Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο - Μέρος Δεύτερο

Στο πρώτο μέρος είδαμε πόσο καταστροφική για τη ζωή μας μπορεί να είναι η αδυναμία οριοθέτησης. Εδώ θα δούμε πώς μπορούμε να θέσουμε όρια για τον εαυτό μας, αρκεί προηγουμένως να έχουμε τοποθετηθεί ως προς τα εξής ζητήματα:

Ποιο είναι το σύστημα αξιών μου; Τι μου υπαγορεύουν οι αξίες μου ως σωστό ή λάθος, επιτρεπτό ή ανεπίτρεπτο;

Ποιες είναι οι ανάγκες, τα συναισθήματα, οι απόψεις, τα δικαιώματα που δεν διατίθεμαι να διαπραγματευτώ για κανέναν και τίποτα;

Ποιες σχέσεις και συμπεριφορές θα διακόψω, αποκλείσω, αλλάξω, ακόμα και αν η συνήθεια, η καρδιά μου ή η δειλία μου με προτρέπουν να τις διατηρήσω και υπομείνω;

Είναι προφανές ότι για να οριοθετηθούμε θα χρειαστεί να πάρουμε κάποιες δύσκολες αποφάσεις. Και κάτι ακόμα δυσκολότερο: θα χρειαστεί να μάθουμε να εκτιμούμε τον εαυτό μας και να δηλώσουμε, με λόγια και πράξεις, το αυτονόητο – ότι απαιτούμε σεβασμό.  

ΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Αν ένας άνθρωπος, ερχόμενος αντιμέτωπος με την παραβίαση των ορίων του, έχει κατά καιρούς δοκιμάσει, χωρίς καμία επιτυχία, να πνίξει τον πόνο του, να καταπιεί το θυμό του, να βράσει στο ζουμί του, να γίνει σαρκαστικός, να εκτοξεύσει κούφιες απειλές, να κλάψει ή να ουρλιάξει, είναι λογικό να αναρωτιέται τι άλλο μπορεί να κάνει ώστε επιτέλους να ακουστεί.

Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να θέσει σε εφαρμογή έναν εσωτερικό συναγερμό επιφορτισμένο με τη λειτουργία να ανιχνεύει τις επιζήμιες εισβολές στο σύστημα και να δίνει το ανάλογο σήμα.

Όταν σημάνει ο συναγερμός, ο βασικός κανόνας είναι ένας: 

αναλαμβάνουμε άμεση δράση και χωρίς να διαπραγματευτούμε τίποτα, θέτουμε τα όρια μας σε εφαρμογή.

Ο λόγος που δεν παζαρεύουμε τα όρια μας είναι προφανής - το παζάρι σημαίνει ότι τεστάρω τα νερά και ζητάω την άδεια, περίπου σαν να ρωτάω: «Σκέφτομαι να αρχίσω να σέβομαι τον εαυτό μου, εσύ τι λες;». Παζαρεύοντας ή εξηγώντας τα όρια μας είναι σαν να μην είμαστε πολύ σίγουροι γι’ αυτά, σαν να μην τα πιστεύουμε πραγματικά. Κι ακόμα είναι σαν να εκχωρούμε στον άλλον την εξουσία να αποφασίσει εκείνος για την εγκυρότητα και εφαρμογή των ορίων μας.

Είναι και το άλλο: Γιατί να πρέπει να κάτσω να εξηγήσω το προφανές; Τι να κάτσω να εξηγήσω όταν ο άλλος δείχνει έλλειψη σεβασμού απέναντί μου; Δεν θα έπρεπε η αντίδραση μου να του δίνει να καταλάβει ότι έχει ξεπεράσει το όριο; Θα πρέπει δηλαδή να προσπαθήσω να τον πείσω, με το καλό ή με το άγριο, να με σεβαστεί; Αλήθεια θα έπρεπε να συζητάω και να εξηγώ μέχρι να ματώσει η γλώσσα μου προκειμένου να καταλάβει; Μήπως θα έπρεπε να απολογηθώ κι από πάνω που έχω όρια; Δεν είναι λίγο υποτιμητικά όλα αυτά;

Το θέμα είναι ότι οι πράξεις πάντοτε μιλούν δυνατότερα από τα λόγια. Μπορούμε να γράψουμε ολόκληρη έκθεση ή να εξηγούμε με τις ώρες ότι δεν θέλουμε, για παράδειγμα, να μας ενοχλούν στο τηλέφωνο μετά τις 10 το βράδυ, αλλά το μήνυμα θα είναι πολύ περισσότερο ηχηρό και ξεκάθαρο αν υπάρξουν συνέπειες: αν απλώς σταματήσουμε να σηκώνουμε το τηλέφωνο.

Αν ακούγονται λίγο απόλυτα όλα αυτά, θα συμφωνήσω ότι υπάρχουν φορές που έχει αξία να προειδοποιήσουμε ότι σκοπεύουμε να θέσουμε ένα όριο σε εφαρμογή. Όταν αυτός που βρίσκεται απέναντί μας έχει κατανόηση και υγιή αντίληψη για τις σχέσεις ίσως επιλέξουμε να τον ενημερώσουμε για όσα δεν λειτουργούν πλέον για εμάς. Όταν όμως ο άλλος έχει τη συνήθεια να πρεσάρει επίτηδες τα όρια μας προκειμένου να μας εκμεταλλευτεί, δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε – σε αυτή την περίπτωση πολύ απλά δεχόμαστε επίθεση, βρισκόμαστε σε νόμιμη άμυνα, δεν εξηγούμε τίποτα και απλώς λέμε STOP.

Ξεκαθαρίζουμε ότι η παραβίαση των ορίων μας είναι απαράδεκτη και 
ότι δεν πρόκειται να τη δεχτούμε, και αν ο άλλος 
δεν προσαρμόσει τη συμπεριφορά του αναλόγως,

ΔΙΑΚΟΠΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΦΗ Ή ΤΗ ΣΧΕΣΗ.

Θα μου πείτε πώς εφαρμόζονται όλα αυτά αν η σχέση είναι πολύ σημαντική για να την εγκαταλείψουμε έτσι απλά; Τι γίνεται αν μεταφυσικές δυνάμεις (ο έρωτας ας πούμε…) μας εμποδίζουν να σπάσουμε το φαύλο κύκλο της παραβίασης; Σε αυτές τις περιπτώσεις αυτό που κάνουμε οι άνθρωποι είναι να δίνουμε δεύτερες ευκαιρίες. Επικοινωνούμε τα όρια μας και περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει. Αν ο άλλος προσαρμοστεί, έχει καλώς. Αν συνεχίσει να παραβιάζει τα όρια μπορούμε να τερματίσουμε τη σχέση όπως λέγαμε παραπάνω ή να δώσουμε μια τρίτη, τέταρτη, δέκατη ή εκατοστή ευκαιρία…

Είναι δυνατόν κάποιος, οποιοσδήποτε, να είναι πιο σημαντικός από τον αυτοσεβασμό μας;

ΚΙ ΑΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΔΕΝ ΔΕΧΤΟΥΝ ΤΑ ΝΕΑ ΜΟΥ ΟΡΙΑ;

Καταρχάς, ας ξεκαθαρίσουμε ότι βάζω όρια δεν σημαίνει ότι γίνομαι ένας στριφνός άνθρωπος που δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του.

Οι άνθρωποι γύρω μας ενδεχομένως να χρειαστούν λίγο χρόνο προκειμένου να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, αλλά δεν πρόκειται να αμφισβητήσουν τα όρια μας αν και οι ίδιοι έχουν όρια και σεβασμό για τους άλλους. Εκείνοι που ενδέχεται να αντιδράσουν στην απόφασή μας να οριοθετηθούμε, είναι οι άνθρωποι που, έτσι κι αλλιώς, αρέσκονται να καταπατούν τα όρια των άλλων. 

Για κανέναν δεν είναι εύκολες οι αλλαγές, αλλά υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορούν να τις χωνέψουν με τίποτα. Είναι πιθανό να εκπλαγούν, να νιώσουν απειλή, σύγχυση και ταραχή αν ακούσουν ΟΧΙ από εμάς ενώ τους έχουμε συνηθίσει στο ΝΑΙ βρέξει χιονίσει. Δεν αποκλείεται αυτοί οι άνθρωποι να αισθανθούν ότι τα δικά μας όρια παραβιάζουν τα δικά τους, ότι η οριοθέτησή μας τους στερεί τα προνόμιά τους – δεν αποκλείεται αυτοί οι άνθρωποι να αρνηθούν να παίξουν με τους νέους κανόνες.

Ίσως προσπαθήσουν να μας τουμπάρουν με χειρισμούς: «Μα πώς το κάνεις αυτό τώρα ενώ πάντα ήσουν τόσο καλός/καλή;», «Αφού ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχες πρόβλημα, τι σε έπιασε τώρα;». Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να τους αφήσουμε να μας μπερδέψουν. Το ότι δεν βάζαμε όρια στο παρελθόν δεν σημαίνει ότι θα συνεχίσουμε να μην βάζουμε και στο μέλλον.

Το γεγονός είναι ότι αν αποφασίσουμε να βάλουμε όρια και να μείνουμε σταθεροί σ’ αυτά, κάποιοι άνθρωποι είναι πιθανόν να φύγουν, επειδή αν δεν μπορούν να παραβιάζουν τα όρια (αν δηλαδή δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν...) η σχέση δεν λειτουργεί γι’ αυτούς. Θα ψάξουν να βρουν κάποιον με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση ο οποίος θα δέχεται την καταπάτηση των ορίων του.

Τι κάνουμε λοιπόν με αυτούς τους ανθρώπους; Συμβιβαζόμαστε προκειμένου να κρατήσουμε τη σχέση ή αποφασίζουμε ότι δεν τους χρειαζόμαστε στη ζωή μας;

Θα μου πείτε είναι άδικο κάποιοι να ζητούν από εμάς να μην έχουμε όρια ενώ εκείνοι, όχι μόνο έχουν, αλλά τα υπερασπίζονται σθεναρά, όμως ποιος είπε ότι η ζωή είναι δίκαιη;

Το θέμα είναι ότι στην ουσία καλούμαστε να αποφασίσουμε τι θα κάνουμε με τους ανθρώπους που άμεσα ή έμμεσα δηλώνουν ότι αρνούνται να δεχτούν την απόφασή μας να σεβαστούμε και να προστατέψουμε τον αυτό μας. Αν το σκεφτούμε έτσι πάντως, δεν φαίνεται να υπάρχει κανένα φοβερό δίλημμα…

Πώς να το κάνουμε, κάτι δεν πάει καλά όταν ο άλλος έχει την ιδέα ότι σχέση σημαίνει να έχει δύναμη επάνω μας και να καταπατάει τα όρια μας. Εάν δεν μπορεί να μας σεβαστεί, μιλάμε για θεμελιώδη διαφορά αξιών και σύγκρουση συμφερόντων που δείχνει ότι η σχέση δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Επομένως, το ερώτημα είναι ένα:

Είναι δυνατόν κάποιος, ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ, να είναι πιο σημαντικός από τον αυτοσεβασμό μας;

Κανένας δεν μπορεί να είναι πιο σημαντικός από τον αυτοσεβασμό μας και σε κανέναν δεν είμαστε υποχρεωμένοι να απολογηθούμε γι’ αυτό που είμαστε. Είναι αλήθεια ότι κάποιοι θα αρνηθούν να μας καταλάβουν, αλλά αν τα όρια μας έχουν προσωπικό νόημα για εμάς, αυτό (πρέπει να) αρκεί.

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΕ ΤΑ ΟΡΙΑ ΔΕΝ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΠΟΤΕ

Μόνο μέσω της υγιούς οριοθέτησης είναι δυνατόν να αναδυθεί ενδυναμωμένος ο αληθινός εαυτός μας. Μόνο μέσω της οριοθέτησης μπορούμε να νιώσουμε διαφορετικοί από τους άλλους και να επιλέξουμε ελεύθερα να συναντηθούμε μαζί τους, όντας ο καθένας υπεύθυνος για τον εαυτό του και χωρίς κανείς να παραβιάζει τα όρια κανενός.

Μόνο όταν έχουμε υγιή όρια έχουμε τη δυνατότητα να χτίσουμε καλύτερες σχέσεις με τους άλλους, αφήνοντας έξω από τη ζωή μας ανθρώπους και σχέσεις που μας απομακρύνουν από τον εαυτό μας.

Ακούγονται λίγο ειδυλλιακά όσα λέμε, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι ότι η οριοθέτηση είναι απλό πράγμα, ιδίως αν κάποιος έχει ζήσει χωρίς όρια το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Κανείς δεν λέει ότι αρκεί να πατήσουμε μερικά κουμπιά και θα μεταμορφωθούμε σε ανθρώπους με όρια και υψηλή αυτοεκτίμηση. Κάποιοι από εμάς, προκειμένου να το πετύχουν, ίσως χρειαστεί να δουλέψουν τα δύσκολα θέματα της εκτίμησης και αγάπης του εαυτού, εντός μιας θεραπευτικής σχέσης.

Με θεραπεία ή χωρίς, η οριοθέτηση δεν είναι ούτε εύκολη ούτε γρήγορη ούτε δουλειά μια κι έξω. Είναι διαδικασία με τα πάνω και τα κάτω της, με βήματα εμπρός αλλά και πολλά πισωγυρίσματα. Έχει ξεβόλεμα και άγχος μέχρι να συνηθίσουμε να υπάρχουμε με διαφορετικό τρόπο. Έχει υπερβολές όταν, για παράδειγμα, γινόμαστε υπεραμυντικοί με τα νεοαποκτηθέντα όρια μας ή όταν θυμώνουμε υπερβολικά επειδή κάποιος, για παράδειγμα, μας έστησε πέντε λεπτά. Ιδανικά κάποια στιγμή έρχεται ένα σημείο όπου το να ζούμε με όρια γίνεται κάτι που μας βγαίνει απολύτως φυσικά χωρίς να απαιτεί καμία συνειδητή σκέψη ή προσπάθεια εκ μέρους μας.

Ζούμε με τα όρια μας τελικά σημαίνει είμαστε αυθεντικοί, σημαίνει ότι σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά είναι ευθυγραμμισμένα και όχι μόνο το γνωρίζουμε εμείς αλλά το γνωρίζουν και οι άλλοι.

Ζούμε με τα όρια μας σημαίνει απλά ότι ξέρουμε πότε να πούμε ΟΧΙ. Και, αντιστρόφως, ότι ξέρουμε πότε να πούμε ΝΑΙ και το ναι μας έχει αξία.

Διαβάστε το Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο - Μέρος Πρώτο

Image Credit: <a href="http://www.flickr.com/photos/msvg/4977472701/">MSVG</a> via <a href="http://photopin.com">photopin</a>

   © Βιβή Φατούρου

vivifatourou

Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο - Μέρος Πρώτο

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ