Ελβιέλες: Η άγνωστη ιστορία των ελληνικών Αll Star που γεννήθηκαν στην Καλλιθέα

Η ελβιέλα γεννήθηκε νότια και παραχώρησε το όνομά της σε μια ολόκληρη κατηγορία παπουτσιών την εποχή εκείνη, αυτά που σήμερα λέμε «σταράκια».

«‘Ελβις Πρίσλευ ξαναέλα, με παπούτσια ελβιέλα» ή «ελβιέλα θα φορέσω για ν’ αρέσω» ήταν δύο από τα πολλά συνθήματα της εποχής με πρωταγωνίστρια την Ελβιέλα, τα πάνινα παπούτσια με τη λαστιχένια σόλα, πρόγονο των All Star, με ελληνικότατη, όμως, καταγωγή. Τότε που στο «Ροκ» ο Σταμάτης Κραουνάκης με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη τραγουδούσαν «Ροκ είναι σμόκιν και ελβιέλο / είναι ο Αμπότ με τον Κοστέλο / αυτοί ‘ναι ροκ!». Και αν η νέα γενιά, σήμερα, αναγνωρίζει μόνο τα πάνινα της Converse, η Ελλάδα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80 είχε τη δική της λέξη για να περιγράψει τα συγκεκριμένα παπούτσια.

Όσοι έχουν περάσει ήδη το κατώφλι των 40 χρόνων, πιθανότατα να είχαν ακούσει από τους γονείς τους τη φράση «Πάλιωσαν οι ελβιέλες σου, να πάμε στο Λαμπρόπουλο να πάρουμε καινούργιες για το σχολείο», γιατί ήταν τα παπούτσια που φορούσαν τα παιδιά στη γυμναστική, στις παρελάσεις και τις γυμναστικές επιδείξεις αλλά σύντομα έγιναν σύμβολο των άγριων νιάτων του ’50, ένα στιλ που λάνσαρε με επιτυχία ο James Dean, με λευκό μπλουζάκι, τζιν και αθλητικό.

Οι ελβιέλες γεννήθηκαν στην Καλλιθέα, στην οδό Καλυψούς (κοντά στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο) το 1928 από την ΕΛ.ΒΙ.ΕΛΑ., την Ελληνική Βιομηχανία Ελαστικού, με ιδρυτές τους Νικόλαο Μαυροφίδη και Νικόλαο Αγνιάδη, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. 

Εκείνη την εποχή αυτά ήταν τα μόνα αθλητικά παπούτσια που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα, δεν υπήρχε άλλη εταιρεία που να κατασκευάζει τέτοιου είδους παπούτσια με λαστιχένια σόλα, οπότε το αρτικόλεξο της βιομηχανίας ταυτίστηκε στο μυαλό και την καθημερινότητα των Ελλήνων με τα πάνινα αθλητικά παπούτσια, τα οποία έβγαιναν μόνο σε λευκό χρώμα.

Ο αγγλικός όρος sneakers, τον οποίο χρησιμοποιούμε σήμερα για τα αθλητικά, δεν είχε μπει ακόμη στο λεξιλόγιο των Ελλήνων, παρότι εισήχθη στα λήμματα των αγγλόφωνων λεξικών γύρω στα 1870, για να περιγράψει τα παπούτσια με λαστιχένια σόλα που δημιουργεί έναν χαμηλής έντασης ήχο και δίνει την ευκαιρία σε αυτόν που τα φοράει να περπατάει αθόρυβα, να κινείται ύπουλα δηλαδή όπως ακριβώς μεταφράζεται η λέξη «sneak», από όπου προκύπτει ο όρος.

Η ΕΛ.ΒΙ.ΕΛΑ έμεινε ανενεργή σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής και άνθισε στη δεκαετία 1950-1960, που έφτασε να απασχολεί περίπου 300 εργαζόμενους. Ο αρχικός ιδρυτής της, ωστόσο, Νικόλαος Μαυροφίδης, είχε πεθάνει από το 1944, οπότε το μερίδιό του κληροδοτήθηκε στους γιούς του Αιμίλιο και Στέφανο Μαυροφίδη. Ο Αγνιάδης είχε αποχωρήσει επίσης, λόγω ηλικίας. Δυστυχώς, η εταιρεία σταμάτησε οριστικά τη λειτουργία της στα μέσα του 1961, καθώς υπέστη γενική κατάσχεση λόγω χρεών σε τράπεζες και ιδιώτες πιστωτές.

Η ονομασία της εταιρείας όμως, μετά το κλείσιμό της πωλήθηκε από τους πιστωτές στη μεγάλη υποδηματοποιία «Αλυσίδα» (που είχε ιδρυθεί το 1932 ως «Ηνωμένα Εργοστάσια Καουτσούκ Ο.Ε.»), με έδρα στη Θεσσαλονίκη και η εταιρεία μετονομάστηκε σε «Αλυσίδα-ΕΛΒΙΕΛΑ». Κάποιοι θυμούνται ακόμη, το μεγάλο μαγαζί της εταιρείας στη συμβολή Εγνατίας και Αριστοτέλους, απέναντι από το άγαλμα του Βενιζέλου. Για πολλά χρόνια επίσης, η Αλυσίδα- Ελβιέλα ήταν προμηθευτής τού Ελληνικού Στρατού. Όσοι υπηρέτησαν τη θητεία τους, ίσως θυμούνται τα μπλε πάνινα με άσπρη σόλα παπούτσια που χορηγούσαν στους νεοσύλλεκτους για τη γυμναστική.

Ωστόσο, ο ηλικίες στη δεκαετία των 30’s μεγάλωσαν με άλλον όρο για να χαρακτηρίσουν τα αθλητικά παπούτσια, κι αυτός δεν ήταν άλλος από τα «Sportex». Αυτό συνέβη γιατί στα μέσα του 1970 ιδρύθηκε στην Ελλάδα από τον Νίκο Κατράντζο (αθλητή του Άρη Θεσσαλονίκης και γνωστό από τα καταστήματα KAΤΡΑΝΤΖΟΣΠΟΡ σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο Κρήτης) η «Sportex», αντιπροσωπεία γαλλικής εταιρείας αθλητικών υποδημάτων (Στην εποχή της Sportex δεν υπήρχαν NIKE, ΑDIDAS, PUMΑ), η οποία άρχισε να εισάγει σε μεγάλες ποσότητες τέτοια παπούτσια στη χώρα μας.

Το ατού τους ήταν πως τόσο εκείνα που εισήγαγε η αντιπροσωπεία της Sportex, όσο και εκείνα που παρήγαγε η Ζίτα Ελλάς έβγαιναν σε μεγάλη ποικοιλία χρωμάτων και όχι μόνο σε άσπρο και μπλε όπως οι ελβιέλες και είχαν πολύ μεγαλύτερη ζήτηση. Όμως τα παπούτσια με τη λαστιχένια σόλα εξακολουθούσαν να αποκαλούνται ελβιέλες μέχρι τις αρχές του 1983, όταν εισήχθησαν για 1η φορά στην Ελλάδα τα All Star κατασκευασμένα από την αμερικανική εταιρεία Converse.

Ακόμη και σήμερα όμως, υπάρχει μια γενιά που αποκαλεί τα αθλητικά ελβιέλες, ακόμη κι αν υπάρχει φαρδύ πλατύ πάνω τους το σήμα της Nike ή το στρογγυλό σήμα της Converse στο πλάι των All Star, γιατί γι’ αυτή τη γενιά οι σταρ ήταν αδιαμφισβήτατα οι ελβιέλες.

dinfo

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ