H μελέτη τoυ Daniel Kahneman, ψυχολόγου ο οποίος έχει βραβευθεί με το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών, και του Amos Tversky αποκαλύπτει τους περίεργους τρόπους, που παίρνουμε αποφάσεις σε δύσκολες καταστάσεις.
H μελέτη των ερευνητών εστιάζει στους ιδιαίτερους εκείνους τρόπους, με τους οποίους οι άνθρωποι οδηγούνται στην λήψη αποφάσεων όταν βρίσκονται σε επικίνδυνες συνθήκες.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας κατάστασης, είναι το εξής: Θα στοιχηματίζατε 10 ευρώ στο παιχνίδι κορώνα γράμματα, αν ήταν να κερδίσετε 20 ευρώ; Έχετε 50% πιθανότητες να χάσετε 10 ευρώ και 50% πιθανότητες να κερδίσετε 20.
Αυτό, με βάση τις πιθανότητες, φαίνεται ένα πολύ καλό στοίχημα. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν την τάση να μην παίρνουν το ρίσκο σε τέτοιες καταστάσεις.
Γιατί;
Πριν την δημοσίευση αυτής της πρωτοποριακής μελέτης των Kahneman και Tversky, η λήψη ριψοκίνδυνων αποφάσεων αναλυόταν, κατά κανόνα, με βάση τη σκέψη γύρω από τον συνολικό κέρδος. Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά το παραπάνω στοίχημα, στο πλαίσιο του συνολικού κέρδους, είναι λογικό να εμπλακεί και να ποντάρει. Διότι είναι προφανές ότι έχει περισσότερα να κερδίσει από το να χάσει. Οπότε, γιατί οι άνθρωποι δεν ποντάρουν;
Η θέση λοιπόν των Kahneman και Tversky είναι ότι οι άνθρωποι σκέφτονται για αυτά τα μικρά πονταρίσματα με βάση παραμέτρους όπως οι απώλειες, τα κέρδη και τα ουδέτερα αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι βασίζονται στην αλλαγή του κέρδους όταν υπολογίζουν ποια απόφαση θα λάβουν. Ωστόσο, αυτή η ιδέα δεν εξηγεί επαρκώς γιατί οι άνθρωποι δεν παίρνουν αυτό το ρίσκο. Υπάρχουν και άλλα κομμάτια που πρέπει να εξηγηθούν για να ολοκληρωθεί το παζλ και να γίνει κατανοητή αυτή η συμπεριφορά.
Φαίνεται ότι σε περιπτώσεις χαμηλών στοιχημάτων, όπως το γύρισμα ενός κέρματος, οι άνθρωποι έχουν την τάση να σκέφτονται περισσότερο την απώλεια των 10 ευρώ παρά την νίκη των 20 ευρώ. Μελέτες μάλιστα έχουν δείξει ότι για να στοιχηματίσει κάποιος σε τέτοιους είδους καταστάσεις χρειάζεται να υπάρχει η πιθανότητα νίκης τουλάχιστον 30 ευρώ πριν αποφασίσει να ρισκάρει τα δικά του 10 ευρώ.
Ακριβώς, όπως οι άνθρωποι δείχνουν παράλογη τάση αποφυγής κάποιων καταστάσεων, παρουσιάζουν επίσης και συμπεριφορά αναζήτησης ρίσκου σε άλλες περιπτώσεις.
Φανταστείτε ότι έχετε να επιλέξετε ανάμεσα στις ακόλουθες δύο επιλογές. Η πρώτη επιλογή σας λέει ότι έχετε 85% πιθανότητα να χάσετε 1.000 ευρώ αλλά και 15% πιθανότητες να μην χάσετε τίποτα. Η δεύτερη επιλογή σας δίνει 100% πιθανότητα να χάσετε 800 ευρώ. Δεν έχετε και πολλές επιλογές έτσι; Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Κάποιες φορές οφείλετε να ζυγίζετε σωστά τις απώλειές σας.
Σύμφωνα με τους μαθηματικούς υπολογισμούς, θα πρέπει να επιλέξετε την δεύτερη επιλογή, την απώλεια δηλαδή των 800 ευρώ. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι θα αποφάσιζαν να ποντάρουν. Συνεπώς, όταν το ενδεχόμενο της απώλειας είναι φανερό, οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ρισκάρουν, δηλαδή αναζητούν τον κίνδυνο. Παρ’ όλα αυτά, όταν υπάρχει η δυνατότητα του κέρδους, δεν επιλέγουν τον κίνδυνο.
Πλαισιώνοντας την προκατάληψη
Αυτός ο τρόπος σκέψης για την λήψη επικίνδυνων αποφάσεων ονομάστηκε, από τους Kahneman και Tversky, Θεωρία Προοπτικής. Σύμφωνα λοιπόν με τους συγγραφείς, η θεωρία αυτή εμπεριέχει ταυτόχρονα την αποστροφή αλλά και την αναζήτηση κινδύνου.
Εκείνο που παρατήρησαν ήταν ότι η συμπεριφορά των ατόμων σε καταστάσεις κινδύνου, ποικίλει ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζεται η εκάστοτε συνθήκη. Βασικό λοιπόν είναι να θυμόμαστε ότι αν ένας κίνδυνος αφορά σε κάποια απώλεια, οι άνθρωποι είναι πιο πρόθυμοι να λάβουν το ρίσκο. Αντίθετα, αν υπάρχει κάποιο εμφανές κέρδος, δεν θα εμπλακούν εύκολα.
Ένα κλασικό παράδειγμα μίας φανταστικής συνθήκης:
«Φανταστείτε ότι στην χώρα σας ξεσπά μια ασθένεια που αναμένεται να σκοτώσει 600 άτομα. Αν εφαρμοσθεί το πρόγραμμα Α, θα σωθούν 200 άτομα. Αν όμως εφαρμοσθεί το πρόγραμμα Β, οι πιθανότητες να σωθούν και οι 600 άνθρωποι είναι 1/3, ενώ παράλληλα υπάρχει ο κίνδυνος να μην σωθεί κανένας (2/3)».
Στο παραπάνω παράδειγμα, ο κίνδυνος που παρουσιάζεται σχετίζεται με το κέρδος, οπότε οι άνθρωποι τείνουν να επιλέγουν την επιλογή Α (72%), που στην πραγματικότητα είναι η «χειρότερη» επιλογή.
Στην επόμενη πρόταση παρουσιάζεται το ίδιο παράδειγμα αλλά από την πλευρά των απωλειών:
«Φανταστείτε ότι στην χώρα σας ξεσπά μια ασθένεια που αναμένεται να σκοτώσει 600 άτομα. Αν εφαρμοσθεί το πρόγραμμα Α, θα πεθάνουν ακριβώς 400 άτομα, ενώ με το πρόγραμμα Β, υπάρχει 1/3 πιθανότητα να σωθούν όλοι και 2/3 πιθανότητα να πεθάνουν όλοι».
Με βάση αυτό το παράδειγμα όμως, η πλειοψηφία των ατόμων επέλεξε την δεύτερη επιλογή (78%), καθώς ο κίνδυνος παρουσιάστηκε από την πλευρά της απώλειας. Οι άνθρωποι λοιπόν, ξαφνικά αποφάσισαν να πάρουν μια ριψοκίνδυνη απόφαση. Στην πραγματικότητα, αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά και τις δύο καταστάσεις θα διαπιστώσει, από μαθηματική άποψη, ότι είναι ταυτόσημες και όμως οι αποφάσεις των ανθρώπων επηρεάζονται ισχυρά από τον τρόπο με τον οποίο πλαισιώνεται μια κατάσταση. Αυτή η επίδραση έχει ονομαστεί ως Αντιστροφή Προτίμησης.
Πίσω στον πραγματικό κόσμο
Αφού λοιπόν εξετάσαμε για λίγα λεπτά τα παραπάνω παραδείγματα, ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε πως αυτή η αφηρημένη συλλογιστική πορεία εκφράζεται στον πραγματικό κόσμο. Σε αυτό το σημείο, η έρευνα των Kahneman και Tversky, έρχεται να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις.
«Καθημερινά η ζωή περιλαμβάνει ένα ατελείωτο “τζογάρισμα” και τα στοιχήματα είναι μόνο ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό πως οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις σε επικίνδυνες συνθήκες. Η έρευνα των Kahneman και Tversky αφορά σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο παίρνουμε τις αποφάσεις μας σε καθημερινή βάση.
Επομένως, την επόμενη φορά που θα βρεθείτε αντιμέτωποι με μια τέτοια κατάσταση που θα αφορά στις απώλειες, δοκιμάστε το παρακάτω τέχνασμα: Προσπαθήστε να φανταστείτε την όλη κατάσταση από την πλευρά του οφέλους και όχι της απώλειας. Κανείς δεν μπορεί να σας εγγυηθεί ότι κάτι τέτοιο θα σας βοηθήσει να πάρετε την σωστή απόφαση, αλλά τουλάχιστον θα έχετε καταλάβει το έργο των ερευνητών».
Οι άνθρωποι δεν είναι τελικά τόσο λογικά όντα, όσο πιστεύαμε.
Πηγή: spring.org.uk
Επιμέλεια/Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Ψυχολόγος
Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.