«Είδαμε» τον Μακεμάκε!

Ο πέμπτος πλανήτης-νάνος του ηλιακού μας συστήματος «φωτογραφίζεται» για πρώτη φορά από τους επιστήμονες

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Μακεμάκε Πηγή ESO/L. Calçada/Nick Risinger (skysurvey.org)

Λονδίνο 

Οι περισσότεροι πιθανότατα δεν έχετε ακούσει τίποτε για αυτόν, όμως ο Μακεμάκε, εκτός από θεός της γονιμότητας των ιθαγενών των Νησιών του Πάσχα, είναι επίσης ένας από τους

πλανήτες-νάνους που περιφέρονται γύρω από τον ηλιο μας. Αν και γνωρίζαμε ότι είναι γείτονας του Πλούτωνα και υποθέταμε ότι έχει πολλά κοινά στοιχεία με τον πρώην πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, κανένα γήινο μάτι δεν είχε ως τώρα «δει» τον Μακεμάκε. Μια ομάδα ερευνητών κατόρθωσε επιτέλους να τον «συλλάβει» σε μια σπάνια διάβασή του προσφέροντας την πρώτη περιγραφή του, η οποία συνοδεύεται από αρκετές εκπλήξεις.

Εμείς και οι πέντε (πλανητικοί) νάνοι

Οι πλανήτες-νάνοι της γειτονιάς μας έγιναν γνωστοί στο ευρύ κοινό το 2006, όταν ο Πλούτωνας «καθαιρέθηκε» από πλανήτης και πέρασε σε αυτήν την «υποδεέστερη» κατηγορία ύστερα από σχετική απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης. Εκτός από τον μέχρι πρόσφατα θεωρούμενο πιο απομακρυσμένο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος αυτή περιλαμβάνει τέσσερα ακόμη ουράνια σώματα, τη Δήμητρα, την Εριδα, τη Χαουμέα και τον Μακεμάκε.

Ολοι οι πλανητικοί νάνοι πλην του Μακεμάκε είχαν γίνει ορατοί είτε άμεσα, με τηλεσκόπια (όπως η Δήμητρα) είτε έμμεσα, μέσω των διαβάσεών τους μπροστά από άστρα (όπως η Εριδα και η Χαουμέα). Το 2011 μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Χοσέ Λουίς Ορτίθ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής της Ανδαλουσίας στη Γρανάδα (ο οποίος έχει επίσης ανακαλύψει τη Χαουμέα) κατόρθωσε να εντοπίσει τον έως τότε αόρατο πέμπτο νάνο στις λήψεις επτά τηλεσκοπίων από τη Νότιο Αμερική καθώς αυτός διάβαινε μπροστά από ένα μακρινό άστρο.

Οι πρώτες παρατηρήσεις είχαν δώσει κάποιες ενδείξεις για τα χαρακτηριστικά του. Λαμβάνοντας υπόψη την απόστασή του από τον Ηλιο και το φως που εξέπεμπε οι αστρονόμοι είχαν εκτιμήσει ότι ο Μακεμάκε είχε μέγεθος όσο περίπου τα δυο τρίτα του μεγέθους του Πλούτωνα και ότι, όπως και οι άλλοι νάνοι του ηλιακού μας συστήματος, ήταν καλυμμένος από πάγο μεθανίου και αζώτου. Πίστευαν επίσης ότι, όπως ο Πλούτωνας, θα πρέπει να είχε μια λεπτή ατμόσφαιρα από άζωτο.

Χωρίς ατμόσφαιρα

Η πιο ολοκληρωμένη μελέτη των δεδομένων που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature» ανατρέπει τις πρώτες εικασίες προσφέροντας την πρώτη σαφή εικόνα του Μακεμάκε. Κατ’ αρχάς δίνει μια ακριβέστερη εκτίμηση του μεγέθους του: ο πλανήτης-νάνος έχει πλάτος 1.430 χλμ και ύψος 1.500 χλμ, κάτι το οποίο σημαίνει ότι τελικά δεν είναι σφαιρικός. Η πυκνότητά του είναι 1,7 γραμ. ανά κυβικό εκατοστό, παρόμοια με αυτή του Πλούτωνα αλλά μικρότερη από το ένα τρίτο εκείνης της Γης.

Αντίθετα από ό,τι υπολόγιζαν οι ειδικοί και κατά παρέκκλιση από όλους τους άλλους «συγγενείς» του, ο Μακεμάκε φαίνεται στη νέα μελέτη να μην έχει ατμόσφαιρα. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης-νάνος είναι τόσο ελαφρύς ώστε έχασε όλη την ατμόσφαιρά του «ωριμάζοντας».

«Πιστεύουμε ότι ο Μακεμάκε είχε άφθονο πάγο αζώτου στο πολύ μακρινό παρελθόν, όπως ο Πλούτωνας και η Ερις. Επειδή όμως ο Μακεμάκε δεν έχει μεγάλη μάζα η βαρύτητά του δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το αέριο» δήλωσε ο δρ Ορτίθ μιλώντας στο περιοδικό «New Scientist». Το παγωμένο άζωτο, όπως εξηγεί, μετατράπηκε σε αέριο και διέφυγε, στο πέρασμα των χιλιετιών, αφήνοντας πίσω μόνο μεθάνιο.

 ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ