ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΕΙΑ ..

είδη αγάπης και η ανιδιοτέλειά τους.

 

Η αγάπη δεν είναι η ίδια «απλώς με διαφορετική μορφή» για κάθε περίπτωση π.χ. γονιού προς παιδί, εραστή προς ερωμένη, φίλου προς φίλο. Η άποψη αυτή συγχέει την ίδια περίπου αυτοθυσία που δείχνει αυτός που αγαπά για το πρόσωπο που αγαπά με τις αιτίες της αγάπης του. Έτσι, δεν μπορούμε να μάθουμε για το βαθμό ανιδιοτέλειας ή ιδιοτέλειας της συγκεκριμένης αγάπης. Πρέπει να εξετάσουμε την κάθε μορφή αγάπης ως διαφορετικό είδος αγάπης.

Έτσι, ο λόγος που δημιουργείται αγάπη μεταξύ άντρα και γυναίκας είναι η

ωφέλεια που ελπίζει ο καθένας πως θα προσκομίσει, είτε καταρχήν σεξ με ένα ωραίο κορμί είτε συναισθηματική-συνειδησιακή ταύτιση απόψεων, ενδιαφερόντων καθώς και συναισθηματική παράδοση. Φυσικά, αυτός που τα ελπίζει αυτά είναι πρόθυμος να προσφέρει τα αντίστοιχα ή και περισσότερα, πιστεύοντας ότι αυτά που θα κερδίσει είναι πολύ καλύτερα και αξίζουν τον κόπο να προσφέρει ό,τι ζητά το άλλο φύλο. 

Δεν αποκλείεται βέβαια και η συχνή περίπτωση, να μην είναι κανείς απολύτως εγωιστής, αλλά να πιστεύει ότι η δημιουργία ερωτικής σχέσης/δεσμού θα είναι ωφέλιμη και για το άλλο πρόσωπο. Πάντως είναι απαραίτητο να πιστεύει ότι τουλάχιστον για τον ίδιο θα υπάρχει κέρδος είτε σεξουαλικό είτε συναισθηματικό είτε και τα δύο. Εδώ δεν βλέπουμε κανέναν ρομαντισμό και καμμία ανιδιοτέλεια ή λουλουδάκια. Όσο βαθειά κι αν είναι κρυμμένα αυτά τα συναισθήματα, υπάρχουν και κατευθύνουν την επιδίωξη ή μη για να κερδηθεί το άλλο άτομο ερωτικά. 

Αυτά ακούγονται τώρα ως κακία, δηλαδή σαν διαπίστωση ότι αυτός που είναι ερωτευμένος είτε θέλει να τον ερωτευτεί κάποια είναι κατά βάθος ένας καλά προσποιούμενος μοχθηρός χαρακτήρας, πανούργος και ιδιοτελής. Δεν σημαίνουν όμως αυτό˙ οπωσδήποτε μπορεί να έχει τις καλύτερες προθέσεις για το αντικείμενο του πόθου του. Και σίγουρα εκστασιασμένος κι ίδιος ίσως αρνείται ότι έχει τόσο εγωιστικά κίνητρα. 

Ας μη ξεχνάμε ότι εδώ κάνω λόγο για την απαρχή της ερωτικής σχέσης/δεσμού, όχι για τη συνέχειά της. 

Ότι τα αρχικά κίνητρα είναι εγωιστικά (με την έννοια που αναφέραμε, και η οποία δεν αποκλείει και το συμφέρον του προσώπου που είναι αντικείμενο του πόθου) δεν κάνει λιγότερο αξιέπαινη την αυτοθυσία ή την συναισθηματική ταύτιση μεταξύ του «εγωιστή» και του προσώπου που αγαπά.

 Απλώς τότε είτε ο εραστής δε θέλει να χάσει το αντικείμενο του έρωτά του (πάλι έχουμε σκέτο εγωισμό) είτε έχει δημιουργηθεί τέτοια  ταύτιση που είναι τμήμα του εαυτού του το άλλο πρόσωπο.

Ένα άλλο είδος αγάπης είναι αυτή του γονιού προς το παιδί του. Και πάλι, νομίζουμε ότι πρόκειται για την υπέρτατη μορφή αυτοθυσίας και ενδιαφέροντος, ενώ δεν είναι έτσι. Ο γονιός αγαπά το παιδί του απλώς επειδή είναι δικό του. Είναι σάρκα από τη σάρκα του. Αν το ίδιο παιδί ήταν του γείτονα, δε θα τον έκαιγε τόσο. Ίσως ένοιωθε συμπόνια, αλλά δεν θα του συμπεριφερόταν το ίδιο. Το παιδί είναι η προέκταση του γονιού. 

Γεννιέται επειδή οι γονείς βαρέθηκαν μόνοι και θέλουν κάτι με το οποίο θέλουν να παίζουν, ένα πειραματόζωο, ένα δημιούργημα στο οποίο θα ξοδεύουν την ενεργητικότητά τους και τα ψυχικά αποθέματά τους. Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν γενικά πολύ τα παιδιά και άνθρωποι που δεν τα αγαπούν τόσο πολύ. Αλλά και οι δεύτεροι αγαπούν τα παιδιά τους πάρα πολύ, γιατί αυτά συνεχίζουν τον εαυτό τους (οι πρώτοι αγαπούν γενικά τα παιδιά επειδή τους αρέσει η αθωότητα ή η αγαθότητα ή η μωρουδίστικη ατσαλοσύνη των μωρών και των μικρών παιδιών και τους θυμίζει την δική τους παιδική ηλικία). Όπως και στην παραπάνω περίπτωση, είναι άλλο πράγμα τα βαθύτερα κίνητρα της αγάπης του γονιού προς το παιδί κι άλλο πράγμα η πραγματική, δίχως εξωτερικό εξαναγκασμό, αυτοθυσία του γονιού. Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε λόγο για ανιδιοτέλεια.

Τα ίδια θα μπορούσαμε να πούμε για την αγάπη μεταξύ φίλων. Φίλος γίνεσαι μόνο με όσους μοιράζονται κοινές απόψεις, ενδιαφέροντα, προτιμήσεις. Υπερασπιζόμενος τους φίλους σου υπερασπίζεσαι τους φορείς ίδιων αντιλήψεων με αυτές του εαυτού σου. Η εικόνα που δίνεται εδώ δεν είναι αυτή του από συνειδητή εγωιστική σκοπιμότητα ατόμου που αγαπά τους φίλους του, δηλαδή του ψυχρού συμφεροντολόγου. Αν είχε συνείδηση αυτού του συγκεκριμένου εγωισμού του ο καθένας θα ένοιωθε άβολα. Ωστόσο μόνο με όσους μοιράζεται κανείς τις ίδιες (κεντρικές) απόψεις, ενδιαφέροντα, (ζωτικά) συμφέροντα, μπορεί να είναι φίλος, είναι η αλήθεια.

Τελικά λοιπόν υπάρχει αγάπη ανιδιοτελής; Όχι, δεν γίνεται. Μπορούμε να μιλάμε για λιγότερο ιδιοτελή αγάπη, όχι για ανιδιοτελή αγάπη. Αυτή η λιγότερο ιδιοτελής αγάπη λοιπόν μόνο μεταξύ αγνώστων μπορεί να υπάρξει. Τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλη σκοπιμότητα. Η λεγόμενη κοινωνική σκοπιμότητα, ότι δηλαδή εγώ π.χ. βοηθώ κάποιον άγνωστο επειδή περιμένω πως όλοι θα κάνουν το ίδιο κι έτσι, όταν χρειαστώ βοήθεια θα με βοηθήσουν, είναι αφελής προσδοκία που κανείς δε λαμβάνει υπόψη, διότι γνωρίζει ότι καμμία επίδραση δε θα έχει η βοήθειά μου στον Α’ άγνωστο στο να με βοηθήσει ή να μη με βοηθήσει ο Β’ άγνωστος. Βέβαια αυτό εξαρτάται από την ταυτότητα του υποκειμένου. Όταν δηλαδή θεωρεί την κοινωνία τμήμα του εαυτού του, τότε δεν είναι ζήτημα ανταπόδοσης, αλλά ζήτημα υπεράσπισης του ιδεατού εαυτού του, όπως είπαμε.

Επίσης μπορεί να υπάρχει αγάπη προς τον εχθρό. Κι αυτή βέβαια μπορεί να οφείλεται στο ότι βοηθώντας τον όταν έχει ανάγκη επιδιώκουμε να τον κάνουμε να νοιώσει τύψεις και να γίνει φίλος μας, ώστε να απαλλαγούμε από έναν εχθρό. Μπορεί όμως να είναι και η συνειδητοποίηση ότι άλλο πράγμα μια αντίληψη και τρόπος συμπεριφοράς, τα οποία μισούμε ή είναι εναντίον μας, κι άλλο πράγμα το άτομο-φορέας τους.

       

 Τέλος, πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ύπαρξη των δύο τελευταίων ειδών αγάπης καθόλου δεν συνεπάγεται την απαξίωση των προηγούμενων ειδών. Και η ερωτική αγάπη, και η γονική, και η φιλική, όσο και αν υστερούν ως προς τα δύο τελευταία είδη αγάπης, είναι τρόποι δημιουργίας φιλικών δεσμών μεταξύ των ανθρώπων και συνεπώς αξίζουν να υπάρχουν και να δημιουργούνται, αντίθετα απ’ ό,τι θα έλεγε κάποιος καθαρολόγος που ψάχνει για «μικρόβια εγωισμού μέσα στο φαΐ της αγάπης».

 Δηλαδή, ανεξάρτητα από τις εγωιστικές αιτίες της ερωτικής αγάπης, και μόνο ότι είναι αγάπη, την καθιστά κάτι καλό, αφού ενώνει δυο άγνωστους ανθρώπους. Το ίδιο και για την αγάπη μεταξύ φίλων. Και η αγάπη των γονιών αν και δεν είναι ανιδιοτελής, διοχετεύει και ενισχύει τα αισθήματα φιλίας μεταξύ ανθρώπων (γονιού-παιδιού), οπότε είναι καλή. Κι έτσι, όσο κι αν κάποια είδη αγάπης είναι διαφορετικά από τα υπόλοιπα, τα υπόλοιπα δεν είναι καθόλου αξιοπεριφρόνητα, αφού είναι τρόπος σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων. (17/7/2005). 

Μάλιστα ο ψόγος της ιδιοτέλειας ως κακού ή της ανιδιοτέλειας ως καλού βασίζεται σε αυθαίρετες αξιολογικές κρίσεις. Υπό μια άλλη οπτική η αγάπη του γονιού προς το παιδί του είναι πολύ σωστότερη ηθικά από την αγάπη προς ένα ξένο παιδί, αφού ο γονιός αποδέχεται αυτό που του έλαχε (το δικό του παιδί) και δεν το παραμελεί χάριν της ανιδιοτελούς αερολογίας.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ