφεί με αλφάβητα, που αποτελούν ελάχιστα παραλλαγμένες μορφές του Ελληνικού. ( λατινικά και σλαβικά ). Και η ονομασία αλφάβητο κοινή σε όλες τις Ευρωπαϊκές γλώσσες, μαρτυρεί την κοινή Ελληνική καταγωγή.
Το αλφάβητο που ονομάζουμε Ελληνικό, δεν είναι η παλαιότερη γραφή της Ελληνικής γλώσσας. Με την ανάγνωση της Μυκηναϊκής γραφής (γραμμικής Β), πιστοποιήθηκε ότι αυτή υπήρξε η παλαιότερη γραφή κειμένων, που χρονολογούνται στους Μυκηναϊκούς χρόνους. Ωστόσο τα δυο αυτά συστήματα γραφής, δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, ούτε στη μορφή των συμβόλων ούτε στη λειτουργία τους. Το Μυκηναϊκό είναι συλλαβογραφικό, δηλαδή κάθε σύμβολο εκφράζει μια συλλαβή, ενώ το Ελληνικό είναι φωνητικό, κάθε δηλαδή σύμβολο-γράμμα εκφράζει έναν ιδιαίτερο φθόγγο-φωνή.
Αυτή η ιδιότητα του Ελληνικού αλφαβήτου τόσο απλή και κατανοητή σήμερα, υπήρξε μια κοσμοϊστορική κατάκτηση του ανθρώπου.
Η αρχαία Ελληνική παράδοση απέδιδε την εύρεσή του σε διάφορα μυθικά πρόσωπα, με επικρατέστερο τον Κάδμο, βασιλέα της Τύρου.
Η σύγχρονη έρευνα απέδειξε ότι το Ελληνικό αλφάβητο δεν αντέγραψε αλλά χρησιμοποίησε κατά κάποιον τρόπο ως βάση τη Φοινικική γραφή, που δεν ήταν κατά τη γνώμη μου αλφάβητο, αλλά ένας τρόπος γραφής.

Κάτι ενδιάμεσο μεταξύ φωνητικής και συλλαβογραφικής γραφής, το οποίο είχε 22 στοιχεία, και επάνω εκεί, διαμορφώθηκε αργά – αργά παρουσιάζοντας διάφορες παραλλαγές κατά περιοχή. Έτσι κυκλοφόρησαν πάμπολλα Ελληνικά αλφάβητα μέχρι να επικρατήσει οριστικά το Ιωνικό, γύρω στα 400 π.χ.
Αλλά η ονομασία Φοινικικό αλφάβητο είναι ιδιαίτερα σχετική. Διότι η ονομασία Φοινίκη είναι Ελληνική. Η ρίζα «φοιν» σημαίνει στα Ελληνικά ο ερυθρός, η λέξης «φοινίκεος» σημαίνει ο πορφυροκόκκινος. Ο «Φοίνιξ» είναι το εκ της τέφρας αναγενόμενο πτηνό. Η Χαονία ήταν περιοχή της Ηπείρου που κατοικείτο από τους Χάονες και είχαν για πρωτεύουσα την «Φοινίκη». Για το δέντρο Φοίνικας αναφέρει η μυθολογία η Λητώ κάτω από «Φοίνικα έτεκεν». Ο «Φοίνιξ» τον συναντάμε ως όνομα σε πλήθος Ελληνικών μυθικών προσώπων. Καθώς και σε δύο τραγωδίες, του Σοφοκλή και του Ευριπήδη. Αλλά επί πλέον πρέπει να σημειώσουμε ότι Φοίνικες σαν έθνος ή λαός δεν υπήρξαν. Όταν λέμε Φοίνικες, εννοούμε ένα σύνολο λαών, όπως οι Μινωίτες που μετανάστευσαν εκεί το 1500 π.χ. μετά την καταστροφή που υπέστησαν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θύρας. Οι Μινωίτες μετοίκισαν στα παράλια της Φοινίκης γιατί αυτοί που επλήγισαν από το ηφαίστειο κατοικούσαν στα παράλια της Κρήτης, και ήταν λαός που ασχολείτο με την ναυτιλία και το εμπόριο. Και έπαιξαν λόγω ανωτέρου πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου, ηγετικό ρόλο στις παραλιακές πόλεις. Αλλά και προ του 1500π.χ. οι Μινωϊτες πρέπει να είχαν δημιουργήσει πόλεις αποικίες στην περιοχή αυτή για να εξυπηρετήσουν τις εμπορικές τους συναλλαγές.
Οι κάτοικοι της Φοινίκης ήσαν επίσης οι απόγονοι των Χανααϊτών, όπως οι Αραμαίοι, οι Χιττίτες, οι Σουμέριοι, οι Εβραίοι, αλλά κυρίως οι δυναμικές και ανεξάρτητες πόλεις, Βύβλος που η ονομασία της είναι και αυτή Ελληνική, διότι βύβλο οι Έλληνες έλεγαν τον πάπυρο Καθώς η Σιδώνα, και η Τύρος. Αυτές οι πόλεις κράτη είχαν τρόπο οργάνωσης όπως στον Ελλαδικό χώρο. Αυτό δείχνει ότι ο πληθυσμός τους πρέπει κατά ένα μεγάλο ποσοστό να ήταν Έλληνες. Όλα τα ανωτέρω φαίνετε ότι γνώριζε ο Ηρόδοτος που αναφέρει ότι οι Έλληνες πήραν την γραφή από τους Φοίνικες, διότι εννοούσε τους Έλληνες της Φοινίκης, χωρίς να είναι και βέβαιος διότι αναφέρει «ως εμοί δωκεί».
Μπορεί τα ευρήματα που αναφέρω πιο κάτω μας κάνουν να υποθέσουμε ότι οι Έλληνες πήραν στοιχεία γραφής από τους Φοίνικες. Όμως πως μπορούμε να εξηγήσουμε τα Ομηρικά έπη που εγράφησαν περί το 700π.χ. να αποτελούν ένα κορυφαίο λογοτεχνικό δημιούργημα. Αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες είχαν μακροχρόνιο λεκτική και γραφική γνώση, και γιατί δεν υπάρχει κάτι ανάλογο λογοτεχνικό κείμενο στους λαούς της Φοινίκης, αν υποθέσουμε ότι προηγούντο των Ελλήνων. Πια τελικά είναι η πραγματικότητα είναι ένα θέμα που θέλει διερεύνηση.
Οι Έλληνες όμως, πραγματοποίησαν βασικές μετατροπές της Φοινικικής γραφής, μεταμορφώνοντάς την ριζικά. Η Φοινικική γραφή είχε μόνο σύμφωνα και μερικά ημίφωνα, όχι όμως φωνήεντα. Χρησιμοποίησαν πέντε από τα Φοινικικά στοιχεία για να αποδώσουν πέντε φωνήεντα, ήτοι τα α, ε, ι, ο, υ. Εκτός από τα φωνήεντα, έγιναν πολλές επεμβάσεις και προσθήκες διαφορετικές κατά περιοχή. Όπως η προσθήκη των νέων γραμμάτων, φ, χ, ξ, και ψ. Τα δύο πρώτα ανάλογα με την περιοχή προ της προσθήκης τους αποδίδονταν με τα ΠΧ, και ΚΗ, ( η προσθήκη του Η γινόταν για δήλωση δασύτητας ). Το ξ, αποδίδονταν με το ΚΣ η ΧΣ και το ψ, με το ΠΣ ή ΦΣ. Στο Εύβοιας το Χ δεν χρησιμοποιήθηκε να αποδώσει το χ, αλλά το ξ, και έτσι μεταφέρθηκε στην Ιταλία στο Λατινικό. Το φ, έγινε αμέσως αποδεκτό από όλα τα κυκλοφορούντα αλφάβητα. Μετά έγινε και ο διαχωρισμός των φωνηέντων σε μακρά και βραχέα. Ακολούθησαν ακόμη πολλές μακροχρόνιες μορφοποιήσεις για να πάρει τη σημερινή του μορφή. Τα επικρατέστερα αλφάβητα ήταν το Ιωνικό, το Κορινθιακό, και Αθηνών, της Εύβοιας, της Ηλείας, της, Αρκαδίας, των Κυκλάδων, κ. α.
Αν μελετήσουμε τον πίνακα που παραθέτω, βλέπουμε πως έγινε η μετάβαση από τη Φοινικική γραφή στο Ελληνικό αλφάβητο. Αλλά και εξετάζοντας ένα ένα γράμμα χωριστά, θα παρατηρήσουμε πολλές μορφοποιήσεις μέχρι το καθ’ ένα να πάρει την τελική του σημερινή μορφή.
Στην Ελληνική με το άλφα εννοούμε το α, με το βήτα το β, και ούτω καθ’ εξής. Στην Φοινικική το άλφα, aleph είναι το βόδι. Το βήτα beth, είναι το σπίτι. Το γάμα gimel είναι η γκαμήλα, και συνεχίζεται. Είναι αυτό που είπα στην αρχή ότι ήταν κάτι ενδιάμεσο μεταξύ συλλαβογραφικής και φωνητικής γραφής. Στη Φοινικική η γραφή γινόταν από δεξιά προς τα αριστερά, και τον ίδιο τρόπο χρησιμοποίησαν και οι Έλληνες, Τον ΣΤ΄ αιώνα ακολουθήθηκε η γραφή «βουστροφηδόν» δηλαδή όπως κάνουν στους αγρούς την άρoση τα βόδια. Με την γραφή αυτή παρέδωσε στους Αθηναίους ο Σόλων τη νομοθεσία που είχε συντάξει.
Αργότερα επειδή είδαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι δεξιόχειρες, άλλαξαν την γραφή και την έκαναν από αριστερά προς τα δεξιά.
Ο χρόνος επηρεασμού της γραφής από τους Φοίνικες δεν μπορεί να είναι κάποια χρονολογία συγκεκριμένη, αλλά να έγινε σιγά – σιγά μέσω των επαφών που είχαν οι δύο λαοί από τις εμπορικές συναλλαγές. Η Ρόδος και η Θύρα εικάζεται ότι ήταν οι πρώτες πύλες εισόδου. Πρέπει να άρχισε κατά την γνώμη μου το 1000π.χ. και μέχρι το 850π.χ. να είχε ολοκληρωθεί.
Οπωσδήποτε η μορφοποίηση του αλφαβήτου δεν έγινε από τους εμπόρους, αυτοί απλώς το μετέφεραν στις πατρίδες τους, και εκεί ιδιοφυείς Έλληνες, το επεξεργάσθηκαν και το διαμόρφωσαν. Όλη αυτή η διαδικασία της σταδιακής διαμόρφωσης, και μέχρι να γίνει κτήμα περισσοτέρων ανθρώπων, κράτησε πάρα πολλά χρόνια.
Οι πρώτες επιγραφές σε Φοινικική αλφαβητική γραμμική γραφή, είναι του «Αχιράμ», γύρω στα 1050 - 1030 π.χ. η «Ζαχάρ - Μπαάλ» στα 1070-1060 π.χ. του «Ιθομπάαλ» στα 980-985 π.χ. του «Γιοχεμίλκ» στα 960-950 π.χ. το ημερολόγιο του «Γκέζερ» στα 930-925 π.χ. Αυτό εικάζει ότι τη Φοινικική γραφή την πήραν από τους Φοίνικες οι Έλληνες και όχι οι Φοίνικες από τους Έλληνες. Διότι ανάλογες επιγραφές στην Ελλάδα βρίσκουμε το 800 π.χ. και μετά, όπως η επιγραφή του «Νέστορος ποτηρίου», που βρέθηκε στο νησί Ίσκια, (Πιθυμούσες) της Ιταλίας σε τάφο που χρονολογείται το 740—725 π.χ. Το νησί Πιθυμούσες είχαν εποικίσει Έλληνες από την Κύμη της Εύβοιας, το 770 με 760 π.χ. Οι Κυμαίοι ερχόμενοι στην νέα τους πατρίδα, έφεραν και το αλφάβητο της Εύβοιας, το οποίο είχε αρκετές διαφορές με τα άλλα. Στο αλφάβητο αυτό, το Χ προφέρονταν ως ξ, το Σ γράφονταν ως C, Το Υ, ως U. και είχε ακόμη τα γράμματα D, ως Δ, το G, ως Γ, το οποίο πήραν αργότερα οι Λατίνοι, κτίζοντας επάνω του το Λατινικό αλφάβητο.
Κατά την μετάβαση από το Μυκηναϊκό στο Ελληνικό αλφάβητο, και με βάση τις ευρεθείσες επιγραφές, έχουμε ένα κενό 400 ετών. Κάποιοι μελετητές, υποθέτουν ότι οι Έλληνες τα χρόνια αυτά, παρουσιάζουν πολιτισμικό κενό. Όμως, οι περισσότεροι μελετητές έχουν την άποψη, ότι αν είχαν πολιτισμικό κενό, δεν θα κατάφερναν, τόσο ουσιαστικές τροποποιήσεις δημιουργώντας αυτό το αλφάβητο. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση της αποτύπωσης της γραφής δεν διακόπηκε ποτέ, αλλά ότι μάλλον χρησιμοποιήθηκαν για γραφή, υλικά που δεν άντεξαν στο χρόνο.
Αυτές είναι σε γενικές γραμμές οι απόψεις των μελετητών του Ελληνικού αλφαβήτου.
Βεβαίως κάποιοι μελετητές, έχουν την άποψη ότι οι Φοίνικες πήραν το αλφάβητο από τους Έλληνες και συγκεκριμένα από τους Μινωϊτες. Αυτό έχει λογική βάση, διότι οι Μινωϊτες σαν λαός κυρίαρχος του θαλάσσιου εμπορίου, που είχε ήδη εφεύρει το ηλιακό ρολόι, καθώς και όργανο δια του οποίου επιτυγχάνονταν η ασφαλής ναυσιπλοΐα, και για να εξυπηρετούν καλυτέρα τις εμπορικές τους συναλλαγές, σίγουρα θα είχαν ασχοληθεί και με τον τρόπο επικοινωνίας με σύστημα γραφής.
Θα ήθελα εδώ όσοι από τους αναγνώστες αποδέχονται αυτήν την άποψη να την καταθέσουν, και να την συζητήσουμε, γιατί κάθε άποψη είναι ενδιαφέρουσα.
Εγώ προσωπικά είμαι της άποψης ότι όπως και να το πάρουμε το Αλφάβητο είναι δημιούργημα των Ελλήνων, διότι στις αναφερθείσες δυναμικές πόλεις Βύβλος, Σιδώνα, και Τύρος, από όπου φαίνετε άρχισαν τα πρώτα υποτυπώδη βήματα του αλφαβήτου, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού πρέπει να ήταν Έλληνες.
Τα τελευταία όμως χρόνια, έχει προβληματίσει τους μελετητές, η ανεύρεση στο Δισπήλιο της Καστοριάς, επιγραφής, επάνω σε ξύλινη πινακίδα η οποία φωτογραφήθηκε, και μετρήθηκε η ηλικία της, με την μέθοδο του άνθρακα C14, από τον καθηγητή προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Χουρμουζιάδη. Η μέτρηση έδειξε ότι είναι ηλικίας 7500 ετών. Στην πινακίδα αυτή, υπήρχε γραφή που δεν έχει ακόμα αναγνωστεί. Δυστυχώς όμως, η πινακίδα αυτή ερχόμενη στο φως, διαλύθηκε.

Στην πρώτη στήλη απεικονίζονται γράμματα που ήταν χαραγμένα σε ξύλινη πινακίδα που βρέθηκε στο Δισπήλιο της Καστοριάς. Οι άλλες στήλες είναι για σύγκριση.

 Ιωαννης Θεοδωροπουλος

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ