Περί της φύσης του νου … και ο νοών νοείτω

Σε ποιες πλεκτάνες έχεις μπλέξει αναγνώστη και δεν βρίσκεις την αλήθεια που σου αρμόζει, αναρωτιέμαι. Ποιοι είναι αυτοί που σου στερούν την απόλυτη γνώση άραγε.

Το καραβάνι τρέχει μες στη σκόνη
και την τρελή σου κυνηγάει σκιά
πώς να ημερέψει ο νους μ' ένα σεντόνι
πώς να δεθεί η Μεσόγειος με σχοινιά

Έλεγε ένα ωραίο ποίημα του Αλκαίου που μετά έκανε άσμα ο Θάνος.

Αρκεί ένα σεντόνι για να ημερέψει ο νους; Και γιατί να ημερέψει ο νους;Ο Αριστοτέλης έλεγε πως ο νους είναι εντός της ψυχής. Νέο-αριστοτελικοί λένε ειδικά πως νους και πνευματοψυχή ( η ψυχή των Χριστιανών χοντρικά) κάνουν την ψυχή. Και όταν μιλάμε για ψυχή εννοούμε σωματοψυχή, που το φάσμα της ξεκινά από την ύλη και τα άτομα του Δημόκριτου και φτάνει σε υποατομικά σωματίδια που τώρα υποψιάζεται η επιστήμη. Μπορεί και πιο πάνω. Μιλάμε πάντα για φύση. Δεν υπάρχει τίποτε αφύσικο ή μεταφυσικό. Απλά στα δόγματα συμφέρει να μη δέχονται την φθαρτότητα της ακόμη κι αν είναι αιώνια (αφού πχ αποτελείται και από υποατομικά-λεπτοφυή σωμάτια που δεν ορίζονται στο χωροχρόνο) γιατί έτσι θα τους χαλάσει την εικόνα του «απολύτου» νου που έχουν για δημιουργό των πάντων.

Οι αρχαίοι όταν μιλούσαν για «τα πάντα» εννοούσαν τα 4 στοιχεία. Σήμερα βέβαια ξέρουμε πως τα στοιχεία είναι 104 (λέμε τώρα) και όχι 4 -άλλωστε τα των αρχαίων ήταν αλληγορικά-. Ο Ηράκλειτος έλεγε «τα πάντα ρει», για να περιγράψει τον μετασχηματισμό ενέργειας-oυσίας της σύγχρονης φυσικής επιστήμης. Ρέω σημαίνει κινούμαι, και η κίνηση βεβαίως όπως γνωρίζει και ένα μικρό παιδί ορίζεται εντός χωροχρόνου. Αναλογιστείτε λοιπόν, ότι τα γνωστά στοιχεία δεν αποτελούν παρά το 4% της μάζας του σύμπαντος. Τα άλλα είναι αχωρόχρονα υποατομικά σωματίδια σκοτεινή ύλη/ενέργεια, μαύρες τρύπες κλπ που δεν εμπίπτουν στο 2ο θερμοδυναμικό νόμο και τον χώρο που ορίζει/καθορίζει αυτός στον νου, ώστε ο δεύτερος να παρατηρήσει τα αποτελέσματα της νόησης του. Δώστε βάση σε  αυτό που μόλις είπαμε: Ο νους χρειάζεται χώρο για να δράσει. Και μόνον που μιλάς για αποτελέσματα της νόησης, μιλάς για μια διεργασία που έλαβε χώρα και χρόνο, στο εκδηλωμένο ον των εσωτεριστών ας πούμε. Τα περί εξω-χωροχρονικών νόων είναι θεολογικοί ταλιμπανισμοί. Απλά το θέμα είναι από ποιό σημείο θα ορίσεις τον χρόνο-χώρο ο οποίος είναι συνάρτηση της ικανότητας παρατήρησης... Για ψάξτε λίγο.

Σήμερα έχουμε συνδέσει τον νου με την διανόηση και τον εγκέφαλλο  Γιατί; Οι ιδέες άυλες δεν είναι;  Ποιο είναι το λεγόμενο πρόβλημα σώματος-νου; Τί είναι ο επιφαινομεναλισμός; Ποιο είναι το πρόβλημα του σολιψισμού; Που εδράζει ακριβώς η συνείδηση; Γιατί μερικοί θεόπληκτοι φωνάζουν –για κακό- πως στην εποχή μας υπερισχύει η νόηση εις βάρος της πνευματικότητας; Ποια η διαφορά των ενεργειών που γίνονται εν βρασμώ ψυχής με αυτές που γίνονται με ψυχρό αίμα και νου; Οι  νοητικά διαταραγμένοι γιατί θέλουν ψυχ-ίατρο; Ποια η κοσμική ψυχή των πυθαγόρειων και ποιος ο κοσμικός νους ; Ποιος είναι ο συμπαντικός νους για τον οποίο μιλούν οι new-age-άδες και για να τον προσεγγίσουν «κουμπώνονται» για να ξεμπλοκάρουν τον δικό τους, και μάλιστα στις αστρικές προβολές αναφέρονται σαν ταξίδια της ψυχής? Είναι πολλά τα ερωτήματα δεν συμφωνείτε; Και να' ταν μόνον αυτά.

Συνεχίζουμε.

Το κατεξοχήν εργαλείο του νου, ο λόγος, ήταν για τους Νεοπλατωνικούς η ψυχή του κόσμου. Για την ακρίβεια οι λόγοι που το σώμα τους συνιστά τον Λόγο. Τι σας λέω τώρα, ε? Κι αν σας ρωτήσω «για ποιο λόγο», θα ζητήσω την αιτία. Ο λόγος είναι και η αιτία (ή τουλάχιστον έτσι σας είπανε). Για αυτό και όλες οι κοσμολογικές αποδείξεις για την ύπαρξη θεού μιλούν για την πρωταρχική αιτία. ("Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. 2 Ούτος ην εν αρχή προς τον Θεόν. 3 πάντα δι' αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ό γέγονεν."). Ο Τετραπρόσωπος Μπράχμα του Ινδουισμού λόγου χάριν είναι το εκδηλωμένο ένα, αποχωρισμένο από την πηγή-αρχή και καθίσταται ο δημιουργός, ο συμπαντικός Νους και ο πρώτος δημιουργικός λόγος. “Nους εστίν ο διακοσμων τε και πάντων αίτιος “ είπε ο Αναξαγόρας. Η θεολογική, θεουργική, μαγική και προπάντων φιλοσοφική διείσδυση δηλαδή του ανθρώπου κατάφερε να εντοπίσει σταδιακά και μεγαλύτερα κλάσματα των αιτιών της και να τα απολυτοποιήσει σε φιλοσοφικά αξιώματα και θεούς. (Ότι θέομαι σημαίνει κινούμαι, το αποσιωπούν όλα τα παπαδαριά.) Και ο λόγος που η ανθρώπινη νόηση τείνει να σχηματίζει αξιώματα και δόγματα είναι συγκεκριμένος. Είναι η βιολογία της για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω.

Όταν υπάρχει ελευθερία ο νους είναι απαθής και δεν υπάρχει ανάγκη λύτρωσης του(/"πως θα ημερέψει" δε ρωτούσαμε;). Ποιά είναι η πιο "σύγχρονη" ανάγκη ξέρετε; Eίναι η διακύμανση του κενού που προκαλεί αλυσιδωτά ερωτικές δυνάμεις, απωθητικές ή ελκτικές. Δηλαδή βαρυτικές. Κι όπως από το πουθενά εμφανίζεται και εξαφανίζεται ένα ζεύγος κβάντων λόγω τέτοιων δυνάμεων ή πεδίων καλύτερα, για να διατηρηθεί η ταλάντωση του μηδενός -που είναι άνευ σημασίας γιατί η σημασία ορίζεται ως εργαλείο της νόησης- έτσι εμφανίζονται και εξαφανίζονται κόσμοι. Κόσμοι εντροπιακοί και ανάγκες για ελευθερίες.

Μόνον που η ελευθερία μας έρχεται από το μέλλον όπως είπε κάποτε και ο Ζουράρης και την ποθούμε χωρίς πραγματικά να την γνωρίζουμε. Πρόκειται για έλευσις. Μπορούμε μόνον να την ονειρευτούμε. Ποτέ δεν είσαι ελεύθερος εδώ και τώρα αγαπητέ αναγνώστη όσο υπ-άρχεις. Και ο νους δεν πρόκειται ποτέ να ημερέψει εντός χωροχρόνου. Το σταμάτημα του ονείρου (αλήθεια πόση εξουσία έχετε πάνω στα όνειρα σας), η εκπλήρωση της ελευθερίας, το σπάσιμο του ψευτο-Μάτριξ / εκδηλωμένου ενός δηλαδή, είναι η ρήξη της ειμαρμένης και το πέρασμα στην ανυπαρξία του αχωρόχρονου. Σιγά τα ωά δηλαδή. Τα κοσμικά και μη.

Ελεύθερη βούληση και πεπρωμένο είναι κάτι σαν τεστ multiple choice για να βγάλεις την αρχή διατήρησης ενέργειας. Μία Klein mein ανθρωποκεντρική θεώρηση και τα δύο δηλαδή. Όπως τελείως κβαντικά έγινε αναδίπλωση του χάους και προέκυψε για το τοπικό σύμπαν ο χωροχρόνος, έτσι εύκολα από μία άλλη αναδίπλωση μπορεί αυτός ο νούς-πρωταρχική αιτία όπως στρεβλωμένα αναφέρετε να καταλυθεί. Βέβαια εσύ αναγνώστη μπορεί να είσαι αυτός ο νους και μπορείς να στρίψεις το καράβι όπου προτιμάς. Προς την τάξη ή την αταξία, την αρμονία ή το χάος, την αρχή και το τέλος. Κάνε και λίγο κουπί όμως.

Και για να φτάσω στην ουσία του πράγματος. Όταν μιλάμε για την φύση του νου, οφείλουμε και πρέπει να μιλάμε και για την βιολογία του. Οι μεταπυθαγόριοι και νεοπλατωνικοί έλεγαν για τις υπερβατικές ιδέες που δεν δύναται να τις ατενίσει ολότελα μία ατελής ψυχή και εννοούσαν πως τα σχήματα και μοτίβα του «συμπαντικού φαντασιακού» που συλλαμβάνει το «κοινωνικό φαντασιακό» της ανθρωπότητας σαν αρχέτυπα, και το «ριζικό φαντασιακό» (για κοινωνικό και ριζικό φαντασιακό βλέπε Κάστορα) του μεμονωμένου ανθρώπου, εξαρτώνται από το επίπεδο μύησης του. Δηλαδή, της ουσίες της σωματοψυχής του. Δηλαδή την βιολογία του. Μην μπερδεύεστε. Το επίπεδο της συνείδησης είναι εξάρτηση της χημείας του σώματος (του εφταπλού). Για αυτό άλλωστε στα μυστήρια ντεμέκ λιώνεται η ψυχή : αλλάζει η χημεία της για να χωρέσει κι άλλο πνεύμα –δηλαδή αυξάνεις το σκληρό δίσκο.-

Η βιολογία της ανθρώπινης διανόησης έχει και το κέντρο της. Δεν έχουν όλα τα κύτταρα στο σώμα τις ίδιες λειτουργίες. Η οικονομία της φύσης για τα πολυκύτταρα σπονδυλωτά θηλαστικά του πλανήτη έβαλε σαν τέτοιο κέντρο τον εγκέφαλο. Ναι μεν σκέφτεται με όλο του το σώμα, αλλά τα πιο πολύπλοκα αισθητήρια και χειριστήρια βρίσκονται εκεί. Όλος ο έλεγχος της χημείας του εκεί.

Τι είναι εκεί λοιπόν: Ένα σύνολο νευρώνων. Μία ομάδα απλών μαθηματικών επεξεργαστών που επιτελούν βασικές πράξεις. Η δύναμη του εντοπίζεται στο δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ αυτών. Η δομή αυτή του επιτρέπει πιο πολύ να κατανοεί σχέσεις παρά να επιτελεί δύσκολες πράξεις. Διακρίνει, αναγνωρίζει και γενικεύει ανατρέχοντας σε πληροφορίες που έχει ήδη αποθηκευμένες. Δεν ξέρουμε αν η δημιουργική του ικανότητα του και συνάμα αυτή της έμπνευσης οφείλεται στο ότι έχει την ικανότητα να αντιδρά στα υποατομικά σωματίδια που τον διαπερνούν κβαντικά σχηματίζοντας κατά τόπους πεδία (και άρα μοτίβα και άρα ιδέες -βλέπε αρχή φιμπονάτσι και πως ξεπηδούν σχήματα από τα χαοτικά φράκταλς πχ-) ή στη ικανότητα του να ανασυνθέτει την ίδια του την βιολογία φτιάχνοντας καινούριες συνάψεις από μνήμης. Και δεν μας ενδιαφέρει κιόλας όπως σωστά θα μπορούσε να επισημάνει κάποιος. (Βέβαια πάνω στο θέμα υπάρχουν ολόκληρες σχολές. Δες μηχανιστικές θεωρίες.)

Ναι μεν το δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων είναι εύπλαστο, ειδικά στην αρχή, ναι μεν προσαρμόζεται στην εκπαίδευση και στην νέα πληροφορία, τελικά όμως το σύνολο αυτό, σύνολο συνάψεων μεταξύ των νευρώνων( οι σχέσεις μεταξύ τους ορίζονται ως συνάψεις), με την πάροδο του χρόνου σκληραίνει αρκετά και άρα θέτει και πέρας στην χωρητικότητα του με ότι συνεπάγεται από αυτό το γεγονός. Κατ' ουσίαν κουράζεται. Και για να ημερέψει ψάχνει μία Ιθάκη. Λένε πως ο έξυπνος άνθρωπος πρέπει να έχει πολλούς νευρώνες. Ο σοφός από την άλλη έχει πολλές συνάψεις. Η συνειδητή προσπάθεια, χτίζει συνάψεις. Η κακή διατροφή καίει νευρώνες.

Κι αν η εξέλιξη είναι συνάρτηση ερεθισμάτων, βιωμάτων και εμπειριών η ίδια η οικονομία της φύσης είναι που ωθεί τον άνθρωπο να έλκει ερεθίσματα στα οποία έχει εκπαιδευτεί. Η ίδια του η φύση τον φρενάρει. Είναι ο 2ος νόμος της θερμοδυναμικής. Υπάρχει εντροπία, τί να κάνουμε. Για να παράγεις έργο, θα έχεις απώλεια σε τριβές. Οπότε οικονομία δυνάμεων. Διατήρησε το status σου. Ή μάλλον προστάτεψε. Αυτό φυσικά δημιουργεί από μόνο του ένα φαύλο κύκλο, αφού είναι φανερό ότι η φύση του νευρωνικού μας δικτύου ευνοεί τη δημιουργία συνηθειών εφόσον η προσαρμοστικότητα του μυαλού στη νέα γνώση, οι περισσότεροι τύποι των ερεθισμάτων και η επιθυμία αυτού για αλλαγή είναι πεπερασμένες έννοιες. Εν τέλει έλκουμε ερεθίσματα στα οποία υποθέτουμε ότι θα προσαρμοστούμε καλύτερα. Και σαν άτομα και σαν κοινωνίες.

Όταν ο johnie έλεγε «and the truth shall set you free», δεν είχε και τόσο άδικο. H αλήθεια, η α-λήθη, η μνήμη δηλαδή, θα σου φέρει την ελευθερία για τη οποία μιλούσαμε νωρίτερα. Όχι όποια να’ ναι μνήμη όμως. Γιατί και η πέτρα έχει μνήμη. Όλα της τα άτομα κρατούν την σχετική τους θέση.(Η μνήμη ως χαρακτηριστικό νόησης όλων των υλικών συστημάτων. "'Ολα στον κόσμο έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν" είχε πει ο  Ε.Μίτσελ.) Και η κοινωνία έχει τα άτομα της. Δεν ορίζεται άτομο δίχως κοινωνία και τανάπαλιν. Δεν γνωρίζω τι σόι συνείδηση έχουν τα άτομα τις πέτρας. Και δεν με προβλημάτισε ποτέ. Αυτό που προβλημάτισε όμως Πλωτίνους και Πρόκλους ήταν πώς η αυτοθέαση του όλου ταυτίζεται με τον νου. Κι επειδή δεν μου αρέσει να γίνομαι δογματικός, ας το θέσω πιο μετα-καστοριαδικά: Η κοινωνία έχει ότι νου της αξίζει, και ο κόσμος δεν είναι παρά ότι έχει κατανοήσει αυτός. Και σαφώς είναι πεπερασμένος ή τουλάχιστον έχει πεπερασμένο βαθμό απειρότητας. Κι όπως καταλαβαίνεις αναγνώστη εσύ είσαι ο νους της, εσύ και η κοινωνία. Ή μπορείς να γίνεις τουλάχιστον. Και για να το πω κι αλλιώς για αυτούς που έχουν καταλάβει  τα τρικ του χρόνου. Πάντα είσαι, απλά μάλλον δεν θέλεις να το παραδεχτείς. ("Είμαι αυτός που είμαι", "είμαι ο κανένας", 0 be 1 Can 0 be αλλά και "θεός ουκ έστιν αλλά γίγνεται". Τέσπα, μεγάλη μάνδολα ανοίγουμε.)

Κι επειδή ομιλούμε για την βιολογία του νου.

Όπως μπορεί να ξεπεταχτεί ένα κβάντο από το πουθενά έτσι και η φύση που μας περιτριγυρίζει έχει βάλει στο παιχνίδι την έννοια της μετάλλαξης ή της τυχαιότητας -ανάλογα με το αναφερόμενο- για να συμπληρώνει το παζλ της εξέλιξης της στο χρόνο.) Η έννοια λοιπόν της μετάλλαξης περιγράφει την δυνατότητα στη πορεία της εξέλιξης να αποφεύγεται η δημιουργία συστημάτων που θα μπορούσαν να περιγραφούν από το ισοδύναμο του μηχανικού ταλαντωτή (βλέπε κουφές θεωρίες τύπου η ιστορία επαναλαμβάνεται κλπ, ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω αγαπητοί και δεν υπάρχει ουδεμία ανακύκληση. Ένα σπειροειδές σχήμα είναι πιθανότατα μία πιο δόκιμη προσέγγιση), και άρα να οδηγήσουν σε εγκλωβισμό.

Ουσιαστικά στη φύση κανένα σύστημα δεν μπορεί να είναι τελείως κλειστό οπότε μόνον θεωρητική είναι η αναφορά για εγκλωβισμό. Παρόλα αυτά η επιστήμη έχει δείξει πως στη φύση των ζωντανών οργανισμών υπάρχει η τάση για ένα μικρό μεν αλλά όχι αμελητέο στοχαστικό συστατικό στη πορεία της εξέλιξης. Αυτό είναι που καθιστά και το σύστημα όχι απόλυτα ντεντερμινιστικό και επιτρέπει να φτάνει ένα σύστημα πιο γρήγορα στο αποτέλεσμα. Μιλάμε πάντα για την φύση του νου εντός του εντροπιακού σύμπαντος, όπου και ορίζεται.

Το αντίστοιχο της μετάλλαξης στην κοινωνία θα ήταν ένα κβαντικό άλμα συνείδησης που θα έβγαζε όλους μαζί τους ανθρώπους στο δρόμο για μια κάποια επανάσταση όπως θέλουν και οι κομμουνάρες. ‘Η η εμφάνιση κάποιου ήρωα σε σημείο καμπής της ιστορίας. Ή τo φαινόμενο του 100 πιθήκου. Αλλά για αυτά θα σας μιλήσω άλλη φορά. Έως τότε μπορείτε να επιστρέψετε στο αρχικό μου ερώτημα. Και ο νοών νοείτω...

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ