Τελικά είναι Ποσειδώνας και όχι Δίας

Ποσειδώνας και μάλιστα Βοιωτός είναι ο γυμνός χάλκινος θεός με το προτεταμένο χέρι που κρατούσε τρίαινα (αν είναι Ποσειδώνας) ή κεραυνούς (αν είναι Δίας).

Τη βεβαιότητά του ότι το εμβληματικό αυτό άγαλμα, που δεσπόζει στις πρώτες αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αναπαριστά τον Ποσειδώνα και όχι τον Δία, όπως πολλοί εικάζουν, εκφράζει ο Πάρις Βαρβαρούσης που έχει ασχοληθεί ερευνητικά με παλαιολιθικά ευρήματα της Αλιάρτου, όπως και άλλες αρχαιολογικές θέσεις της ίδιας περιοχής. Αυτή τη φορά με άρθρο του στο περιοδικό «Αρχαιολογία»αναφέρει ότι το γλυπτό αυτό, που ανασύρθηκε το 1926 από ναυάγιο στην Εύβοια, βρισκόταν στο ναό του Ποσειδώνα Ογχηστίου, στη Βοιωτία.

Και πώς αυτό τεκμηριώνεται; Σύμφωνα με τον ερευνητή, η Ογχηστός, έδρα της ομώνυμης Αμφικτιονίας και πολιτικοθρησκευτικό κέντρο της Βοιωτικής Ομοσπονδίας, είχε κατοικηθεί διαχρονικά από τους προϊστορικούς χρόνους. Στα μυκηναϊκά χρόνια ήταν μια μικρή πόλη που οι κάτοικοί της αυτοαποκαλούνταν «Ογχήστιοι». «Βρίσκεται στο στενό πέρασμα ενός λοφίσκου που χωρίζει την Κωπαΐδα από την πεδιάδα της Θήβας, στο δρόμο των θεοπρόπων, απ' όπου περνούσαν οι θρησκευτικές πομπές προς τους Δελφούς». Εκεί έζησε ο γιος του Ποσειδώνα, ο Ογχηστός, από τον οποίο πήρε το όνομά της η πόλη η οποία αποτέλεσε κέντρο λατρείας για τις βοιωτικές κοινότητες, με εορταστικές εκδηλώσεις, τα «Ογχήστια», που συνοδεύονταν από γιορτές και ιππικούς αγώνες.

Η Ογχηστός αναφέρεται από τον Όμηρο (Ιλιάδα, ραψωδία Β', στ. 506) ως μία από τις βοιωτικές πόλεις που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο. Η πόλη είχε μεγάλο ναό αφιερωμένο στον Ποσειδώνα. Το ιερό του Ογχηστίου Ποσειδώνα λειτούργησε και ως μαντείο πριν κτιστεί η Θήβα και πριν ιδρυθεί το Μαντείο των Δελφών. Την Ογχηστό πρέπει να τη φανταστούμε να περιβάλλεται από ένα ωραίο δάσος. Βρίσκεται 2,5-3 χλμ. (ή 15 στάδια, σύφωνα με τον Παυσανία) από το Σφίγγιο (ή Φίκιο) όρος, στο σημείο που τελειώνει το Τηνέριο πεδίο και αρχίζει η Αλιαρτία. Δηλαδή η μικρή αυτή πόλη ήταν μεταξύ του Σφιγγίου όρους και του σημερινού χωριού Μαυρομμάτι.

Ο Πίνδαρος την αναφέρει ως δοξασμένη («στην ακρολιμνιά της δοξασμένης Ογχηστού») και σε έναν ομηρικό ύμνο στον Απόλλωνα αναφέρεται ότι ο θεός πηγαίνοντας προς τους Δελφούς πέρασε από την ακατοίκητη ακόμη Θήβα και το λαμπρό άλσος της Ογχηστού όπου λατρευόταν ο Ποσειδώνας:

«Κι ήρθες (Απόλλωνα) στης Θήβας τον ολόσκεπο απ' το δάσος τόπο/ γιατί κανείς απ' τους θνητούς δεν κατοικούσε στην πανίερη Θήβα/ και δεν υπήρχαν τότε ακόμη ατραποί, ούτε και δρόμοι/ στην σιτοφόρα πεδιάδα της Θήβας αλλ' ήταν δάσος./ Κι έφυγες από 'κεί κατόπι, ω μακροβόλε Απόλλων/ κι ήρθες στην Ογχηστό στο Ποσειδώνιο άλσος το λαμπρό».

Η θέση της αρχαίας αυτής πόλης έχει βρεθεί από ανασκαφές της Θ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Θηβών, το 1964 και το 1967. Αργότερα, με αφορμή διάφορες σωστικές ανασκαφές (1971, 1973, 1991), ήρθαν στο φως και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα όπως και κινητά ευρήματα. Και συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκαν ερείπια οικοδομήματος από πωρόλιθο, το οποίο αναγνωρίστηκε ως ο ναός του Ποσειδώνα. «Εκεί θα πρέπει να ήταν και το άγαλμα», σύμφωνα με τον κ. Βαρβαρούση, ο οποίος αναφέρει ότι πρόκειται για έργο του Κάλαμι (περ. 470- 440 π.Χ.). Διαπίστωσε δε ότι αναπαράσταση του αγάλματος αυτού έχει αποτυπωθεί σε αρχαίο νόμισμα. Συνεπώς, οφείλουν οι αρχαιολόγοι, που μέχρι τώρα εξέταζαν την κοιλότητα του δεξιού χεριού του αγάλματος για να τεκμηριώσουν την ταυτότητά του (αν κρατάει τρίαινα ή κεραυνούς), να εξετάσουν με τη δέουσα προσοχή την άποψη του κ. Βαρβαρούση.

Πηγή: Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, Ελευθεροτυπία

Ἔρρωσο

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ