η πλατωνική λατρεία του πολιτικού ψεύδους

Ο Πλάτων στην Πολιτεία του υποστηρίζει ότι ο φιλόσοφος βασιλεύς, ο πολιτικός ηγεμών, ο Κύριος, πρέπει, οφείλει να λέει ψέματα για να ενισχύσει την Κυριαρχία του, για να αποσπά δηλαδή την πίστη και την αφοσίωση των υποτελών παραγωγών του κοινωνικού πλούτου. Ο φιλόσοφος βασιλεύς, ο Κύριος, πρέπει, οφείλει να είναι συνειδητός ψεύτης, απατεώνας. Δεν θα αντιληφθούν όμως οι κυριαρχούμενοι υποτελείς  το ψεύδος; Όχι, μας λέει ο φιλόσοφος λάτρης του πολιτικού ψεύδους. Εάν οργανώσουμε την κοινωνία με πρότυπο το μαντρί, τη στάνη, τον στάβλο οι υποτελείς θα περιέλθουν στην κατάσταση του τρόφιμου, του εκτρεφόμενου ζώου και τα ζώα δεν μπορούν να διακρίνουν μεταξύ ψεύδους και αλήθειας – η αλήθεια είναι το συμφέρον της Κυριαρχίας, η ενίσχυσή της.  Στον διάλογο Πολιτικός ορίζει την πολιτική ως ανθρωπονομική, ανθρωποβοσκητική στα νέα ελληνικά.

Η θέση του Πλάτωνος απηχεί την μακραίωνη διένεξη των αριστοκρατών γαιοκτημόνων σχετικά με τη χρήση ή μη της βίας για την απόσπαση της υπακοής, της πίστης και της αφοσίωσης των Υποτελών και παίρνει θέση υπέρ της μη βίας, δηλαδή της συνειδητής και προγραμματισμένης εξαπάτησης. Για να είναι άκρως αποτελεσματική η εξαπάτηση πρέπει να προηγηθεί ο οντολογικός υποβιβασμός του υποτελούς: να ακούει τι του λένε όπως ακούει ένα βόδι που οργώνει ή σύρει άμαξα, ένα άλογο ή ένας σκύλος αλλά να μην μπορεί να κάνει τη διάκριση αλήθειας-ψεύδους, να θεωρεί αλήθεια κάθε λόγο του Κυρίου.  Στο τελευταίο του έργο, στους Νόμους, ο φιλαλήθης τσομπάν-φιλόσοφος μοιράζει απλόχερα την θανατική ποινή για ψύλλου πήδημα. Θεωρεί ότι δεν πρέπει η βία να συμβάλει στην εγκαθίδρυση και συγκρότηση της κυριαρχικής σχέσης αλλά πρέπει να είναι υστερόχρονη, κατασταλτική, εκκαθαριστική – όποιος δεν υπακούει, θα εξοντώνεται.

Η  μελέτη της Κυριαρχίας σε όλες τις κυριαρχικές κοινωνίες έδειξε ότι ο Κύριος πράγματι επιλέγει την ηπιότητα, την εξαπάτηση δηλαδή και το ψεύδος από την άσκηση άμεσης φυσικής βίας. Ο φόβος του πλήθους ήταν αυτός που τον ανάγκαζε να προκρίνει την ηπιότητα, με την ψύχραιμη σκληρότητα να ελλοχεύει πανέτοιμη να επέμβει. Όχι μόνο. Μια διαρκής κατάσταση στάσεως, ασταμάτητου εμφυλίου πολέμου, οξέος και βάναυσου μακράς διάρκειας κοινωνικού πολέμου αποδιοργανώνει την Κυριαρχία, την αναστατώνει, με κίνδυνο την κατάρρευση και την αποσύνθεση. Η ανεμπόδιστη αρπαγή του κοινωνικού πλούτου είναι εφικτή μόνο με την εμπέδωση της κοινωνικής συναίνεσης, της κοινωνικής ειρήνευσης. Εάν η εξαπάτηση και η ψύχραιμη σκληρότητα δεν είναι αποτελεσματικές, τότε και μόνο τότε καταφεύγει στο μαχαίρι, στη κρεμάλα, στον σταυρό, στο κάψιμο, στη λαιμητόμο, στο τουφέκισμα, στην ηλεκτρική καρέκλα, στη πολιτισμένη θανάτωση με ένεση επιστημονική.  Οι μορφές του πολιτικού ψεύδους δεν είναι πολλές: υποσχέσεις και κολακεία. Όταν κατά καιρούς  προκρίνει την ψύχραιμη  σκληρότητα, καταφεύγει στις απειλές και τον εκφοβισμό.

ΠΕΡΑ όμως από την εξαπάτηση και τις απειλές, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος απόσπασης της πίστης και της αφοσίωσης είναι η ενθάρρυνση της μίμησης. Η μίμηση είναι η ιδρυτική συνθήκη της δημοκρατίας, δουλοκτητικής και καπιταλιστικής. Εδώ ακριβώς έγκειται και το μέγα άγχος του Πλάτωνος για τη μίμηση. Απεχθάνεται τη δημοκρατία επειδή απεχθάνεται τη μίμηση, κάθε είδος μίμησης. Δεν την θεωρεί αποτελεσματική – μάλλον επικίνδυνη φαίνεται στα μάτια του. Γιατί; Γιατί μιμούμενος ο άνθρωπος παραμένει άνθρωπος, δεν υποβιβάζεται οντολογικά στην κατάσταση του τροφίμου πολιτικού ζώου. Αυτόν που μιμείται δεν τον βόσκεις στα λιβάδια του ψεύδους.

Η μίμηση εδράζεται στη γοητεία που ασκεί ο Κύριος, η κυρίαρχη μειονότητα των αρπάγων, των Κυρίων, πάνω στους υποτελείς. Η μειονότητα αυτή εμφανίζεται ως δημιουργική μειονότητα ενώ το πλήθος ως μη δημιουργική πλειονότητα. Ας μην λησμονούμε, φίλες και φίλοι, ότι όλη η αρχαία ελληνική γραμματεία, όλη η αρχαία ελληνική Τέχνη είναι δημιουργία των αριστοκρατών δουλοκτητών γαιοκτημόνων. Ουδέποτε άλλοτε η κυρίαρχη μειονότητα ήταν τόσο δημιουργική, ως προς τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την Τέχνη, όσο αυτή της αρχαίας Ελλάδας και δη της Αθήνας, ουδέποτε. Ο υποτελής τείνει προς τη μίμηση επειδή είναι ήδη υπάκουος και αφοσιωμένος  – και είναι υπάκουος και αφοσιωμένος επειδή δεν μπορεί να διακρίνει το ψεύδος και την αλήθεια. Εάν μπορούσε, δεν θα μιμούνταν τον Κύριο. Δεν μπορεί να υπάρξει μίμηση του Κυρίου χωρίς εξαπάτηση και αφοσίωση.

ΕΠΙΠΛΗΤΤΕΙ η μάνα τον σαραντάρη γιο της: Σαράντα χρονών ο άλλος, με δουλειά, με γυναίκα και παιδί, μέχρι και πρωθυπουργός έγινε, εσύ τι έκανες, ανεπρόκοπε, άχρηστε, ανάξιε; Να η μίμηση, φίλες και φίλη, πανταχού παρούσα. Ψηφίζουμε κάποιον γιατί θέλουμε να γίνουμε σαν αυτόν, θέλουμε να του μοιάσουμε. Εάν δεν μπορούμε, θα ταυτιστούμε μαζί του. Ποιος, ποια  θα ψήφιζε εμένα, τον αποτυχημένο, τον άνεργο, τον οικοδόμο, τον φτωχό, που δεν έχει αυτοκίνητο, που περπατά ξυπόλητος, τον χωριάτη, τον μαρξιστή, τον αναρχοκομμουνιστή; Ποιος, ποια θα ήθελε να γίνει σαν και μένα ή να ταυτιστεί μαζί μου; Κανένας και καμία.

Η γοητεία της δημιουργικής κυρίαρχης μειονότητας είναι ένα ζήτημα με το οποίο δεν έχουμε καταπιαστεί. Δεν είναι ότι δεν θέλουμε – δεν τολμάμε. Δεν είναι το μόνο – δεν τολμάμε να διερευνήσουμε και πολλά άλλα ζητήματα. Κάτω από το χαλί! Γιατί δεν τολμάμε; Γιατί όλα αυτά τα ζητήματα δεν συμφωνούν με την επαναστατική μας ιδεολογία, την άποψή μας, την κοσμοθεωρία μας. Μας ξεβολεύουν, μας αναγκάζουν να σκεφτούμε, θέτουν εν αμφιβόλω τις απόψεις μας. Η στάση μας αυτή είναι μια πτυχή της γενικευμένηςανεύθυνης υποτακτικότητας.

ΑΝΕΥΘΥΝΗ υποτακτικότητα! Πότε θα ασχοληθούμε με αυτό το τεράστιο, χαώδες ζήτημα;  Η Κυριαρχία, η κυριαρχική σχέση παράγει υποταγή, υποτακτικότητα και ανευθυνότητα. Η υποταγή είναι εμφανής και εύλογη – αλλά η ανευθυνότητα; Η ευθύνη έχει σχέση με την λήψη των αποφάσεων, η ανευθυνότητα με την εκτέλεσή τους. Ο υποτελής δεν μπορεί παρά να είναι ανεύθυνος. Δεν είναι ηθικολογική κρίση, είναι περιγραφική προσέγγιση της κοινωνικής πραγματικότητας. Η παγίωση της γενικευμένης ανευθυνότητας, η αποφυγή της ευθύνης, είναι η προϋπόθεση της αποτυχίας των εξεγέρσεων, των επαναστάσεων, της επανεμφάνισης του Κυρίου μέσα στο στρατόπεδο των εξεγερμένων και των επαναστατών. Ο αναρχικός και επαναστάτης Κύριος ασκεί μια γοητεία στο εξεγερμένο και επαναστατημένο προλεταριάτο ανάλογη με αυτήν που ασκεί ο  Κύριος πάνω στους Υποτελείς.

Η ανεύθυνη υποτακτικότητα είναι  η προϋπόθεση και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, της αντιπροσώπευσης αλλά και της εκπροσώπησης. Σύντροφος της ανεύθυνης υποτακτικότητας είναι η οκνηρία. Η Κυριαρχία, καταστρέφοντας φαντασία, ικανότητες, και σχέσεις, παράγει οκνηρία, παράγει ανεύθυνους και οκνηρούς υπάκουους υπηκόους, υποτελείς. Ο συνδυασμός ανεύθυνης υποτακτικότητας και ανέμελης οκνηρίας είναι ακαταμάχητος.

badarts

 ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ