Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ: Τα Ιερά Σύμβολα της Μινωϊκής Θρησκείας

Δευτέρα 10 Μαρτίου 2014

Τα Ιερά Σύμβολα της Μινωϊκής Θρησκείας

H μινωϊκή θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση. Τα σπουδαιότερα σύμβολα ήταν:

ΤΑ ΙΕΡΑ ΚΕΡΑΤΑ. Τα κέρατα αποτελούν λατρευτικά αντικείμενα και με αυτά στολίζουν τους βωμούς. Και η ιερότητα των κεράτων δεν μπορεί παρά να έχει τοτεμική καταγωγή. Η παρατήρηση ότι πιό σίγουρα να έχει αφετηρία την χρησιμότητα του ζώου που αφαιρετικά το παρασταίνει δεν αναιρεί αλλά εδραιώνει την τοτεμική καταγωγή. Και του τομέμ η χρησιμότητα αποτελεί αφετηρία της ανύψωσής του σε θρησκευτικό αντικέιμενο.

Τα ιερά κέρατα και οι διπλοί πελέκεις βρίσκονται πολύ συχνά σε παραστάσεις σκηνών που ανήκουν στην λατρεία. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για δύο κερατοειδείς αποφύσεις που στρέφονται προς τα επάνω, ενωμένες με μιά ραβδωτή βάση. Η προέλευσή τους είναι άγνωστη. Τα έχουν συγκρίνει με τα "κέρατα του βωμού" της Σημιτικής θρησκείας. Βρίσκονται συχνά πάνω σε βωμούς αλλά σαν ένα ξεχωριστό σκεύος. Υπέθεσαν ότι πρόκειται για μιά συντομευμένη και συμβατική μίμηση του βούκρανου. Πάντως ένα είναι βέβαιο. ότι τα κέρατα είναι η θέση της καθοσιόσεως, γιατί τα ιερά αντικείμενα τα τοποθετούσαν ανάμεσά τους.

Ο ΚΟΜΒΟΣ. Ο κόμβος που συχνά συνδυάζεται με τον διπλό πέλεκυ φαίνεται ότι είχε, όπως και σε άλλους λαούς, ποικίλες μαγικές, θεραπευτικές και προφυλακτικές ιδιότητες. Το δέσιμό του εξασφαλίζει την κατοχή του αγαπημένου προσώπου και το λύσιμό του κάνει πιό εύκολο τον τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το διαμονικό στοιχείο. Χαρακτηριστική είναι μιά παράσταση θεάς ή ιέρειας που κρατάει δεμένο με τον ιερό κόμβο έναν γρύπα.
Ακόμη και σήμερα οι μάγισσες κομποδένουν ανθρώπους και ζώα. Ο Φαίδων Κουκουλές μάλιστα έχει κάνει μιά πολύ ωραία μελέτη για τα κομποδέματα.

Η ΑΣΠΙΔΑ. Μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν από την ίδια τη φύση τους ορισμένα αμυντικά όπλα όπως η μεγάλη οκτώσχημη ασπίδα- που κατασκευάζεται από δέρμα ταύρου- και το κράνος. ΄Ισως τα όπλα αυτά σχετίζονται και με την πολεμική υπόσταση της θεάς. Υπάρχουν και μικρά φυλακτά σε σχήμα ασπίδας.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ. Ο σταυρός, το άστρος, ο αγκυλωτός σταυρός, ο τροχός, είναι επίσης ιερά σύμβολα με αστρική ή ηλιακή σημασία. Ο σταυρός, θρησκευτικό σύμβολο της μινωϊκής θρησκείας, παρουσιάζεται με πολλές παραλλαγές και σχηματικές αποκλίσεις. Αποτελεί απομίμηση του αστρικού σταυρικού σχήματας και δεν έχει καμμία σχέση με τον χριστιανικό σταυρό. ΄Ισως ακόμη να έπαιξε άφαντο ρόλο και το μυστικό της αρμονίας , αναλογίες κλπ.

Ο ΔΙΠΛΟΣ ΠΕΛΕΚΥΣ . Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει ο διπλός πέλεκυς. Από βασικό εργαλείο καθημερινής χρήσης και όπλο, ο διπλός πέλεκυς έγινε σύμβολο υπερφυσικής δύναμης όχι μόνο στην Κρήτη , αλλά και στη Μικρά Ασία και σε άλλες περιοχές. ΄Ισως σχετίστηκε με τον κεραυνό που χτυπάει και ρίχνει τα ψηλά δέντρα στις θύελλες ή με τον ιερό ταύρο που τον θυσίαζαν με ένα τέτοιο όπλο. Ο λατρευτικός πέλεκυς είναι μεγαλύτερος και λεπτότερος από τον πρακτικό, έχει ημικυκλική κόψη, χάρακτη, ανάγλυφη ή διάτρητη διακόσμηση και τοποθετείται σε μεγλάλους ξύλινους στυλεούς, που στηρίζονται σε λίθινες βάσεις. Κάποτε ο διπλός πέλεκυς απεικονίζεται πάνω από το κεφάλι της θεάς καθώς αυτή στέκει όρθια ανάμεσα στα ιερά ζώα της, άλλοτε τον κρατάει η ίδια στα δύο της χέρια.
Ο διπλός πέλεκυς είναι σύμβολο τόσο χαρκτηριστικό και πανταχού παρόν, όσο ο χριστιανικός σταυρός ή το Μωαμεθανικό μισοφέγγαρο. ΄Εχουν βρεθεί πάμπολλα παραδείγματα που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιούνται παρά μόνον για ιερό σκοπό . πλούσια διακοσμημένοι διπλοί πελέκεις από λεπτά χάλικινα φύλλα, μικροσκοπικοί πελέκεις από διαφρετικό υλικό. Συχνά τους βρίσκομε πάνω σε αγγεία και σφραγίδες ή χαραγμένους πάνω στις πέτρες των τοίχων και των κιόνων του παλατιού της Κνωσσού. Κάθε διπλός πέλεκυς όμως, όπως συμβαίνει και με τους σταυρούς δεν θα πει πως ήταν και αντικείμενο λατρείας. Το χρησιμοποιούσαν για να βάζουν το οικοδόμημα ή το αντικείμενο κάτω από μιά υψηλή προστασία ή να το προφυλάξουν από βεβήλωση, ακριβώς όπως συμβαίνει με το σταυρό που είναι ζωγραφισμένος στους τοίχους, στη σημερινή Ιταλία.
Υπάρχει μιά Καρική λέξη, η λέξη λάβρυς, που σημαίνει διπλός πέλεκυς. Στα λάβρανδα της Καρίας, ο Ζεύς ο Λαβρανδεύς, ο θέος με τον διπλό πέλεκυ, λατρευόταν στους ιστορικούς χρόνους. Αφού ο γηγενής πληθυσμός της Κρήτης είχε σχέση με τον πληθυσμό της Καρίας, είναι φυσικό να υποθέσουμε ότι ο θεός με τον διπλό πέλεκυ λατρευόταν και στην Κρήτη.Η φύση του καθορίζεται καλύτερα, όταν συγκριθεί με τον θεό του Ουρανού των Χετταίων, τον Teshub, που παριστάνεται με τον διπλό πέλεκυ και τον κεραυνό. Μπορούμε έτσι να υποθέσουμε ότι ο διπλός πέλεκυς έχει τη θέση του κεραυνού όπως το σφυρί του Θωρ (θεός του κεραυνού και των αστραπών στην σκανδιναυική μυθολογία).
O διπλός πέλεκυς απαντάται συχνά σε σκηνές σχετικές με την λατρεία. Οι πιό σπουδαίες παραστάσεις είναι της σαρκοφάγου της Αγ.Τριάδας. Από τη μιά μεριά υπάρχουν δύο διπλοί πελέκεις πάνω σε ψηλούς κίονες περιτυλιγμένοι με πρασινάδες. Πάνω σε κάθε διπλό πέλεκυ έχει καθήσει ένα πουλί. Η θυσία συνεχίζεται προς το κάτω μέρος της σαρκοφάγου. πρόκειται μάλλον για θυσία σε θεούς και όχι για σπονδή σε νεκρούς.
Μερικά σφραγίσματα δείχνουν τον διπλό πέλεκυ στα χέρια των ιερέων και το αγαλματάκι από το Παλαίκαστρο παριστάνει μιά γυναίκα που κρατάει έναν διπλό πέλεκυ σε κάθε υψωμένο της χέρι. ΄Ισως πρόκειται για θεά, αλλά μπορεί να είναι και ιέρεια. Ο διπλός πέλεκυς λοιπόν δεν βρίσκεται ποτέ στα χέρια ανδρικής θεότητας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό ιδίως αν παριστάνει τον κεραυνό , γιατί ο θεός του κερανού είναι πάντα ανδρική θεότητα. Με αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να ψάξουμε για κάποια άλλη εξήγηση.
Ο διπλός πέλεκυς παριστάνεται κάποτε ανάμεσα στα δύο ιερά κέρατα ,αλλά η κοινή υπόθεση, ότι ο μικρός διπλός πέλεκυς που βρέθηκε στο λεγόμενο ιερό των διπλών πελέκεων στο παλάτι της Κνωσσού, βρισκόταν ανάμεσα σε δύο κέρατα, δεν μπορεί να αποδειχθέι.
Ο διπλός πέλεκυς παριστάνεται συχνότερα ανάμεσα στα κέρατα του βούκρανου. Το βούκρανο είναι το κρανίο του θυσιαζόμενου ζώου που άφηναν επί τόπου σαν δείγμα ατης θυσίας και που έγινε πολύ γνωστό διακοσμητικό στοιχείο στην ελληνική τέχνη. Η σχέση αυτή μας θυμίζει ότι ο διπλός πέλεκυς μπορεί να ήταν ο θυσιαστήριος πέλεκυς με τον οποίο σκότωναν το ζώο. Είναι φυσικό ένα εργαλείο που χρησίμευε για τη θυσία να πήρε μεγαλύτερη σημασία στη λατρεία.
Ο πέλεκυς είναι σύμβολο της καθαγίασης και της μύησης και συμβολίζει επομένως την ψυχή που οδεύει για τη θέωση και την ολοκλήρωση.

ΔΕΝΤΡΟΛΑΤΡΕΙΑ . Πολλά ιερά αντικείμενα συμβολίζουν τη θεότητα στη μινωική εποχή. Εξόν από τα άλλα, σημαντική θέση είχαν τα ιερά δέντρα και ιδιαίτερα η ελιά.
Η δεντρολατρεία φαίνεται θα αποτελούσε θρησκευτική τάση της τοτεμικής εποχής- το τοτέμ μπορούσε να είναι ζώο ή φυτό.
Από τα πολλά δέντρα η ελιά συγκέντρωσε ίσως τα πιό πολλά προσόντα για να θεωρείται, τόσο στη μινωική Κρήτη, όσο και στην Ηπειρωτική Ελλάδα δέντρο ιερό. Και η αντίληψη αυτή για τον ιερό χαρακτήρα της ελιάς απαντάται και σε άλλες θρησκείες. Η ίδια αντίληψη διαφεύγει από την πλημμύρα του χρόνου και διασώζεται και στην εποχή μας ως ένα σημείο.
Πρώτα- πρώτα ο πολύτιμος καρπός της ελιάς, συνηθισμένη τροφή των αρχαίων. Μετά το λάδι, οπτικά χαρούμενο και τροφικά απαραίτητο.Το μεταχειρίζονταν σε πολλές περιπτώσεις και το μεταχειρίζονται ακόμη και σαν γιατρικό. Με αυτό γίνονταν επαλήψεις και εντριβές.
Στην υπαίθρια Ελλάδα ακόμη και σήμερα, θεωρείται ιερό το ψωμί, γιατί απαοτελεί φυσικά, βασικό είδος διατροφής του αγρότη. Αν πέσει κάτω , το σηκώνουν και το φιλούν. Ιερή η ζωή , ιερώνει και όσα βασικά την συντηρούνε.
Χαμηλοί , περίβολοι επιστρεφόμενοι με κέρατα κτίστηκαν από τα ιερά δέντρα , διπλοί πελέκεις και βωμοί τοποθετήθηκαν απέξω για να δέχονται τις πρόσφορές. ΄Αλλα ιερά δέντρα ήταν φυλλοβόλα. Στις παραστάσεις των χρυσών δακτυλιδιών, οι πιστοί. 'αντρες και γυναίκες , στέκονται κοντά τους , πενθούν περίλυποι το μαρασμό τους το φθινόπωρο και γιορτάζουν την ανάστασή τους, την άνοιξη, με οργιαστικό χορό.
Η λατρεία κορυφώνεται σ΄ενα βίαιο εκστατικό χορό κατά τον οποίο τινάζουν το δέντρο, ή σπάζουν ένα του κλώνάρι.
Μερικά σύμβολα που ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές της Κνωσσού και άλλων πόλεων της Κρήτης, όπως οι στενές ζώνες, ο διπλός πέλεκυς και τα σχετικά θήλεα ειδώλια, τα οποία σχετίζονται με τη θρησκεία του Δία του Λαβρανδέα, ο οποίος κρατεί στο χέρι διπλό πέλεκυ αντί κεραυνού σχετίζονται και με τη λατρεία της Μικρασιατικής Κυβέλης και τις παραδόσεις για τις Αμαζόνες, οι οποίες δεν είναι παράδοξο να αποτελούσαν θρησκευτικά τάγματα, τα οποία έκαναν θρησκευτικούς πολέμους για την επικράτηση είτε της λατρείας της Κυβέλης και της Αστάρτης είτε άλλων γυναικείων θεοτήτων.
Εκτός από τα σύμβολα υπήρχαν και φυλαχτά. Τα φυλαχτά πολλές φορές ήταν σφραγιδόλιθοι, με διάφορες χαρακτές εικόνες. Ζώα, ερπετά, ανθρώπινα μέλη και άλλα . Επίσης είχαν χαραγμένα και διάφορα ρητά.