Πρέπει να υπάρχει ισορροπία: ούτε απάρνηση ούτε αποδοχή

Πάρα πολύ λίγοι έχουν την τάση ή την επιθυμία να κατανοήσουν βαθιά αυτή τη διαδικασία του πόνου και της θλίψης που υπάρχει στη ζωή. Δίνουμε πολύ περισσότερες ευκαιρίες για σπατάλη της ενέργειάς μας σε παράλογες διασκεδάσεις, σε ανώφελες συζητήσεις και σε ματαιόδοξες επιδιώξεις, αντί να ψάξουμε, να εμβαθύνουμε στις ψυχολογικές μας απαιτήσεις και ανάγκες, στα ιδανικά και στα πιστεύω μας. Αυτό, όμως, προϋποθέτει έντονη προσπάθεια από μέρους μας, κι αφού δεν θέλουμε να κοπιάσουμε προτιμάμε τη φυγή μέσα από κάθε είδους εύκολη ικανοποίηση, διασκέδαση.

Κι όταν δεν αναζητάμε τη φυγή μέσα από διάφορες διασκεδάσεις, βρίσκουμε τη φυγή μέσα από τα «πιστεύω» και από τις δραστηριότητες διάφορων οργανώσεων με τους δικούς τους νόμους υπακοής και τις δικές τους δεσμεύσεις. Αυτά τα «πιστεύω» γίνονται τοίχος που μας εμποδίζει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Οι θρησκευτικές-φιλοσοφικές οργανώσεις υπόσχονται να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον εαυτό μας, αλλά μας εκμεταλλεύονται κι εμείς απλώς επαναλαμβάνουμε τα λόγια τους και παραδινόμαστε στην εξουσία των ηγετών τους. Έτσι, αυτές οι οργανώσεις, με τις όλο και περισσότερες «πειθαρχίες» που σου βάζουν και τις μυστικιστικές υποσχέσεις τους, μας οδηγούν σε περισσότερες πολυπλοκότητες που μας κάνουν ανίκανους να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Από τη στιγμή που έχουμε αφοσιωθεί σε κάποια ιδιαίτερη κοινότητα αυτού του είδους, στους επικεφαλής της και στους φίλους της, αρχίζουμε να βάζουμε ακόμα περισσότερες «πειθαρχίες» και υπευθυνότητες, που μας εμποδίζουν να είμαστε απόλυτα έντιμοι με τον εαυτό μας. Φυσικά, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι φυγής μέσα από διάφορες άλλες επιφανειακές δραστηριότητες.

Για να καταλάβει κανείς βαθιά τον εαυτό του χρειάζεται ισορροπία. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να ελπίζει ότι θα κατανοήσει τον εαυτό του εγκαταλείποντας τα εγκόσμια, αλλά ούτε κι όταν είναι δεμένος με τα εγκόσμια θα έχει την ευκαιρία να τον κατανοήσει. Πρέπει να υπάρχει ισορροπία: ούτε απάρνηση ούτε αποδοχή.[i]

ÏÒ

Το σημαντικό δεν είναι να ψάχνεις απλώς να βρεις μια λύση σε κάποιο πρόβλημα −είτε είναι οικονομικό ή άλλου είδους, είτε είναι ατομικό ή συλλογικό−, αλλά να κατανοήσεις εκείνον που δημιούργησε το πρόβλημα· και το να κατανοήσει κανείς το δημιουργό του προβλήματος είναι πολύ πιο δύσκολο, χρειάζεται μεγαλύτερη επίγνωση, μεγαλύτερη προσοχή από το να μελετάς απλώς το πρόβλημα. Ο δημιουργός του προβλήματος είναι το «εγώ», και για να καταλάβει κανείς το «εγώ» δεν σημαίνει ότι πρέπει να απομονωθεί, να αποσυρθεί. Φαίνεται πως θεωρούμε ότι πρέπει να βρισκόμαστε σε ένταση και σε δράση όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα, γιατί τότε μπορούμε να νιώθουμε ότι, τουλάχιστον, κάτι κάνουμε γι’ αυτά· ενώ κάθε ενδιαφέρον για μελέτη, για κατανόηση του δημιουργού του προβλήματος, το θεωρούμε διαδικασία απομόνωσης, κλεισίματος στον εαυτό μας και επομένως άρνηση να δράσουμε. Είναι, λοιπόν, σημαντικό η μελέτη του «εγώ» να μην είναι απόσυρση, να μην είναι διαδικασία απομόνωσης ή έλλειψης δράσης· αντιθέτως, είναι μια διαδικασία εξαιρετικής προσοχής, άγρυπνης επίγνωσης, που απαιτεί όχι μόνο επιφανειακή, αλλά και εσωτερική διαύγεια.

Σε τελευταία ανάλυση, όταν μιλάμε για δράση, στην πραγματικότητα εννοούμε αντίδραση, έτσι δεν είναι; Οι περισσότεροι αντιδρούμε σε οτιδήποτε έρχεται απέξω και εγκλωβιζόμαστε σ’ αυτή τη διαδικασία της αντίδρασης· και αυτή την αντίδραση την ονομάζουμε αντιμετώπιση του προβλήματος. Η κατανόηση, λοιπόν, της αντίδρασης είναι η αρχή της κατανόησης του «εγώ». Το σημαντικό δεν είναι τόσο να κατανοήσουμε το ίδιο το πρόβλημα όσο να κατανοήσουμε τις αντιδράσεις που ο καθένας μας έχει σαν ανακλαστικό στις οποιεσδήποτε ιδιαίτερες συνθήκες και στα προβλήματα του παρουσιάζονται. Η μελέτη του «εγώ» είναι πολύ πιο σημαντική από τη μελέτη του προβλήματος, στο οποίο οι πιο πολλοί από μας αφιερώνουν τη ζωή τους. Έχουμε μελετήσει τα προβλήματα απ’ όλες τις πλευρές, αλλά ποτέ δεν έχουμε μελετήσει με ένταση και σε βάθος το δημιουργό των προβλημάτων· και για να κατανοήσουμε το δημιουργό των προβλημάτων πρέπει να κατανοήσουμε τις σχέσεις μας, γιατί ο δημιουργός των προβλημάτων υπάρχει μόνο μέσα στις σχέσεις. Οπότε η μελέτη των σχέσεών μας προκειμένου να κατανοήσουμε το δημιουργό των προβλημάτων είναι το κύριο θέμα μας και η κατανόηση των σχέσεων είναι η αρχή του «γνώθι σαυτόν»

Έτσι, η κατανόηση των σχέσεων με την οποία ανακαλύπτει κανείς το δημιουργό των προβλημάτων είναι ύψιστης σημασίας − και ο δημιουργός των προβλημάτων είναι το «εγώ». Για να κατανοήσεις το δημιουργό των προβλημάτων –που είναι το «εγώ»– δεν χρειάζεται απλώς να είσαι πολύ έξυπνος, αλλά πρέπει να μελετήσεις την όλη διαδικασία των ψυχολογικών αντιδράσεων μέσα σου, γιατί χωρίς την κατανόηση της συνολικής διαδικασίας του νου, χωρίς την κατανόηση του «εγώ», ό,τι κι αν κάνεις για τα προβλήματά σου −ατομικά, κοινωνικά, οικονομικά, εθνικιστικά και λοιπά− δεν θα βρεις κανέναν τρόπο να απαλλαγείς απ’ αυτά. Κι αυτό επειδή το «εγώ» δημιουργεί τα προβλήματα στις σχέσεις − είτε είναι σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους είτε με τον εαυτό μας είτε με τις ιδέες, με τη φύση ή με τα πράγματα.[ii]

ÏÒ

Αν ενδιαφέρεστε μόνο να βρείτε την καταξίωση μέσα από κάποια ιδιαίτερη ικανότητά σας, παραβλέποντας τα πλατύτερα θέματα της ζωής και τον απώτερο σκοπό της ύπαρξης, τότε το ταλέντο σας είναι χωρίς κανένα νόημα και χωρίς καμιά αξία... Αν είστε καλλιτέχνης ή γιατρός, το επάγγελμά σας ή η έκφραση του ταλέντου σας πρέπει να έχουν τα θεμέλιά τους στην Αλήθεια, αλλιώς γίνονται απλώς ένας τρόπος δικής σας έκφρασης, και η έκφραση και μόνο του «εγώ» οδηγεί αναπόφευκτα στη θλίψη. Αν ενδιαφέρεστε μόνο για την έκφραση του εαυτού σας, τότε συμβάλλετε στη σύγκρουση, στη σύγχυση και στον ανταγωνισμό του ανθρώπου. Χωρίς την αναζήτηση πρώτα του νοήματος της ζωής, η έκφραση απλώς του εαυτού, όσο ικανοποιητική κι αν είναι, φέρνει μόνο δυστυχία και καταστροφή.

Φυλαχτείτε από την ύπαρξη μόνο του ταλέντου. Με την αυτογνωσία η αναζήτηση της προσωπικής ολοκλήρωσης μεταμορφώνεται.[iii]

ÏÒ

Τι θα συνέβαινε αν δεν ήμασταν φιλόδοξοι; Δεν θα ήμασταν τίποτα, έτσι δεν είναι; Δεν θα είχαμε καμιά αναγνώριση, δεν θα είχαμε όνειρα να γίνουμε επιτυχημένοι, σπουδαίοι, και απλώς θα ζούσαμε· αλλά το να ζεις απλώς έτσι δεν μοιάζει και πολύ ικανοποιητικό. Γι’ αυτό δημιουργούμε μια ανταγωνιστική κοινωνία στην οποία ενθαρρύνεται η φιλοδοξία και όποιος θέλει ν’ απαλλαγεί απ’ αυτήν αγνοείται από τους άλλους. Δεν μιλάω για τη φιλοδοξία μόνο με την εγκόσμια σημασία της. Όποιος θέλει να γίνει κάτι, είτε σ’ αυτό τον κόσμο είτε σε έναν άλλο, είναι φιλόδοξος. Ο ιερέας που θέλει να γίνει αρχιεπίσκοπος και ο υπάλληλος που θέλει να γίνει διευθυντής ή ο άνθρωπος που παλεύει να έχει περιουσία κι εκείνος που προσπαθεί να έχει κάποια αποκαλούμενη θρησκευτική εμπειρία, όλοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, γιατί όλοι έχουν άγχος να είναι κάποιοι, να έχουν κάτι.[iv]

ÏÒ

Ερώτηση: Μπορούμε να πηγαίνουμε στις εργασίες μας και να δουλεύουμε χωρίς ανταγωνισμό;

Κρισναμούρτι: Λέτε ότι δεν μπορούμε, κύριε; Δεν μπορεί κανείς να πηγαίνει στο γραφείο και να κάνει τη δουλειά του χωρίς να ανταγωνίζεται; Δεν είμαι εγώ αυτός που θα σας πει αν μπορείτε ή όχι ή ότι πρέπει και λοιπά. Αλλά μπορείτε να δείτε τι κάνει ο ανταγωνισμός, πώς θρέφει την αντιπαλότητα, το φόβο· είναι ένα ανελέητο κυνηγητό των απαιτήσεών σας, όχι μόνο αυτών μέσα σας αλλά και εξωτερικά στον κόσμο. Τα βλέπεις όλα αυτά κι αναρωτιέσαι αν είναι δυνατόν να ζήσεις στον κόσμο χωρίς ανταγωνισμό. Αυτό σημαίνει να ζεις χωρίς να συγκρίνεις· σημαίνει να κάνεις κάτι που πραγματικά αγαπάς, που σε ενδιαφέρει τρομερά. Ή αν είσαι παγιδευμένος σε μια δουλειά που δεν σου αρέσει, επειδή έχεις υποχρεώσεις, τότε αυτό σημαίνει ότι βρίσκεις πώς να κάνεις καλά τη δουλειά σου χωρίς να ανταγωνίζεσαι κανέναν. Κι αυτό απαιτεί πάρα πολλή προσοχή, έτσι δεν είναι; Πρέπει να έχεις τρομερή επίγνωση κάθε σκέψης, κάθε συναισθήματος μέσα σου, αλλιώς απλώς θα επιβάλεις στον εαυτό σου την ιδέα ότι δεν πρέπει να ανταγωνίζεσαι, και τότε αυτό γίνεται άλλο ένα πρόβλημα. Όμως, μπορείτε να έχετε επίγνωση όλων όσων συνεπάγεται ο ανταγωνισμός· μπορείτε να δείτε την αλήθεια του, το ότι φέρνει σύγκρουση, αδιάκοπη πάλη· μπορείτε ν’ αντιληφθείτε ότι ο ανταγωνισμός αναπόφευκτα οδηγεί τον άνθρωπο στην αντιπαλότητα, στην έλλειψη στοργής. Αν τα δείτε όλα αυτά, τότε μέσα απ’ αυτή την αντίληψη θα δράσετε είτε ανταγωνιστικά είτε καθόλου ανταγωνιστικά.[v]

ÏÒ

Ερώτηση: Όλα αυτά για τα οποία μιλάτε δεν απαιτούν ελεύθερο χρόνο και χαλάρωση, ενώ οι περισσότεροι από μας είμαστε απασχολημένοι με το να δουλεύουμε για να ζήσουμε;

Κρισναμούρτι: Μπορείτε να έχετε και τον ελεύθερο χρόνο και τη χαλάρωση που χρειάζεται, ακόμα κι αν πρέπει να δουλεύετε για να ζήσετε. Ίσως αυτό να σας τρώει τον περισσότερο χρόνο, όμως μέσα στη μέρα μπορείτε να βρείτε τουλάχιστον μία ώρα για τον εαυτό σας· υπάρχει ελεύθερος χρόνος όταν δεν είστε στη δουλειά. Χρησιμοποιούμε αυτό τον ελεύθερο χρόνο κάνοντας διάφορες δραστηριότητες για να ξεκουραστούμε και να ξεφύγουμε από τα πράγματα που κάναμε όλη μέρα, που είναι βαρετά, ρουτινιάρικα. Όμως, όταν έχετε ξεκουραστεί, σίγουρα έχετε κι άλλο ελεύθερο χρόνο, έτσι δεν είναι; Επίσης, κι όταν δουλεύετε μπορείτε να έχετε επίγνωση των σκέψεών σας Ακόμα κι όταν κάνετε μια δουλειά που δεν σας ευχαριστεί, μια δουλειά που είναι ρουτίνα και νιώθετε ότι δεν σας ταιριάζει, αλλά που οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες σάς αναγκάζουν να την κάνετε, σίγουρα έχετε χρόνο για να παρατηρείτε τη σκέψη σας, αφού είστε άρτια εκπαιδευμένος και την περισσότερη δουλειά σας την κάνετε αυτόματα. Υπάρχει, όμως, ένα κομμάτι σας που παρατηρεί, που κοιτάζει έξω απ’ το παράθυρο, που σκέφτεται αναζητώντας μια απάντηση γι’ αυτή τη σύγχυση και τρέχετε σε διάφορες οργανώσεις, κόμματα, εκκλησίες και κάνετε διάφορα είδη πειθαρχιών και διαλογισμού. Έχετε, λοιπόν, αρκετό ελεύθερο χρόνο, που αν τον διαθέσετε σωστά θα σταματήσει η ρουτίνα σας, θα δραστηριοποιηθείτε, θα φέρετε μια επανάσταση στη ζωή σας, που οι καθωσπρέπει δεν την θέλουν, που τη φοβούνται όσοι έχουν ένα όνομα στην κοινωνία, μια περιουσία, και τρέμουν μην τα χάσουν. Θέλουμε ν’ αλλάξουμε τις εξωτερικές συνθήκες χωρίς εσωτερική επανάσταση. Όμως, πρέπει πρώτα να γίνει μια εσωτερική επανάσταση, κι εκείνη θα φέρει την εξωτερική τάξη. Αυτό δεν είναι απλώς λόγια. Όμως, αυτή η εσωτερική επανάσταση δεν είναι δυνατή ούτε συλλογικά ούτε ατομικά αν ο καθένας μας δεν εμβαθύνει σε όλο αυτό το πρόβλημα του «εγώ».[vi]

ÏÒ

Ο καθένας μας αναζητά ψυχολογική ασφάλεια πολύ περισσότερο από σωματική ασφάλεια. Χρησιμοποιούμε περιουσίες, αντικείμενα, την εξωτερική ασφάλεια σαν μέσο για να έχουμε ψυχολογική ασφάλεια. Όταν οι υλικές ανάγκες γίνονται ψυχολογική ανάγκη τότε αυτή η ψυχολογική ανάγκη καταστρέφει την εξωτερική ασφάλεια.

Εσείς κι εγώ μπορεί να τη θέλουμε, αλλά υπάρχει εσωτερική ασφάλεια; Όταν θέλω να νιώθω σιγουριά σε μια σχέση − είτε είναι σχέση με μια ιδέα είτε μ’ ένα πρόσωπο είτε μ’ ένα πράγμα − μπορώ να βρω ασφάλεια σ’ αυτή τη σχέση, να βρω εσωτερική σιγουριά;

Αν νιώθω ασφάλεια μέσα στη σχέση μου, είναι αυτό σχέση; Αν είμαι σίγουρος για σένα, τη γυναίκα μου ή τον άντρα μου, το αφεντικό μου, το φίλο μου ή τη φίλη μου − σίγουρος με την έννοια ότι σε χρησιμοποιώ σαν μέσο για να νιώθω εσωτερική ασφάλεια − υπάρχει σχέση μεταξύ μας; Από τη στιγμή που σε χρησιμοποιώ σαν μέσο για να νιώθω ψυχολογική ασφάλεια, ποια είναι η σχέση μας; Υπάρχει σχέση ανάμεσα σ’ εσένα και σ’ εμένα όταν σε χρησιμοποιώ; Για μένα είσαι απλώς και μόνο ένα χρήσιμο εργαλείο. Δεν έχω σχέση μαζί σου. Είσαι ένα έπιπλο για χρήση. Δηλαδή: εσωτερικά, ψυχολογικά, είμαι φτωχός, άδειος, ανεπαρκής, κι έτσι χρησιμοποιώ εσένα σαν μέσο για να κουκουλώσω τον εαυτό μου, σαν μέσο φυγής από τον εαυτό μου. Κι αυτή τη φυγή την ονομάζουμε αγάπη, έρωτα ή ό,τι άλλο θέλετε. Αυτή τη φυγή την ονομάζουμε σχέση, και σίγουρα μια τέτοια σχέση δεν μπορεί παρά, αναπόφευκτα, να οδηγήσει σε σύγκρουση, σε θλίψη και σε διάλυση.

Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία ζούμε: χρησιμοποιούμε τους ανθρώπους και τα πράγματα σαν μέσα για να καλύψουμε την εσωτερική μας φτώχεια. Οπότε όλα όσα χρησιμοποιούμε γι’ αυτόν το λόγο αποκτούν εξαιρετική σπουδαιότητα: κάποιος άνθρωπος, η ιδιοκτησία, μια ιδέα, μια πίστη − όλα αυτά γίνονται σπουδαία γιατί χωρίς αυτά νιώθουμε χαμένοι· οπότε θέλουμε περισσότερη γνώση, περισσότερους ανθρώπους, μεγαλύτερη ιδιοκτησία και δεν κατανοούμε ποτέ αυτό που είμαστε. Και νομίζω ότι όσο αναζητάμε ψυχολογική ασφάλεια δεν θα κατανοήσουμε ποτέ τον εαυτό μας.[vii]

ÏÒ

Στην πορεία των σχέσεων υπάρχουν φόβος και άγχος, και ξέροντάς το ο νους αυτό αποζητά να απομονωθεί με τους θεούς του, με τον ανώτερο εαυτό του και τέτοια. Η ίδια η φύση του «εγώ» είναι μια διαδικασία απομόνωσης, δεν είναι; Το «εγώ» και οι έννοιες του «εγώ» − η οικογένειά μου, η αγάπη μου, οι επιθυμίες μου − είναι μια διαδικασία απομόνωσης...

Τώρα: πότε ξέρετε ότι έχετε σχέση με ένα πρόσωπο; Δεν συνειδητοποιείτε ότι υπάρχει σχέση όταν υπάρχει πλήρης ομοφωνία, όταν υπάρχει αγάπη; Ή μήπως η συνειδητοποίηση ότι βρίσκεστε σε σχέση με ένα άλλο πρόσωπο εμφανίζεται μόνο όταν υπάρχουν προστριβές, όταν υπάρχει σύγκρουση, όταν απαιτείτε κάτι, όταν υπάρχει απογοήτευση, φόβος, ανταγωνισμός ανάμεσα στο «εγώ» και σ’ εκείνο με το οποίο έχει σχέση το «εγώ»; Και είναι δυνατόν να ελευθερωθεί ο νους από όλες τις εσωτερικές απαιτήσεις και επιδιώξεις όπου εγκλωβίζεται ο ίδιος, έτσι ώστε να μην υπάρχει «εγώ»; Τότε, ίσως, οι σχέσεις να έχουν εντελώς διαφορετικό νόημα. Οι σχέσεις όπως είναι τώρα χρησιμοποιούνται σαν μέσο ψυχολογικής ασφάλειας, σαν μέσο αυτοεπιβεβαίωσης, αυτοεκτόνωσης, «αυτοσπουδαιοποίησης». Όλες αυτές οι ιδιότητες συνθέτουν το «εγώ», και αν πάψουν τότε ίσως να υπάρχει μια άλλη κατάσταση στην οποία οι σχέσεις να έχουν ένα εντελώς διαφορετικό νόημα.[viii]

ÏÒ

Γιατί το σεξ έχει γίνει τόσο σημαντικό πρόβλημα στη ζωή μας; H σεξουαλική πράξη, η αίσθηση που δίνει, δεν είναι ένας τρόπος για να ξεχνάμε τον εαυτό μας; Εκείνη τη στιγμή παύει εντελώς κάθε σύγκρουση, νιώθετε εξαιρετικά ευτυχισμένοι επειδή δεν νιώθετε πια την ανάγκη του σεξ σαν μια ξεχωριστή οντότητα, κι έτσι δεν βασανίζεστε από φοβίες. Δηλαδή, για μια στιγμή μπαίνει ένα τέλος στο «εγώ» σαν συνείδηση και νιώθετε τη διαύγεια που φέρνει το ξέχασμα του «εγώ», νιώθετε τη χαρά της αποκήρυξής του. Γι’ αυτό το σεξ έχει γίνει σημαντικό, επειδή σε κάθε άλλο πεδίο ζείτε μια ζωή συγκρούσεων, φουσκώματος του «εγώ» και απογοητεύσεων. Κοιτάξτε τη ζωή σας από την πολιτική, την κοινωνική, τη θρησκευτική πλευρά: παντού παλεύετε να γίνετε κάποιοι. Στην πολιτική αναζητάτε να γίνετε κάποιος, να έχετε εξουσία, να ανέβετε, να έχετε γόητρο, και αν δεν είστε πολιτικός και θέλετε να μπείτε στην πολιτική, θα κάνετε τα ίδια. Έτσι, δημιουργείτε σύγκρουση, δεν υπάρχει άρνηση του «εγώ», αυταπάρνηση. Αντιθέτως, υπάρχει τόνωση του «εγώ». Η ίδια διαδικασία γίνεται και στη σχέση σας με τα πράγματα, δηλαδή με την ιδιοκτησία, όπως γίνεται και με τη θρησκεία που ακολουθείτε. Δεν υπάρχει νόημα σε ό,τι κάνετε, στις θρησκευτικές πρακτικές σας – είτε εδώ στις Ινδίες είτε στον υπόλοιπο κόσμο. Απλώς πιστεύετε, γαντζώνεστε σε ταμπέλες, σε λέξεις. Αν παρατηρήσετε, θα δείτε ότι κι εκεί επίσης δεν υπάρχει ελευθερία από το «εγώ» σαν συνείδηση, που είναι το κέντρο της. Παρόλο που η θρησκεία σας λέει «Απαρνήσου τον εαυτό σου», η όλη σας τάση είναι η αυτοεπιβεβαίωση, εσείς είστε πάντα η σημαντική οντότητα. Μπορεί να διαβάζετε την Μπαγκαβάτ Γκίτα ή τη Βίβλο, αλλά εξακολουθείτε να είστε κι εσείς όπως ο πολιτικός: είστε και πάλι εκμεταλλευτής, που απομυζάτε με κάποιον τρόπο τους ανθρώπους, στους ναούς, στη δουλειά, στην οικογένεια ή αλλού.

Έτσι, σε κάθε πεδίο, σε κάθε δραστηριότητα, ικανοποιείτε και τονώνετε το «εγώ» σας, τη σπουδαιότητά σας, το γόητρό σας, την ασφάλειά σας. Οπότε υπάρχει μόνο μία πηγή για να ξεχάσετε το «εγώ» σας: το σεξ· και γι’ αυτό ο άντρας ή η γυναίκα γίνονται το πιο σημαντικό απ’ όλα για σας· και γι’ αυτό πρέπει να είναι ιδιοκτησία σας. Χτίζετε, λοιπόν, μια κοινωνία που ενισχύει αυτή την κτητικότητα, που σας εγγυάται το «απόκτημά» σας· και φυσικά το σεξ γίνεται το πιο σημαντικό πρόβλημα, όταν οπουδήποτε αλλού το πιο σημαντικό πράγμα είναι το «εγώ». Και νομίζετε, κύριοι, ότι μπορεί να ζήσει κανείς σ’ αυτή την κατάσταση χωρίς σύγκρουση, χωρίς δυστυχία, χωρίς απογοήτευση; Αλλά όταν έντιμα και ειλικρινά δεν δίνεται καμιά έμφαση στο «εγώ», είτε στο θρησκευτικό πεδίο είτε στο κοινωνικό είτε στο πεδίο των σχέσεων, τότε το σεξ πάει στη σωστή του θέση. Το σεξ γίνεται πρόβλημα επειδή φοβάστε μήπως δεν είστε κάποιος, φοβάστε να είστε τίποτα –όχι, «ένα τίποτα»− σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, προσωπικό. Αν όμως σε όλα αυτά αφήνατε το «εγώ» σας να μικρύνει, να λιγοστέψει, θα βλέπατε ότι το σεξ δεν γίνεται καθόλου πρόβλημα.[ix]

ÏÒ

Πρέπει κανείς να βάζει τα πάντα μέσα του στη σωστή τους θέση. Έτσι δεν είναι; Υπάρχουν και όλες οι ανάγκες του σώματος, που μία απ’ αυτές είναι το σεξ, το οποίο πρέπει να μπει κι αυτό στη σωστή του θέση. Και ποιος θα μου πει πώς να το βάλω στη σωστή του θέση; Ο γκουρού μου, ο Πάπας, ο Πατριάρχης, οι Γραφές, ο ψυχαναλυτής; Αν μου πουν αυτοί, τότε ταυτίζω τον εαυτό μου μ’ εκείνους γιατί πιστεύω ότι με βοηθάνε να βάζω τα πράγματα στη σωστή τους θέση, κάτι που είναι σκέτη ανοησία. Ο Πάπας, ας πούμε, μου λέει ότι το σεξ βρίσκει τη σωστή του θέση στο γάμο και μου λέει: «Παντρέψου, γιατί το γάμο τον ευλογεί ο Θεός, και μην πάρεις ποτέ διαζύγιο...» και τέτοια. Κι εγώ μπερδεύομαι, φρακάρω! Και γιατί δηλαδή θα πρέπει να υπακούω τον Πάπα, τον γκουρού, τις Γραφές ή τους πολιτικούς; Αν δεν δεχτώ να υπακούω, τότε θα πρέπει να βρω μόνος μου ποια είναι η σωστή θέση του σεξ. Ποια είναι η σωστή του θέση, λοιπόν; Πώς θα βρω ποια είναι η σωστή θέση του σεξ, που είναι μία από τις πιο ισχυρές και πιεστικές σωματικές ανάγκες, που οι άνθρωποι της θρησκείας λένε: «Κόφ’ την, εξαφάνισέ την, καταπίεσέ την, πάρε όρκους εναντίον αυτής της ανάγκης...» κι άλλα τέτοια. Κι εγώ λέω: «Συγγνώμη, αλλά όλα αυτά δεν μου λένε τίποτα».

Θέλω, λοιπόν, να βρω μόνος μου ποια είναι η σωστή θέση για το σεξ. Πώς θα το βρω; Έχω το «κλειδί», που είναι όχι ταύτιση με τις αισθήσεις· αυτό είναι το κλειδί για το σεξ. Όχι ταύτιση με τις αισθήσεις, λοιπόν, γιατί αυτή η ταύτιση στη σύγχρονη εποχή μεταφράζεται σε, «πρέπει να έχω σεξουαλικές εμπειρίες».

Το κλειδί, λοιπόν, βρίσκεται στο ότι η ταύτιση με τις αισθήσεις φτιάχνει το «εγώ» και το θρέφει. Οπότε είναι δυνατόν να μην υπάρχει ταύτιση με τις αισθήσεις; Ναι με τις αισθήσεις. Υπάρχει και η αίσθηση της πείνας, αλλά του σεξ είναι λίγο πιο ισχυρή. Έχω, λοιπόν, το κλειδί γι’ αυτό, την αλήθεια γι’ αυτό: Όχι ταύτιση. Νιώθω, λοιπόν, σεξουαλικά − ε, εντάξει. Όχι ταύτιση μ’ αυτή την αίσθηση που νιώθω και που δυναμώνει το «εγώ»· εκεί βρίσκεται η αλήθεια. Κι αν δω πραγματικά και βαθιά αυτή την αλήθεια, τότε το σεξ –  όπως και η αίσθηση της πείνας − παίρνει τη σωστή του θέση.

Υπάρχει, λοιπόν, η αλήθεια ότι η ταύτιση με τις αισθήσεις, η ταύτιση με οτιδήποτε, χτίζει το οικοδόμημα του «εγώ». Τώρα: είναι αυτό για σας μια απόλυτη, αμετάκλητη, παθιασμένη, διαρκής αλήθεια; Ή είναι μια ιδέα που απλώς τη δέχομαι σήμερα και μπορώ αύριο να την αλλάξω;

Αυτή, όμως, είναι αμετάκλητη. Όπως και το ότι κανείς πρέπει να έχει χρήματα για να ζει· και τα χρήματα σου δίνουν ελευθερία να κάνεις ό,τι θέλεις, ακόμα και σεξ άμα θες. Τα χρήματα σου δίνουν μια αίσθηση δύναμης, κοινωνικής αναγνώρισης − τα ξέρετε όλα αυτά. Έτσι κι εδώ: όχι ταύτιση με τα χρήματα.

Με παρακολουθείτε; Και αυτό σημαίνει το τέλος της ταύτισης με τις επιθυμίες για οτιδήποτε; Όχι, δεν σημαίνει ότι θα γίνω φυτό. Αλλά οι επιθυμίες έχουν πια πολύ μικρή σημασία, καθώς η ταύτιση με τις επιθυμίες είναι που τους δίνει υπέρμετρη, αλόγιστη σημασία. Έτσι, λοιπόν, όταν δεν ταυτίζομαι με τίποτα μπαίνουν τα πάντα στη θέση τους.

Δεν τα βάζω εγώ, γίνεται από μόνο του επειδή έχω δει την αλήθεια του πράγματος. Ακριβώς επειδή έχω δει την αλήθεια για την ταύτιση, τα πάντα πάνε στη σωστή τους θέση από μόνα τους.[x]

ÏÒ

---

[i] Όχαϊ, Καλιφόρνια, 1936.

[ii] Παρίσι 1950.

[iii] Όχαϊ, Καλιφόρνια, 1945

[iv] Αθήνα 1956, Ο Κρισναμούρτι στην Ελλάδα, Εκδόσεις Καστανιώτη.

[v] Ζάανεν 1964.

[vi] Λονδίνο 1952.

[vii] Λονδίνο 1949.

[viii] Σύδνεϋ 1955.

[ix] Νέο Δελχί 1948.

[x] Μπρόκγουντ Παρκ 1978.

Κρισναμούρτι

Εγώ χωρίς ΕΓΩ

Επιλογή κειμένων: Νίκος Πιλάβιος

                    Μετάφραση: Ανθή Ανδρεοπούλου – Νίκος Πιλάβιος

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ