Ο ΣΟΥΜΕΡΙΑΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑΣ

Η δημιουργία του ανθρώπου 
«Εκείνες τις μέρες, τις μέρες που ο ουρανός χωρίστηκε από τη γη 
Εκείνες τις νύχτες, νύχτες που ο ουρανός χωρίστηκε από τη γη
Εκείνα τα χρόνια όταν οι μοίρες αποφασίστηκαν ο ουρανός και η γη ήταν…
Αφού οι Αννουνάκι θεοί γεννήθηκαν…
Αφού οι θεές παντρεύτηκαν και μοιράστηκαν ανάμεσα στον ουρανό και τη γη
Αφού οι θεές ενώθηκαν με τους θεούς και γέννησαν* και αφού οι θεοί όρισαν την τροφή τους για την τράπεζά τους
Οι μεγάλοι θεοί στάθηκαν στο καθήκον τους, οι νεώτεροι θεοί κουβάλησαν τους κάδους [….]

Με το παραπάνω κείμενο που βρέθηκε γραμμένο πάνω σε πήλινη πινακίδα στην περιοχή της Μεσοποταμίας ξεκινά ο σημαντικότερος από τους έξι μύθους της σουμεριακής κοσμογονίας, αυτός που εξηγεί τη δημιουργία του ανθρώπου. Η πινακίδα, που δυστυχώς δεν σώζεται ολόκληρη ώστε να μας δίνει ένα πλήρες κείμενο ανήκει σε εκείνες που γράφτηκαν κατά την προ-βαβυλωνιακή περίοδο και διατηρούν έντονα τα στοιχεία της Σουμεριακής παράδοσης. 

Πάνω σ’ αυτήν αναφέρεται η δεύτερη εκδοχή του μύθου που προέρχεται από την πόλη Εριντού όπου κυριαρχούσε η αντίληψη πως ο δημιουργός του κόσμου δεν ήταν ο Ενλίλ της Νιππούρ, αλλά ο θεός των υδάτων, ο Ένκι. Παρά τη διαφορά αυτή όμως και οι δύο παραλλαγές του μύθου εκφράζουν την ίδια αντίληψη που επικρατούσε σε όλες τις πόλεις του Σουμέρ: πως ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να υπηρετεί τους θεούς και είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως οι Σουμέριοι είναι οι πρώτοι που φαντάστηκαν πως οι άνθρωποι πλάστηκαν από πηλό.

Ο μύθος, όπως διαβάζουμε, αρχίζει με τη σκληρή δουλειά των μικρότερων θεών, οι οποίοι καθώς ήταν υποχρεωμένοι να εκτελούν τις εργασίες που τους επέβαλλαν οι πρωταρχικοί θεοί είχαν επωμισθεί τη βαριά εργασία της καλλιέργειας και της ύδρευσης της γης και της διάνοιξης καναλιών μέσω των οποίων θα οδηγούσαν το νερό ως τις καλλιέργειες. Για το σκοπό αυτό οι θεοί δούλευαν ακατάπαυστα. Καθώς όμως ήταν λίγοι γρήγορα κουράστηκαν και άρχισαν να παραπονιούνται και να ζητούν από τον πάνσοφο Ένκι να κάνει κάτι για να τους απαλλάξει από το βάσανό τους. Οι διαμαρτυρίες τους όμως δεν έφταναν ως το Άπσου, στην ιερή χώρα των γλυκών νερών*, όπου ζούσε και αναπαυόταν ο Ένκι. Τότε εκείνοι απευθύνθηκαν στη μητέρα του, τη θεά Νάμμου που εκπροσωπούσε την αρχέγονη θάλασσα και της ζήτησαν να μεταφέρει στον Ένκι την επιθυμία τους:


[…] Οι θεοί έσκαβαν τα κανάλια και στοίβαζαν το χώμα τους
Οι θεοί μοχθούσαν και παραπονιόνταν για τη ζωή τους
Εκείνη την εποχή αυτός με τη μεγάλη σοφία, ο δημιουργός όλων των
υπαρχόντων μεγάλων θεών, ο Ένκι
Στη βαθιά Ενγκούρ, εκεί που τρέχει το νερό, όπου μέσα στην καταχνιά κανείς
θεός δε μπορεί να δει
Ήταν ξαπλωμένος στην κλίνη του, κοιμόταν και δε σηκώθηκε
Οι θεοί μίλησαν κλαίγοντας και είπαν: αυτός είναι ο αίτιος του μεγάλου θρήνου
[…]
Η Νάμμου η αρχέγονη μητέρα που γέννησε τους μεγάλους θεούς
Τον κλαυθμό των θεών στο γιο της έφερε:
«Λαγοκοιμάσαι και κοιμάσαι, δε σηκώθηκες
Οι θεοί που δημιούργησες (θρηνούν). Γιε μου, σήκω από το κρεβάτι σου, στη
σοφία σου δείξε τις ικανότητές σου
Κατασκεύασε τα «υποκατάστατα» των θεών, να μπορέσουν να πετάξουν τους
κάδους τους […]

Έτσι, «ο θεός, το ιερό παιδί, με βαθιά περισυλλογή» όπως αφηγείται πιο κάτω ο μύθος, παρακινημένος από τα λόγια της μητέρας του διακόπτει το γαλήνιο ύπνο του και αρχίζει να σχηματίζει τις μορφές που θα είχαν τα πλάσματά του, μεταξύ αυτών τον «πριγκηπικό» Σιγκενσίγκντου. Από όλα τα σχήματα αυτό ήταν που του τράβηξε περισσότερο την προσοχή ώστε να το μελετήσει πιο προσεκτικά. Ικανοποιημένος από τη δουλειά του αναθέτει στη μητέρα του να πάρει πηλό από το Άπσου και της παραδίδει τον Σιγκενσίνγκντου που θα δούλευε τον πηλό από τον οποίο θα δημιουργούνταν τα πλάσματά του, λέγοντάς της τα εξής:

«Μητέρα το πλάσμα που έβαλες στο νου θα υπάρξει πραγματικά
Αφού μαλάξεις την καρδιά του πηλού που είναι πάνω από το Άπσου
Ο Σιγκενσίγκντου θα δουλέψει τον πηλό για να δημιουργήσεις το σχήμα.»

Εδώ διακρίνεται ένας βαθύτερος συμβολισμός: της αρχέγονης μητέρας, της μητέρας-μήτρας (φύσης) από την οποία γεννήθηκαν οι δυνάμεις του κόσμου και από την οποία θα γεννηθούν τα νέα πλάσματα.
Ο Ένκι όρισε ως βοηθούς της Νάμμου τη θεά της γης Νίνμαχ και τις χθόνιες θεότητες που αυτή διέταζε, δίδοντας τις εξής εντολές:
«Να στέκονται κοντά σου καθώς γεννάς […]
Μάνα μου, θεσπίζεις τη μοίρα του (ανθρώπου) και άσε τη Νίνμαχ να του
επιβάλλει τη δουλειά […]
Γέννησε στη λεκάνη σου
Σήκωσε στο φως την ανθρωπότητα
Εξάγνισε τον τοκετό.»

Αφού ο Ένκι τελείωσε τη δουλειά του φρόντισε να δώσει χαρά στις καρδιές των θεών. Για τη μητέρα του, Νάμμου και τη Νίνμαχ έστησε μια γιορτή. Στον αρχηγό του πριγκηπικού Σιγκενσίνγκντου που δέχθηκε τη μοίρα, πρόσφερε τρυφερό καλάμι και ψωμί. Για τον πατέρα του Άνου και τον αδερφό του Ενλίλ έψησε ιερό ερίφιο. Οι θεοί ευχαριστημένοι τον τιμούν με μια υμνωδία:
«Ω, άρχοντα πλατιάς κατανόησης, ποιος είναι σοφός σαν εσένα;
Ένκι, μεγάλε άρχοντα, ποιός μπορεί να παραβγεί τις πράξεις σου;
Σαν φυσικός πατέρας που έχεις τα Μι*
η μαγική δύναμη είσαι εσύ.»

Και ενώ το γλέντι των θεών συνεχίζεται με την πόση του ιερού ποτού που περιγράφεται ως ένα είδος μπύρας, ο Ένκι ετοιμάζεται να διανέμει τη μοίρα των ανθρώπων.
Πώς; Μα αυτό αγαπητοί φίλοι θα το δούμε στην επόμενη δημοσίευση την ερχόμενη Πέμπτη την ίδια ώρα!
Έως τότε να είστε καλά και να περνάτε όμορφα!

Από Βάσω Μαγγανάρη

*Ο έρωτας είχε μεγάλη σημασία στη σουμεριακή παράδοση και θεωρούνταν ιεροτελεστία στην οποία και οι θεοί έπαιρναν μέρος. Επηρέασε έντονα τη λογοτεχνία και την τέχνη των Σουμερίων, ιδιαίτερα από τα τέλη της τρίτης και τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ, όπως δείχνει η ανάγλυφη πινακίδα της φωτογραφίας που βρέθηκε στην περιοχή μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη και είναι μια από τις πολλές που παρουσιάζουν ερωτική σκηνή.

*Το νερό για τους Σουμέριους, όπως και για τους Αιγυπτίους, ως αγαθό θεωρούνταν πολύτιμο. Η μεγάλη σημασία που είχε για τη ζωή των ανθρώπων ήταν ο λόγος που του αποδίδονταν θεϊκές και μαγικές ιδιότητες. Κατά την αντίληψη αυτή η ζωή προήλθε από το νερό αφού ακόμη και οι θεοί δημιουργήθηκαν από την αρχέγονη θάλασσα. Ιδιαίτερη αξία δινόταν στο γλυκό νερό το οποίο σύμφωνα με τους μύθους αποτελούσε την κατοικία θεών ή μαγικών πλασμάτων.

*Μι: πήλινες πινακίδες που ανέγραφαν τους θεϊκούς νόμους οι οποίες φυλάσσονταν από τον Ένκι

ΠΗΓΗ:
ΣΟΥΜΕΡΙΑΚΟΙ ΜΥΘΟΙ, Απόδοση Αύρα Ward- Εκδόσεις Ερμής

Φωτογραφία από Διαδίκτυο

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ