Το χρήμα είναι πάντοτε χρέος (α)

Δεν μπορεί κανένας να αποταμιεύσει χρήματα, εάν κάποιος άλλος δεν χρεωθεί ανάλογα – ενώ σε μία κλειστή οικονομία, η συνολική «απογραφή» των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων είναι πάντοτε μηδέν

 

Δύο θέματα μας έκαναν εντύπωση, σε σχέση με ορισμένα άρθρα μας: (α) αρκετοί είναι της άποψης ότι, τα τεράστια βουνά χρεών που έχουν συσσωρευτεί στον πλανήτη, δεν οφείλονται πουθενά – ότι δηλαδή απέναντι στις συνεχώς αυξανόμενες υποχρεώσεις των κρατών, των τραπεζών, των επιχειρήσεων και των ιδιωτών, δεν υπάρχουν  αντίστοιχες απαιτήσεις και (β) πως ένα κράτος μπορεί να πάψει να δανείζεται από τις αγορές, παρά το ότι δεν υπάρχει κανένα στον πλανήτη – αφού ακόμη και η Βόρεια Κορέα έχει εξωτερικά χρέη (πηγή).

Όσον αφορά το πρώτο θέμα, πολλοί θεωρούν πως δεν ισχύει ο οικονομικός κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο δεν μπορεί κανένας να αποταμιεύσει χρήματα, εάν κάποιος άλλος δεν χρεωθεί ανάλογα – οπότε η άποψη μας θύμισε τον ισχυρισμό, κατά τον οποίο όταν κανείς έχει τα χρήματα του στην τράπεζα, τότε πράγματι του χρωστάει η τράπεζα ή έμμεσα αυτός, στον οποίο έχει δανείσει η τράπεζα τα χρήματα του. Αντίθετα, όταν διατηρεί τις αποταμιεύσεις σε μετρητά στο σπίτι του, τότε δεν του χρωστάει κανένας!

Εν πρώτοις βέβαια φαίνεται πως η θέση αυτή είναι σωστή. Εάν όμως αναρωτηθεί κανείς από πού προέρχονται τα μετρητά χρήματα, ποιός είναι δηλαδή αυτός που έχει το δικαίωμα να τα τυπώνει, καθώς επίσης να τα θέτει σε κυκλοφορία, θα διαπιστώσει πως σε τελική ανάλυση είναι η κεντρική τράπεζα της χώρας του – η οποία στην προκειμένη περίπτωση είναι αυτή που του χρωστάει το ποσόν που έχει φυλάξει στο σπίτι του (η ΕΚΤ στην περίπτωση της Ευρωζώνης) Επομένως, απέναντι στις δικές του αποταμιεύσεις, όπου και αν τις διατηρεί, ευρίσκονται αντίστοιχες υποχρεώσεις, χρέη δηλαδή – εκτός εάν ο αποταμιευτής τύπωνε μόνος του τα χρήματα του, οπότε πράγματι δεν θα ίσχυε ο κανόνας.

Όσον αφορά τις εμπορικές τράπεζες, από τις οποίες παίρνει κανείς τα μετρητά χρήματα, αποτελούν απλά τον ενδιάμεσο μεταξύ της κεντρικής και των ανθρώπων – αφού για να έχουν στη διάθεση τους μετρητά χρήματα,πρέπει να διατηρούν έναν λογαριασμό στην κεντρική, με ρεζέρβες στο 100% της αξίας των μετρητών.

Εάν δεν τους φτάνουν οι ρεζέρβες τους, τότε δανείζονται από άλλες τράπεζες ή από την κεντρική, με ένα ειδικό διατραπεζικό επιτόκιο – ενώ από τεχνικής πλευράς, δρομολογείται με την αγορά ορισμένων χρεογράφων από την κεντρική, τα οποία οι εμπορικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να αγοράσουν ξανά σε μία προκαθορισμένη τιμή, μετά από ένα ορισμένο και συνήθως μικρό χρονικό διάστημα.

Αυτό δεν ισχύει βέβαια για τα λογιστικά χρήματα, για τα χρήματα δηλαδή που ευρίσκονται στους λογαριασμούς των πελατών της τράπεζας – αφού οι απαιτούμενες ρεζέρβες στην κεντρική είναι μόλις στο 1% της αξίας τους (στην Ευρωζώνη). Λογικά λοιπόν οι τράπεζες αντιπαθούν τα μετρητά, αφού τους κοστίζουν πολύ ακριβότερα από εκείνα τα χρήματα που παράγουν από το πουθενά μέσω του δανεισμού, διατηρώντας μόλις το 1% ως ρεζέρβα στις κεντρικές.

Σε κάθε περίπτωση, όταν η εμπορική τράπεζα δανείζεται ρεζέρβες έναντι εγγυήσεων από την κεντρική, ανταλλάσσοντας τες με μετρητά χρήματα, τότε έχει μία απαίτηση απέναντι στη κεντρική (την αξία των μετρητών), η οποία είναι ταυτόχρονα και υποχρέωση της – αφού στο τέλος της χρονικής περιόδου θα πρέπει να αγοράσει ξανά τα χρεόγραφα, πληρώνοντας πίσω τις ρεζέρβες. Από την πλευρά της κεντρικής συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο – όπου όμως σε τελική ανάλυση απέναντι σε κάθε απαίτηση (χρέος), βρίσκεται μία υποχρέωση (αποταμίευση).

Με απλά λόγια, όταν από το ετήσιο εισόδημα κάποιου, ύψους 10.000 € περισσεύουν τα 1.000 € και τα αποταμιεύει, εάν τα χρήματα αυτά τα κρατάει σε μετρητά στο σπίτι του, τότε έχει μία απαίτηση απέναντι στην κεντρική τράπεζα (άρα του χρωστάει) – εάν τα καταθέτει στο λογαριασμό του έχει απαίτηση απέναντι στην εμπορική τράπεζα, εάν αγοράζει ομόλογα απέναντι στον εκδότη τους ή εάν αγοράζει μετοχές απέναντι στην επιχείρηση.

Επομένως, όταν διαθέτουμε αποταμιεύσεις, πάντοτε κάποιος άλλος έχει χρέη απέναντι μας – γεγονός που σημαίνει ότι ισχύει ο κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο δεν μπορεί να αποταμιεύει κανείς χρήματα, εάν κάποιος άλλος δεν χρεώνεται. Ως εκ τούτου, σε μία κλειστή οικονομία η συνολική απογραφή των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων είναι πάντοτε μηδέν – ειδικότερα όλοι μαζί, εάν προστεθούν δηλαδή οι απαιτήσεις με τις υποχρεώσεις, δεν έχουν καθόλου χρήματα.

Από τα παραπάνω προέρχεται η εξίσωση, σύμφωνα με την οποία οι αποταμιεύσεις είναι ίσες με τη δημιουργία παγίων περιουσιακών στοιχείων – με τις επενδύσεις δηλαδή (A=E), γεγονός που αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής θεωρίας. Με το θέμα αυτό θα ασχοληθούμε στο επόμενο μέρος του άρθρου μας, έτσι ώστε να μην είναι κουραστικό το κείμενο μας.

analyst

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ