Το φαινόμενο της ερωτικής λογοτεχνίας και ο αστικός βάλτος

Γράφει ο Ραφαήλ Μπελενιώτης

Είναι γνωστό και φυσικό, η τέχνη να έπεται της κοινωνίας και κάθε αλλαγή που συντελείται στην κοινωνία να επιφέρει αλλαγή και στην τέχνη, φυσικά σε μακρά χρονικά περιθώρια μέσα από ζυμώσεις και πολλές διαμορφώσεις. Νέα λογοτεχνικά ρεύματα ξεπήδησαν μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, τα οποία όφειλαν να ανταποκριθούν στο πνεύμα, στις αλλαγές της ζωής, και στις απαιτήσεις των ανθρώπων της εποχής. Άλλες επιρροές είχαν οι ρομαντικοί του 19ου αιώνα, άλλες κοινωνικές και πολιτικές συγκυρίες, άλλες ταξικές συγκρούσεις και νέα πολιτικά ρεύματα, ανακαλύψεις και στερεότυπα τα οποία έθεσαν τις βάσεις για την εξέλιξη του κινήματος. Οι ρεαλιστές των επόμενων αιώνων, ζώντας σε μια εποχή απομυθοποίησης έχοντας ζήσει και ζώντας πολλά δεινά αποστραφήκαν τα γνωρίσματα του εύθυμου ρομαντικού και ζύμωσαν τα χαρακτηριστικά του ρεαλιστή καθημερινού τσακισμένου ανθρώπου, ανθρώπου του μόχθου και της εργασίας.

Και στις δύο περιπτώσεις τα δύο λογοτεχνικά αυτά ρεύματα αντικατόπτριζαν δύο διαφορετικές κοινωνίες. Οι οποίες αποτύπωναν στην τέχνη τα χαρακτηριστικά τους.

Εν έτη 2016, είναι λίγο πολύ γνωστό τι επικρατεί όσο αφορά την λογοτεχνία στην Ελλάδα της Κρίσης. Βιβλία φαντασίας και μυστηρίου θεωρούνται πως απευθύνονται κυρίως σε μικρότερες ηλικίες, αλλά και φιλοσοφικού περιεχομένου θεωρούνται “εξειδικευμένα” ή μη αναγκαία αν δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος απασχόληση μαζί τους. Η επένδυση στο βιβλίου από μέρους της μέσης αστικής ελληνικής οικογένειας στην καλύτερη περίπτωση είναι ισχνή και στην χειρότερη ανύπαρκτη. Η ελληνική οικογένεια δεν διαβάζει. Ο μέσος Έλληνας/ηδα προτιμά ευκαιριακά βιβλία-περιοδικά αμφιβόλου και χαμηλής ποιότητας, προσμετράμε φυσικά τα κουτσομπολίστικα κίτρινα φυλλάδια και τις ομαδικές εφημερίδες-περιοδικά σε αυτά. Στην νέα γενιά, στους νέους, οτιδήποτε περιέχει πολλές σελίδες φαντάζει ανατριχιαστικό και φέρνει άσχημες μνήμες σχολείου και αποστήθισης, οπότε είναι αθέμιτο και αποκρουστικό..

Επίσης,, μπορούμε όμως να διακρίνουμε και ένα ακόμα είδος που δειλά-δειλά κάνει την εμφάνιση του και κερδίζει ολοένα και περισσότερους οπαδούς σήμερα. Βιβλία με κυρίως ερωτικό γυναικείο περιεχόμενο κοσμούν κάθε ράφι μεγάλο-βιβλιοπωλείου που προτείνει βιβλία στους αναγνώστες.

Φυσικά το καινούριο εκδοτικό φαινόμενο, που πλασάρεται από όλα τα βιβλιοπωλεία, που πουλάει πάνω από 30.000 αντίτυπα από την πρώτη έκδοση και που συρρέουν τα πλήθη (γυναίκες κυρίως) στις παρουσιάσεις, δεν είναι άλλο από την συγγραφέα Κα. Ελένη Μαντά που με μια εκρηκτική παρουσία κατάφερε να εδραιωθεί και να αποκτήσει το σταθερό της κοινό.

Αλλά ας σκεφτούμε λίγο. Ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος όπως αυτό, γυναίκειας λογοτεχνίας , παρουσιάζει την κουλτούρα του ανθρώπου που στρέφεται έχοντας λύσει τα ζωτικά του προβλήματα, στον εσωτερικό του εαυτό αλλά χωρίς πρόθεση αυτογνωσίας ή οτιδήποτε τέτοιου, παρά κλείνεται μέσα του χωρίς να ενδιαφερθεί να δημιουργήσει κάτι καινούριο κάτι νέο, μιας και η παρουσία του και η επιβίωση του είναι εξασφαλισμένες αλλά και αν δεν είναι ενδιαφέρεται μόνο για αυτές. Δεν του μένει κάτι παραπάνω από το να κυριεύεται και να ασχολείται με τα πάθη (όπως ο έρωτας). Και φυσικά όλος ο κόσμος γυρνάει γύρω από αυτόν τον έρωτα. Αδιαφορεί για τον κόσμο γύρω του , αδρανοποιείτε σε έναν εν μέρει εγωισμό. Στην αρχή επισημάναμε πως κάθε κοινωνία –άρα κάθε άρχουσα τάξη- αποτύπωνε στην λογοτεχνία και στην τέχνη τα γνωρίσματα της. Σας θυμίζει κάτι; Μα φυσικά την κουλτούρα της άρχουσας τάξη της εποχής μας. Την αστική. Μια κουλτούρα η οποία αναπόφευκτα αποτυπώνεται στην λογοτεχνία και η οποία επικρατεί γύρω μας. Για αυτό άλλωστε έχει ευρεία αποδοχή.

Πάμε όμως να το εξετάσουμε ενδελεχώς, από την απαρχή του. Η αστική τάξη εδραιώθηκε μες την πτώση της Φεουδαρχίας στην Ευρώπη. Τώρα, νέοι βιομήχανοι και βιοτέχνες κάνουν την εμφάνιση τους. Αντιστέκονται μπρος στο ιερατείο το οποίο διαλαλώντας πως οι κοινωνικές τάξεις είναι δοσμένες από τον θεό και όλα είναι μη αναστρέψιμα, προστατεύουν τις θέσεις των Φεουδαρχών και την κεκαλυμμένη εκμετάλλευση. Με απλά λόγια, στην θέση της βιτρινοποιημένης εκμετάλλευσης των ανθρώπων με θρησκευτικές και πολιτικές αυταπάτες καθιέρωσαν την στυγνή, άμεση και χωρίς ηθικούς φραγμούς σκληρή εκμετάλλευση. Οι αστοί αφαίρεσαν τα φωτοστέφανο από όλα τα επαγγέλματα που θεωρούνταν ιερά και αντικρίζονταν με ευλάβεια. Μετατρέποντας τους πάντες σε μισθωτούς. Έσκισε το πέπλο του συναισθηματισμού των οικογενειακών σχέσεων και κοινωνικών συναναστροφών διαβρώνοντας την έως τότε κοινωνική μορφή οργάνωσης. Έδειξε πως η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο βρήκε την τέλεια εφαρμογή της στην τεμπελιά. Παλιά έφτανε η εθνική παραγωγή για να καλύψει τις απαιτήσεις του λαού, τώρα νέα εμπορεύματα φτάνουν από όλο και ποιο μακρινές χώρες. Και όταν στην βάση της η υλική παραγωγή αλλάζει, αλλάζει αναπόφευκτα και η πνευματική. Έτσι έχοντας αναπτύξει τον δικό της οικονομικό τομέα δημιουργεί και την δική της πνευματική κουλτούρα.

Και αυτή αποτυπώνεται στις μέρες μας μέσα από τα βιβλία. Μέσα από αυτήν την καινούρια μορφή γυναικείας ερωτικής λογοτεχνίας που γίνεται όλο και ποιο αποδεκτή. Και αυτό συμβαίνει καθώς, η αστική τάξη δεν νοιάστηκε για τον συνάνθρωπο. Ούτε καν για το σύνολο. Ακόμα και στις μέρες μας κυριαρχεί απλώς η οικονομική απρόσωπη ανταλλαγή και οι επαγγελματικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι αποβλέπονται χρηστικά. Αλλά δεν είναι μόνο οι παγωμένες σχέσεις των ανθρώπων. Είναι και αυτή η βαρεμάρα, η ανία για τον σύνολο. Η προσήλωση στον εαυτό και στα πάθη του. Η αδιαφορία, που έλεγε και ο Γκράμσι.. Και στις μέρες μας αυτή είναι παντού.

Όπως η ποίηση στην περίοδο της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν διανθισμένη από στοιχεία αντίστασης και οργής, ύμνους προς την αλλαγή και όλη η κατάσταση μετάβασης με τις εκρήξεις της είχε αποτυπωθεί στην τέχνη εκείνη την περίοδο, έτσι και σήμερα οι άνθρωποι βλέποντας την κατάσταση να χειροτερεύει, τα παιδιά των λουλουδιών και της επανάσταση του 70-80 να έχουν να μεγαλώσει και να σοβαρευτεί ποια κοιτάνε επιφυλακτικά κάθε νέο δρόμο αλλαγής κάθε εκρηκτικό είδος, προτιμώντας φυσικά την ησυχία και την αδράνεια, μην θέλοντας να αλλάξουν τίποτα από αυτά που θελαν νέοι

Κανείς δεν έχει την διάθεση να διακινδυνέψει πλέον για τίποτα. Κανείς δεν έχει την διάθεση για σοβαρή πνευματική δράση ή ποιοτική έστω. Αντίθετα, αυτήν την αδράνεια και ανάγκη για σταθερότητα πλέον (και δεν συμβαίνει μόνο στην χώρα μας, όλη η Ευρώπη τείνει προς ένα νέο είδος ερωτικής λογοτεχνίας) εκφράζεται με την τέχνη με τον ποιο ώριμη μορφή της έχοντας βρει το στοιχείο της. Τον αστό που έχοντας βρει την σιγουριά και την γαλήνη του δεν επιθυμεί να εκφράσει τίποτε από αυτά που συντελούνται τριγύρω του καθώς νιώθει πως δεν τον αφορούν μιας και επίκεντρο είναι μόνο ο εαυτό του. Όσο η κοινωνία βρίσκεται σε οικονομική και ποιοτική καταστολή ο πολιτισμός και η τέχνη θα βρίσκονται και αυτά σε καταστολή. Μόνο μια έκρηξη μπορεί να επαναφέρει μια αλλαγή. Μια εκρηχτική αλλαγή, ή μια αρχή για αλλαγή. Για την ώρα όμως αυτό το είδος συνεχίζει να ανθεί, όσο συνεχίζει η αστική τάξη να εκφράζεται και να αποτυπώνει. Ίσως όμως αυτό μας δημιουργεί μια παθητικότητα και μπερδευόμαστε στην αδράνεια μην μπορώντας να πιάσουμε τα μηνύματα γύρω μας.Ίσως μας χρειάζεται, ένα καινούριο δεκαήμερο του Βοκάκιου, μια διαφορετική τροχιά στην κοινωνία προκειμένου να βγούμε από τον αστικό αυτόν βάλτο που όλο και βαθαίνει.

 zenithmag

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ