Κι όταν θυμώνω πολύ, τι;

Σοφία Στουραΐτου

Παρατηρώντας τους ανθρώπους γύρω μου τον τελευταίο καιρό σκέφτομαι ότι ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα που βιώνουν είναι αυτό του θυμού. Θυμός που εκφράζεται στο δρόμο, μέσα από την οδηγική μας συμπεριφορά, στις προσωπικές μας σχέσεις, ακόμα και στις επαγγελματικές μας σχέσεις. Από που προκύπτει όμως αυτό το έντονο, συχνά, συναίσθημα, τι προκαλεί στη ζωή μας και πώς θα μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε;

Ο θυμός αποτελεί μια συναισθηματική κατάσταση, την οποία βιώνουμε οι άνθρωποι όταν πιστεύουμε ότι απειλούμαστε, αδικούμαστε ή έχουμε με έναν τρόπο παραβιαστεί. Συνήθως, σηματοδοτεί μια κατάσταση ανασφάλειας στην οποία βρισκόμαστε. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που είναι έμφυτο στον άνθρωπο και βασίζεται στην αντίδραση «μάχη ή φυγή» («fight or flight») όταν κάποιος νιώθει ότι κινδυνεύει (Shepherd, P.). Στη σύγχρονη εποχή με τις οικονομικές δυσκολίες και την εργασιακή ανασφάλεια, η αίσθηση της αδικίας, της ανασφάλειας και του φόβου είναι μεγάλη και άρα ο θυμός βιώνεται έντονα. Ως απόρροια αυτών των συναισθημάτων οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι επισφαλείς και απειλούνται με ρήξη και διάλυση.

Η αντίδραση του κάθε ανθρώπου στο θυμό μπορεί να είναι θετική, ώστε να ενεργοποιηθεί αποτελεσματική δράση αντιμετώπισης ενός προβλήματος, όπως για παράδειγμα ένα πρόβλημα στις διαπροσωπικές σχέσεις ή να υιοθετήσει μια αρνητική αντίδραση και να προχωρήσει σε μια ανταγωνιστική κατάσταση. Όσο καλύτερα αναγνωρίζει κανείς το θυμό του, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχει να τον ελέγξει αποτελεσματικά.

Συχνά οι άνθρωποι έχουν την τάση να κρύβουν το θυμό τους από ανησυχία μήπως αυτό προκαλέσει μόνιμη ρήξη και διάλυση μιας σχέσης, φιλικής, συντροφικής, επαγγελματικής, κλπ. Ωστόσο, ο θυμός, όπως και όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα δεν πρέπει να καταπιέζονται ή να αποφεύγονται. Οι άνθρωποι που αρνούνται το θυμό τους ή προσπαθούν να μην τον αφήσουν να φανεί, μοιάζουν με μια χύτρα που βράζει και αν κάποιος δεν ανοίξει αργά και σταθερά τη βαλβίδα να εκτονωθεί η βράση, κάνει έκρηξη. Κάπως έτσι, λοιπόν συμβαίνει και με όλα τα καταπιεσμένα συναισθήματα. Συνήθως μας οδηγούνε σε καταστροφικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Θυμός που δεν έχει εκφραστεί μπορεί να οδηγήσει σε καταθλιπτικά συναισθήματα και στην απόσυρση από τις κοντινές, διαπροσωπικές σχέσεις. 

Όσο περισσότερο θυμώνουμε και προσπαθούμε να το αγνοήσουμε, τόσο πιο πολύ τραβά την προσοχή μας, αυξάνει το άγχος μας και επηρεάζει τον αντικειμενικό μας τρόπο να βλέπουμε τα πράγματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ακόμα και μια ήσσονος σημασίας κατάσταση βιώνεται με τρόπο υπερβολικό και διογκωμένο. Ένας άντρας που εργάζεται σε μια εταιρεία, στην οποία δεν αναγνωρίζονται οι ικανότητές του και υποτιμάται από τους συναδέλφους ή τον προϊστάμενό του, μπορεί να συσσωρεύσει τόσο θυμό (καθώς νιώθει ότι δεν μπορεί να μιλήσει στο εργασιακό του περιβάλλον), ώστε να τσακωθεί με τη σύζυγό  του, όταν γυρίσει σπίτι, επειδή του εξέφρασε παράπονο ότι την παραμελεί (κατάσταση που σε κατάσταση ηρεμίας θα μπορούσε να την αξιολογήσει καλύτερα και μέσα από το διάλογο να οδηγήσει σε βελτίωση της σχέσης του ζεύγους). Όσο επιτρέπουμε στο θυμό να καταλαμβάνει μεγαλύτερη θέση στη σκέψη μας, τόσο μπορεί να εγκλωβιστούμε σε αρνητικά συναισθήματα και να παρερμηνεύουμε τις καταστάσεις της καθημερινής μας ζωής. Σε αυτή την περίπτωση, επομένως, δυσκολευόμαστε να αποφασίσουμε με ποιο τρόπο χρειάζεται να προχωρήσουμε (Shepherd, P.).

Από την άλλη πλευρά, ο θυμός μπορεί να είναι ένα πολύ χρήσιμο συναίσθημα γιατί μας βοηθά να μάθουμε τον εαυτό μας (τις αδυναμίες, τους φόβους, τις ανησυχίες μας) και μπορούμε να τον αξιοποιήσουμε στην καθημερινή μας ζωή για να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μας. Είναι ένα συναίσθημα που οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε, να το αποδεχτούμε και να μάθουμε τρόπους να το αντιμετωπίζουμε. Όταν νιώθουμε να μας καταλαμβάνει μπορούμε να δώσουμε λίγο χρόνο και χώρο στον εαυτό μας να ηρεμήσει, να αξιολογήσει τα πράγματα για να μπορέσει να υπάρξει γόνιμη επικοινωνία. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να πούμε: «Έχω θυμώσει με τη συμπεριφορά σου, γιατί νιώθω ότι με αδικείς, ότι με πληγώνεις, ότι δεν αναγνωρίζεις την αξία μου» ή ό,τι άλλο πιστεύουμε ότι νιώθουμε ανάλογα με την περίπτωση. Δίνουμε τότε στον άλλο την ευκαιρία να έρθει στη θέση μας, να κατανοήσει τον τρόπο που αντιλήφθηκε τη συμπεριφορά μας απέναντί του και πιθανόν να μας απαντήσει για το αν η αίσθηση της αδικίας ανταποκρίνεται ή όχι στην πραγματικότητα.

Οι περιπτώσεις που η επεξεργασία του θυμού γίνεται με θετικό και εποικοδομητικό τρόπο δεν είναι συνήθως πολλές, κυρίως γιατί δεν είμαστε μαθημένοι να συζητάμε και να επεξεργάζομαστε δύσκολα συναισθήματα με τους άλλους ανθρώπους. Είναι, ωστόσο, συμπεριφορά στην οποία μπορούμε να εκπαιδευτούμε, να δοκιμάσουμε και να δούμε την αλληλεπίδραση με τους άλλους. Σε κάθε περίπτωση είτε θα έρθουμε πιο κοντά είτε θα κατανοήσουμε ότι κάποιοι άνθρωποι δε μας ταιριάζουν γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν τον τρόπο που νιώθουμε όταν φοβόμαστε ή νιώθουμε ότι απειλούμαστε. Αυτό που είναι σημαντικό να σκεφτούμε είναι αν θέλουμε να φοβόμαστε το θυμό μας και να τον αφήνουμε να μας ταλαιπωρεί ή να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητές του.

Στουραΐτου Σοφία

   Ψυχολόγος, Θεραπεία Οικογένειας – Ζεύγους

Βιβλιογραφία:

• Shepherd, P. Heart Intelligence. Tools for Transformation. http://www.trans4mind.com

mypsychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ