ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΓΟΗΤΕΣ-ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΟΙ (μέρος πρώτο)

Κάποτε όπως μας λέει ο μύθος, τη στιγμή πού η θεά Ρέα γεννούσε το Δία, λόγω των οδύνων έμπηξε τα δάχτυλά της μέσα στο χώμα. Από τις τρύπες που δημιουργήθηκαν ξεπήδησαν δέκα δαιμονικές θεότητες: από εκείνες του αριστερού χεριού βγήκαν πέντε μικρόσωμες γυναίκες ενώ από εκείνες του δεξιού χεριού αντιστοίχως πέντε μικρόσωμοι άνδρες.

Οι νάνοι αυτοί δαίμονες, είτε επειδή δεν ξεπερνούσαν το μήκος ενός δακτύλου, είτε επειδή είχαν μεγάλη επιδεξιότητα στα χέρια ονομάστηκαν «Δάκτυλοι». Οι άντρες έγιναν οι πρώτοι σιδηρουργοί ενώ οι γυναίκες πήγαν στη Σαμοθράκη όπου θεμελίωσαν λατρευτικές τελετές αφιερωμένες στους Μεγάλους Θεούς, οι οποίες αργότερα καθιερώθηκαν σε όλο τον αρχαιοελληνικό χώρο ως Καβείρια μυστήρια.

Αφού η Ρέα γέννησε το Δία τον έκρυψε σε μια σπηλιά στο Ιδαίο Ανδρο για να μην τον καταπιεί ο πατέρας του ο Κρόνος και έβαλε τους Δακτύλους (τους οποίους ο μύθος ταυτίζει με τους Κουρήτες) να τον φρουρούν. Για το λόγο αυτό από τότε οι δαίμονες απόκτησαν και το προσωνύμιο Ιδαίοι. Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι χτυπούσαν με δύναμη τα σιδερένια όπλα τους προκαλώντας τρομακτικό θόρυβο μέσα στη σπηλιά ώστε να μην ακούγεται το κλάμα του νεογέννητου θεού. Τελικά ο μικρός Δίας γλίτωσε χάρις την προστασία των Δακτύλων-Κουρητών, κρυμμένος μέσα στη χρυσή κούνια που εκείνοι ως μεταλλουργοί είχαν κατασκευάσει γι αυτόν. 

Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι συνδέθηκαν άμεσα με την τέχνη της μεταλλουργίας που από την εποχή του χαλκού και την πρώιμη εποχή του σιδήρου απέκτησε μεγάλη σημασία στη ζωή των ανθρώπων. Εκτός από του Ιδαίους Δακτύλους ως μεταλλουργοί θεοί αναφέρονται οι Τελχίνες και οι Κάβειροι, παιδιά (ή εγγόνια) του Ηφαίστου. 

Είναι αξιοσημείωτο πως σε όλους τους τόπους που αναφέρει ο μύθος (Κύπρος, Ρόδος, Κως, Λήμνος, Σαμοθράκη) η αρχαιολογική έρευνα απέδειξε πως υπήρξαν μεγάλα κέντρα μεταλλοτεχνίας τα οποία παράλληλα λειτουργούσαν και ως μεγάλα λατρευτικά κέντρα αφιερωμένα στην «Πότνια» θεά, δηλαδή τη «Μεγάλη Μητέρα» που ταυτίστηκε με τη Γη αφού εκείνη με τους καρπούς και τα μέταλλά της έδινε ζωή στα πλάσματά της. Γι αυτό οι Δάκτυλοι ήταν θεότητες στενά συνδεδεμένες με τη Μεγάλη Μητέρα. 

Στο νησί της Κύπρου για παράδειγμα, η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε εκτεταμένο βιομηχανικό σύμπλεγμα κατεργασίας χαλκού, που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα π.Χ, το οποίο συγκοινωνεί με ιερό σύμπλεγμα δύο ναών αφιερωμένων πιθανόν στους προστάτες θεούς. 

Επίσης από χάλκινα αγαλματίδια θεοτήτων που βρέθηκαν στις γύρω περιοχές και ταυτίστηκαν με τους θεούς προστάτες των μεταλλείων εικάζεται πως η θρησκευτική ηγεσία της περιοχής εκείνης της Κύπρου είχε τον έλεγχο ή ακόμη και το μονοπώλιο της εκμετάλλευσης του χαλκού. 

Επειδή ακριβώς η τέχνη της μεταλλοτεχνίας ήταν δύσκολη και πολύπλοκη οι αρχαίοι πίστευαν πως κανένας δεν μπορούσε να την εξασκήσει χωρίς πρωτίστως να δεχθεί θεία βοήθεια και μαγεία. Γι αυτό ο μεταλλουργός θεωρούνταν «γόης», δηλαδή «σοφός και μάγος». Σε αυτούς λοιπόν τους θεούς «γόητες» ανήκουν και οι Δάκτυλοι. 

Πληροφορίες ως προς τη σύνδεση «μεταλλουργού-γόη» αντλούμε από την αρχαιότερη μαρτυρία που προέρχεται από απόσπασμα χαμένου επικού ποιήματος του 6ου π.Χ αιώνα, της Φορωνίδας. 

Στο απόσπασμα αναφέρονται τρεις από τους θεούς γόητες ως εξής: «οι Φρύγες Κέλμις, Δαμναμενεύς και Άκμων, οι οποίοι πρώτοι ανακάλυψαν την τέχνη του πολυμήχανου Ηφαίστου στα δάση των βουνών, τον μελανόχρωμο σίδηρο. Τον έβαλαν στη φωτιά και έφτιαξαν λαμπρό έργο.».

Στα έργα της μεταλλοτεχνίας ανήκει και η οπλοποιία. Από τον ιστορικό Ελλάνικο μαθαίνουμε πως η ανακάλυψη της φωτιάς και η τέχνη της οπλοποιίας προέρχεται από τους Σίντιες, τους προέλληνες κατοίκους της Λήμνου. Το όνομά τους, όπως λέει ο Ελλάνικος, σημαίνει εκείνους που (με τα όπλα τους) έβλαπταν τους γείτονες τους, δηλαδή: "σίνεσθαι τους πλησίον".

 Πολύτιμες πληροφορίες που διαφωτίζουν τα στοιχεία του μύθου αποτελεί η μαρτυρία του λήμνιου Φιλόστρατου για μια ιεροτελεστία πυρφορίας που γινόταν στη Λήμνο, αφιερωμένη στους θεούς της μεταλλουργίας . 

Συγκεκριμένα αναφέρει πως στο νησί έσβηναν κάθε φωτιά για εννιά μέρες και έστελναν στη Δήλο πλοίο να φέρει νέα φωτιά. Όταν την έφερναν τη μοίραζαν σε όλες τις εστίες του νησιού ξεκινώντας από τους αγγειοπλάστες και τους μεταλλουργούς. Από αυτές τις πληροφορίες μπορούμε να συμπεράνουμε τον πρωταρχικό ρόλο των συντεχνιών των μεταλλουργών του νησιού που κατοπτρίζονται στα πρόσωπα των μυθικών Καβείρων. 

ΠΗΓΕΣ:
*ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, Ι.Θ.ΚΑΚΡΙΔΗΣ
*Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΩΝ ΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Ν. ΦΑΡΟΥΠΟΣ

ΒΑΣΩ ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ