ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΓΟΗΤΕΣ-ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΟΙ (μέρος δεύτερο)

ΚΑΒΕΙΡΟΙ

Συνεχίζοντας τα αφιερώματα στους δαίμονες-μεταλλουργούς της ελληνικής μυθολογίας σήμερα θα αναφερθούμε στους Καβείρους.

Οι Κάβειροι ήταν χθόνιοι δαίμονες που συνδέονταν με τη φωτιά, τα ηφαίστεια και τη γονιμότητα της γης. Επίσης θεωρούνταν και προστάτες της ναυσιπλοίας ενώ ως θεοί που είχαν την ικανότητα να χειρίζονται την ηφαίστεια δύναμη συνδέθηκαν άμεσα με την ανθρώπινη δυνατότητα της μεταλλοτεχνίας και με τις πρώτες συντεχνίες των μεταλλουργών που λάτρευαν τη Μεγάλη Μητέρα και είχαν δημιουργηθεί ήδη από την εποχή των Πελασγών. 

Οι Κάβειροι θεωρούνταν επίσης γόητες (μάγοι), θεραπευτές και ποιητές. Μάλιστα στο αισχυλικό δράμα "Κάβειροι" με θέμα τον αργοναυτικό κύκλο, οι Σαμοθράκες θεοί παρουσιάζονται να μιλούν στους μεθυσμένους Αργοναύτες και αστειευόμενοι να τους απειλούν πως θα πιούν όλο το νερό και το κρασί του νησιού της Λήμνου και πως δεν θα αφήσουν γι αυτούς ούτε καν το ξύδι.

Για την ονομασία και την προέλευση των Καβείρων δίνονται διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με μια εξ αυτών οι Κάβειροι και η ονομασία τους είναι σημιτικής καταγωγής και προκύπτει από τη λέξη Kabirim που σημαίνει «μεγαλοδύναμοι» και αντιστοιχεί με το χαρακτηρισμό «Μεγάλοι Θεοί» με τον οποίο αναφέρονται σε πηγές της ελληνιστικής εποχής. Σε άλλες το όνομα συνδέεται με το Σουμερο-χιουριτικό «Kabar» ή με τον αρχαίο ινδικό θεό Kubera (δαίμονα θεό των νυχτερινών πνευμάτων και των χθόνιων θησαυρών).


Άλλοι μελετητές προσδίδουν στους Καβείρους φρυγική καταγωγή επικαλούμενοι το μύθο που λέει πως όταν κάποτε ο τύραννος της Μιλήτου Αμφιτρής πολιόρκησε την Ασσησό, οι κάτοικοί της, ύστερα από χρησμό, ζήτησαν τη βοήθεια της Φρυγίας. Τότε ήρθαν από εκεί δύο νέοι ιεραφόροι, ο Τόττις και ο Όννις, οι οποίοι έφεραν την κύστη (ιερό κιβώτιο) με τα ιερά των Καβείρων από τη Λυδία.

 Την άποψη αυτή ενισχύουν και οι λυδικής προέλευσης τίτλοι των ιερέων των Καβείρων «κοίης και καύδης» καθώς και η μαρτυρία του Στησιμβρότου ότι οι Κάβειροι πήραν το όνομά τους από το βουνό Κάβειρος της Φρυγίας.

Η ονομασία επίσης ταυτίζεται από τους μελετητές με την ελληνική λέξη, φρυγικής καταγωγής, «Κόβαλοι», που σημαίνει «δαίμονες σκληροί στη συνοδεία του Διονύσου» καθώς και με την επίσης φρυγική «Κύβελα» που σημαίνει τις «βουνίσιες σπηλιές» και αναγνωρίζουν στη μορφή των Καβείρων τους ιθύφαλλους δαίμονες που συνδέονται στενά με τη φρυγική θεά Κυβέλη. Σε πληθώρα νομισμάτων της Σαμοθράκης μάλιστα απαντάται μορφή που ταυτίζεται με εκείνη.

Οι Κάβειροι ήταν τέσσερις: ο Άξιος , η Αξιόκερσα, ο Αξίερος και ο Ερμής ο Κάδμιλος. Για το πρόθεμα «άξι-» οι ερευνητές πιστεύουν πως δημιουργήθηκε λόγω των όπλων που οι θεοί αυτοί εμφανίζονταν να κρατούν και τα οποία μοιάζουν με αξίνες. Από τον Ησύχιο πληροφορούμαστε πως οι Λήμνιοι τους Καβείρους τους ονόμαζαν «καρκίνους» ακριβώς λόγω των αξινών που κρατούσαν στα χέρια τους οι οποίες έμοιαζαν με «δαγκάνες".

Για τον ιθυφαλλικό Ερμή της Σαμοθράκης μαθαίνουμε από τον Ηρόδοτο και από μεταγενέστερους ιστορικούς πως στις πύλες του ανακτόρου της Σαμοθράκης, που χτίστηκε περίπου το 500 π.Χ, υπήρχαν δύο χάλκινοι ιθύφαλλοι Ερμείς (έδιναν μάλιστα την εξήγηση πως ο Ερμής περιήλθε σ’ αυτήν την κατάσταση όταν αντίκρυσε την Περσεφόνη). Ο Ερμής ο Κάδμιλος από τους μελετητές ταυτίζεται επίσης και με τον μυθικό Κάδμο.

Σε άλλη αναφορά του Ηροδότου αναφέρεται συγγενική σχέση των Καβείρων με τους νάνους δαίμονες των Φοινίκων, τους Πατάϊκες τους οποίους έβαζαν στις πρώρες των τριήρων. Ο Ηρόδοτος μάλιστα λέει πως αυτοί ήταν πυγμαίοι και ότι την ίδια μορφή έφεραν αγάλματα θεοτήτων της Μέμφιδας τα οποία τα ταυτίζει με τον Ήφαιστο και τους Καβείρους. 

Η συγγένεια αυτή θα μπορούσε ίσως να εξήγηση και στην ιδιότητα των Καβείρων με την οποία παρουσιάζονται να είναι προστάτες της ναυσιπλοίας. Όμως και στην ελληνική μυθολογία εξηγείται η ιδιότητα τους αυτή αφού μητέρα τους είναι η κόρη του θαλάσσιου δαίμονα Πρωτέα, η Καβειρώ. 

Η ιδιότητα των Καβείρων με τη σωτηρία στη θάλασσα τους συσχέτισε επίσης και με τους Διόσκουρους που ήταν και αυτοί προστάτες των θαλάσσιων ταξιδευτών. Οι «Διός-κούροι» που και αυτοί επίσης συνδέονταν με την Μεγάλη Θεά της ανατολής, την Κυβέλη, είναι πολεμιστές και εκπροσωπούν τα μυθικά αγόρια που μεγάλωσαν μόνα και μπορούν να κρατήσουν όπλα.

Η λατρεία των Καβείρων ξεκίνησε από το νησί της Σαμοθράκης και σταδιακά επεκτάθηκε σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα. Τα Καβείρια μυστήρια σχετίζονταν άμεσα με τους μικρόσωμους θεούς μεταλλουργούς και τη «μαγική» τέχνη τους. Γι αυτό υπήρχε διάχυτο μυστήριο που περιέβαλε τους σιδηρουργούς και την ικανότητά τους να μεταβάλλουν την ύλη.

Όμως εδώ τελειώνει το αποψινό μας αφιέρωμα. Περισσότερα για τα Καβείρια και τους μεταλλουργούς θεούς την επόμενη Κυριακή. Εως τότε σας χαιρετώ και σας εύχομαι να έχετε μια υπέροχη εβδομάδα!

ΠΗΓΕΣ:
*ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, Ι.Θ.ΚΑΚΡΙΔΗΣ
*Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΩΝ ΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Ν.ΦΑΡΟΥΠΟΣ

ΒΑΣΩ ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ