...ένα ακόμη μνημόσυνο...

Janis Joplin

Η Τζάνις Λυν Τζόπλιν (19 Ιανουαρίου 1943 - 4 Οκτωβρίου 1970) ήταν Αμερικανίδα μουσικός, τραγουδίστρια, στιχουργός, ζωγράφος,χορεύτρια και ενορχηστρωτής μουσικής. Ήλθε στο προσκήνιο στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αρχικά ως τραγουδίστρια των Big Brother and the Holding Company (Μπιγκ Μπράδερ εντ δε Χόλντιν Κόμπανυ) και αργότερα με σόλο καριέρα, με συγκροτήματα όπως οι Kozmic Blues Band (Κόζμικ Μπλουζ Μπαντ) και οι Full Tilt Boogie Band (Φουλ Τιλτ Μπούγκι Μπαντ). Κυκλοφόρησε μόλις τέσσερα στούντιο άλμπουμ (εκ των οποίων ένα μετά θάνατον). Θεωρείται η καλύτερη, ίσως ερμηνεύτρια του μπλουζ και μία από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες της ροκ μουσικής. Στο αποκορύφωμα της σταδιοδρομίας της ήταν γνωστή ως η βασίλισσα του Ροκ εν Ρολ και της ψυχεδελικής σόουλTo 1995 τιμήθηκε με την είσοδό της στο Rock and Roll Hall of Fame, ενώ το 2005 κέρδισε το βραβείο Γκράμμυ Lifetime Achievement Award. Το περιοδικό Rolling Stone την κατέταξε στην 46η θέση στη λίστα του με τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες όλων των εποχών το2004 και στην 28η με τους καλύτερους τραγουδιστές όλων των εποχών το 2008. Κατάφερε να "σπάσει" την ανδροκρατούμενη ροκ μουσική σκηνή, μαζί με την πρώτη γυναίκα αρχηγό συγκροτήματος, Γκρέις Σλικ (Jefferson Airplane), και άλλες ερμηνεύτριες, όπως η Πάτι Σμιθ, η Τζόαν Μπαέζ και η Μαριάν Φέιθφουλ, με αποτέλεσμα να ανοίξει το δρόμο και σε άλλες τραγουδίστριες.

Η Τζόπλιν γεννήθηκε στο Πορτ Άρθουρ του Τέξας στις 19 Ιανουαρίου του 1943. Γονείς της ήταν η Ντόροθυ Τζόπλιν Ιστ και ο Σεθ Τζόπλιν. Είχε δύο μικρότερα αδέλφια, τον Μάικλ και τη Λάουρα. Η οικογένειά της συμμετείχε στη χριστιανική Εκκλησία. Οι δικοί της θεωρούσαν πως χρειαζόταν περισσότερη προσοχή από τα άλλα παιδιά, με τη μητέρα της να δηλώνει: "Ήταν δυσαρεστημένη και ανικανοποίητη, όταν δεν εκλάμβανε αρκετή προσοχή. Δεν τής αρκούσε μία απλή, φιλική σχέση".
Εφηβεία
Στην εφηβεία της, έμπλεξε με κακές παρέες και άκουσε άλμπουμ μπλουζ καλλιτεχνών, όπως η Μπέσσυ Σμιθ και ο Λιντμπέλλυ, οι οποίοι επηρέασαν την απόφασή της να γίνει τραγουδίστρια. Αν και ασχολείτο με τη ζωγραφική, ξεκίνησε να τραγουδά στην τοπική χορωδία και διεύρυνε τα μπλουζ ακούσματά της, ερχόμενη σε επαφή με άλμπουμ καλλιτεχνών, όπως η Οντέττα, η Μπίλι Χόλιντεϊ και η Μπιγκ Μάμα Θόρντον. Ενώ φοιτούσε στο Λύκειο Τόμας Τζέφερσον οι συμμαθητές της, τήν απέφευγαν, ως επί το πλείστον, ενώ τήν αποκαλούσαν "γουρούνι" και "φρικιό". Μεταξύ των συμμαθητών της ήταν ο ηθοποιός Τζωρτζ Ουίλλιαμ Μπέιλυ. Απεφοίτησε από το σχολείο το 1960. Παρηκολούθησε μαθήματα στο Κολλέγιο Τεχνολογίας Λάμαρ Στέιτ (Lamar State College of Technology) του Μπιουμόν στο Τέξας, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ αργότερα πήγε στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν, αν και δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές της. Η πανεπιστημιακή εφημερίδα The Daily Texan, τής έκανε ένα αφιέρωμα στις 27 Ιουλίου του 1962, με τίτλο: "Τολμά να είναι διαφορετική". Το άρθρο ξεκινούσε: "Περπατά ξυπόλυτη, όταν τό θέλει, φορά ρούχα Levi στο σχολείο, επειδή τής είναι πιο άνετα και παίρνει παντού μαζί της την ώτοχαρπ, εάν θέλει να ακούσει μουσική. Το όνομά της είναι Τζάνις Τζόπλιν".

Καλλιέργησε ένα επαναστατικό, ατομικό στυλ, επηρεασμένο κατά ένα μέρος από τις μπλουζ ηρωίδες της και κατά ένα άλλο μέρος από τη γενιά Μπιτ. Η πρώτη φορά που ηχογραφήθηκε τραγούδι της ήταν το Δεκέμβριο του 1962, στο σπίτι ενός συμφοιτητή της.Ήταν το What Good Can Drinkin Do.Ένα μήνα μετά,απεφάσισε να αποχωρήσει προσωρινά από το Τέξας και πήγε στο Σαν Φρανσίσκο. Όσο παρέμεινε εκεί, κατοικόυσε στις συνοικίες του Νορθ Μπιτς (North Beach) και του Χέιτ-Ασμπέρυ (Haight-Ashbury). Το 1964, η Τζάνις Τζόπλιν συνέθεσε με τον κιθαρίστα των Jefferson Airplane, Τζόρμα Κωκόνεν, επτά μπλουζ κομμάτια: Typewriter Talk, Trouble In Mind, Kansas City Blues, Hesitation Blues, Nobody Knows You When You're Down And Out, Daddy, Daddy, Daddy και Long Black Train Blues. Κυκλοφόρησαν αργότερα όλα μαζί στο άλμπουμ The Typewriter Tape.

 
Εκείνο το χρονικό διάστημα η χρήση ναρκωτικών από την ίδια, ηυξήθηκε κατακόρυφα, κάνοντας περιστασιακά χρήση ηρωίνης. Επίσης, χρησιμοποιούσε και άλλα ψυχοτρόπα φάρμακα, ενώ έπινε πολύ καθ' όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής της. Το αγαπημένο της ποτό ήταν το Southern Comfort. Την άνοιξη του 1965, οι φίλοι της βλέποντας τις συνέπειες της αμφεταμίνης στο σώμα της (ίσχνωση του σκελετού), τήν έπεισαν να επιστρέψει άμεσα στη γενέτειρά της. Στο Πορτ Άρθουρ άλλαξε τον τρόπο ζωής της. Έκανε την αρχή σταματώντας τη χρήση ναρκωτικών και την κατανάλωση αλκοόλ, ενώ υιοθέτησε την περίφημη κόμμωση "κυψέλη" και έκανε εγγραφή στο Πανεπιστήμιο Λάμαρ του Μπόουμοντ στο τμήμα κοινωνιολογίας.

Λίγο πριν την ένταξή της στους Big Brother and the Holding Company, η Τζόπλιν κατέγραψε άλλα επτά κομμάτια, μεταξύ των οποίων υπήρχαν το Turtle Blues και μια εναλλακτική εκδοχή του Cod'ine της Μπέβερλυ Σαιντ Μαρί. Εκδόθηκαν όλα μαζί στο άλμπουμ This is Janis Joplin 1965, που κυκλοφόρησε το 1995.
Big Brother and the Holding Company: 1966-1968


Η Τζόπλιν κατά τα φοιτητικά της χρόνια

Η Τζόπλιν με τους Big Brother. Από τα αριστερά προς τα δεξιά: Ντέιβιντ Γκετζ, Τζάνις Τζόπλιν, Σαμ Άντριου, Τζέιμς Γκέρλυ, Πίτερ Άλμπιν.

Το μπλουζ φωνητικό ύφος της Τζόπλιν προσέλκυσε το ροκ συγκρότημα Big Brother and the Holding Company, μια μπάντα που είχε αποκτήσει φήμη μεταξύ των χίπις του Χέιτ-Ασμπέρυ. Ο Τσετ Χελμς, που τήν είχε γνωρίσει στο Τέξας, τήν προέτρεψε να ενταχθεί στο συγκρότημα, κάτι που πραγματοποιήθηκε τελικά, στις 4 Ιουνίου του 1966. Η πρώτη τους εμφάνιση έγινε στο Άβαλον Μπώλρουμ(Avalon Ballroom), στο Σαν Φρανσίσκο. Μια συναυλία τους εκεί, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε στο άλμπουμ Cheaper Thrills, το 1984. Τον Αύγουστο, το συγκρότημα υπέγραψε μία συμφωνία με την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία Mainstream Records. Ταξίδεψαν όλοι μαζί στο Ιλλινόις και ηχογράφησαν κάποια κομμάτια σε στούντιο του Σικάγο, αλλά ο ιδιοκτήτης της δισκογραφικής, Μπομπ Σαντ, αρνήθηκε να πληρώσει τα αεροπορικά εισιτήρια για την επιστροφή τους στην Καλιφόρνια. Τελικά, τα μέλη του συγκροτήματος αναγκάσθηκαν να επιστρέψουν οδικώς (εκτός του Πίτερ Άλμπιν). Έτσι, η Τζόπλιν, όπως σχεδόν και όλα τα άλλα μέλη της μπάντας, ξανάρχισε το ποτό και τη χρήση ναρκωτικών.

Διαφημιστική αφίσα του Mantra-Rock Dance
Μία από τις πρώτες μεγάλες παραστάσεις της έγινε το 1967. Ήταν το Mantra-Rock Dance, μια μουσική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου στο Άβαλον Μπώλρουμ. Εκείνη τη χρονική περίοδο, γνώρισε και τον Κάντρυ Τζο Μακ Ντόναλντ από τους Country Joe and the Fish. Έζησαν σαν ζευγάρι για μερικούς μήνες.Το πρώτο άλμπουμ του συγκροτήματος κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1967, από την Columbia Records, λίγο μετά την εμφάνιση της μπάντας στο Μοντερέυ Ποπ Φέστιβαλ (Monterey Pop Festival).

Τα μέλη του συγκροτήματος απέλυσαν τον Τσετ Χελμς και προσέλαβαν για μάνατζερ, τον Άλμπερτ Γκρόσσμαν, τον οποίο, συνάντησαν πρώτη φορά στο Μοντερέυ Ποπ. Το υπόλοιπο του 1967, οι Big Brother παρέμειναν στην Καλιφόρνια. Το γκρουπ ξεκίνησε την πρώτη του περιοδεία στην Ανατολική Ακτή και τον Καναδά και στις 16 Φεβρουαρίου του 1968, έδωσε συναυλία στη Φιλαδέλφεια. Την επομένη, εμφανίσθηκαν στο Θέατρο Άντερσον, στη Νέα Υόρκη. Την τελευταία μέρα της περιοδείας τους (7 Απριλίου), εμφανίσθηκαν στη συναυλία προς τιμήν του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, με τίτλο "Wake for Martin Luther King Jr.". Εκεί είχαν την ευκαιρία να ανέβουν στη σκηνή, μαζί με μουσικούς-θρύλους, όπως: ο Τζίμι Χέντριξ, ο Τζωρτζ Μπάντυ Γκάυ, η Τζόνι Μίτσελ, ο Ρίτσι Χέιβενς, ο Πωλ Μπάττερφιλντ, και ο Έλβιν Μπίσοπ.

Το άλμπουμ Live at Winterland 1968 ηχογραφήθηκε στο Ουΐντερλαντ Μπώλρουμ (Winterland Ballroom), στις 12 και 13 Απριλίου. Το άλμπουμ έγινε διαθέσιμο για το κοινό, το 1998, όταν η Sony Music Entertainment, τό κυκλοφόρησε σε μορφή δίσκου. Την άνοιξη του 1968, η Τζάνις Τζόπλιν και οι Big Brother εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά σε τηλεοπτική εκπομπή, που μεταδιδόταν σε ολόκληρη τη χώρα. Η εκπομπή αυτή ήταν το The Dick Cavett Show και είχε πάρει το όνομά της από τον παρουσιαστή της, Ντικ Κάβετ. Τα επόμενα δύο χρόνια, η Τζόπλιν εμφανίσθηκε τρεις φορές στην εκπομπή του Κάβετ και όλα τα στιγμιότυπα από το αρχείο με τις κασσέτες της εκπομπής, έχουν διατηρηθεί. Με τη δημοτικότητα της τραγουδίστριας να ανεβαίνει, η μπάντα άρχισε σιγά-σιγά να γίνεται γνωστή ως Janis Joplin and Big Brother and the Holding Company. Αυτό ενόχλησε πολύ τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος, τα οποία πίστευαν πως η Τζόπλιν βρισκόταν σε ένα "ταξίδι στα άστρα". Η πλειοψηφία του κοινού, πάντως, είχε την πεποίθηση ότι είχε έλθει η ώρα, η δημοφιλής τραγουδίστρια να παρατήσει τους Big Brother, καθώς θεωρούνταν "λίγοι" πια για εκείνη.

Το περιοδικό TIME, τής έδωσε τον τίτλο της "πιθανότατα ισχυρότερης τραγουδίστριας που είχε να επιδείξει το κίνημα των λευκών της ροκ μουσικής", ενώ ο Ρίτσαρντ Γκόλντσταϊν έγραψε για εκείνη το Μάιο του 1968 στο περιοδικό Vogue: "Είναι η πιο συγκλονιστική ροκ γυναίκα."


Προσθήκη λεζάντας


Στην πρώτη της μεγάλη συμμετοχή σε στούντιο ηχογράφηση, η Τζόπλιν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή του δεύτερου άλμπουμ των Big Brother, Cheap Thrills. Λέγεται πως, κατά την περίοδο των ηχογραφήσεων, η Τζόπλιν ήταν η πρώτη που έφθανε στο στούντιο και η τελευταία που έφευγε από αυτό. Πλάνα από τις ηχογραφήσεις τή δείχνουν ως τη μεγάλη μορφή, η οποία ανέλαβε όλη την ευθύνη για την καταγραφή ενός θρυλικού κομματιού, ονόματι Summertime.

To Cheap Thrills έφθασε στην πρώτη θέση του Billboard 200, οκτώ εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του και παρέμεινε εκεί για άλλες οκτώ συνεχόμενες εβδομάδες. Το άλμπουμ έγινε χρυσό και πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίγραφα, τον πρώτο μήνα κυκλοφορίας του. Το σημαντικότερο κομμάτι του, Piece of My Heart έφθασε στη δωδέκατη θέση του Billboard Hot 100, το φθινόπωρο του 1968.

Η μπάντα έκανε άλλη μια περιοδεία στην Ανατολική Ακτή, στο διάστημα Ιουλίου - Αυγούστου του 1968. Μετά την επιστροφή στο Σαν Φρανσίσκο για δύο συναυλίες στο Φεστιβάλ Παλλάς οβ Φάιν Αρτς (Pallace of Fine Arts Festival) στις 31 Αυγούστου και 1η Σεπτεμβρίου, η Τζόπλιν ανακοίνωσε ότι θα αποχωρούσε από τους Big Brother. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1968, στο Φίλμορ Ουέστ (Fillmore West), οι οπαδοί της συνωστίζονταν, για να τιμήσουν την τελευταία επίσημη εμφάνιση της Τζόπλιν με τους Big Brother and the Holding Company. Οι άλλες δύο μπάντες, που συμμετείχαν σε αυτή τη "μεθυστική" βραδιά ήταν οι Chicago (το 1968 ονομάζονταν Chicago Transit Authority) και οι Santana. H Tζόπλιν έκανε μια τελευταία εμφάνιση με τους Big Brother, την 1η Δεκεμβρίου.

Μετά το χωρισμό από τους Big Brother, σχημάτισε ένα νέο συγκρότημα, που θα τή στήριζε στις εμφανίσεις της, τους Kozmic Blues Band. Η μπάντα αυτή αποτελείτο από μουσικούς όπως ο κιθαρίστας των Big Brother and the Holding Company, Σαμ Άντριου και ο μετέπειτα μπασσίστας των Full Tilt Boogie Band, Μπραντ Κάμπελ. Η μπάντα επηρεάσθηκε από τους R&B δημιουργούς της δεκαετίας του 60', που συνεργάζονταν με τη Stax Volt όπως οι Bar Kays και ο Ότις Ρέντινγκ. Oι ήχοι της Stax Volt είχαν έναν πιο μπλουζ, φανκ, σόουλ και ποπ προσανατολισμό, σε αντίθεση με τα περισσότερα ψυχεδελικά συγκροτήματα της εποχής.

Από τις αρχές του 1969, η Τζόπλιν χρησιμοποιούσε ηρωίνη αξίας 200$ την ημέρα, παρά τις προσπάθειες που γίνονταν για να παραμείνει μακριά από τα ναρκωτικά, όσο η μπάντα ηχογραφούσε το I Got Dem Ol' Kozmic Blues Again Mama!. Ο παραγωγός των Kozmic Blues, Γκάμπριελ Μέκλερ δήλωσε -μετά το θάνατο της Τζόπλιν- πως τή φιλοξενούσε στο σπίτι του, τον Ιούνιο του 1969, έτσι ώστε να τήν κρατήσει μακριά από τη χρήση ναρκωτικών και άλλων ουσιών.
Οι δύο μοναδικές πλήρως ηχογραφημένες συναυλίες της Τζόπλιν είναι αυτές που έδωσε στη Φρανκφούρτη και τη Σουηδία με τους Kozmic Blues Band.Οι Kozmic Blues εμφανίσθηκαν σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές με την Τζόπλιν. Στην εκπομπή του Τομ Τζόουνς, οι Kozmic Blues Band έπαιξαν τα κομμάτια Little Girl Blue καιRaise Your Hand. Στο Raise Your Hand, η Τζόπλιν τραγούδησε μαζί με τον παρουσιαστή. Σε ένα επεισόδιο του Dick Cavett Show, τραγούδησαν το Try (Just A Little Bit Harder) και το To Love Somebody. H Τζόπλιν, σε συνέντευξή της στον Κάβετ, παραδέχθηκε πως, πέρασε απαίσια κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής περιοδείας της, υποστηρίζοντας ότι το κοινό ήταν πολύ νευρικό και ανυπόμονο. Επίσης, απεκάλυψε πως ήταν τεράστια θαυμάστρια της -άγνωστης τότε- Τίνα Τέρνερ, λέγοντας πως ήταν φανταστική τραγουδίστρια και χορεύτρια.

I Got Dem Ol 'Kozmic Blues Again Mama!
Το άλμπουμ κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο του 1968 και έγινε χρυσό λίγους μήνες αργότερα. Παρόλ' αυτά, δεν έγινε τόσο επιτυχημένο, όσο το Cheap Thrills. Τα σχόλια για το νέο συγκρότημα συγκρούονταν. Ορισμένοι κριτικοί μουσικής, όπως ο Ραλφ Τζ. Γκλίσον της San Fransisco Chronicle είχαν αρνητική άποψη για τους Kozmic Blues. Ο Γκλίσον έγραψε: "Η Τζόπλιν πρέπει να διαλύσει τη νέα μπάντα και να επιστρέψει αμέσως στους Big Brother... (εάν τή θέλουν και οι ίδιοι πίσω)". Άλλοι κριτικοί, όπως ο δημοσιογράφος Καρλ Μπέρνασταϊν της Washington Post, αγνοούσαν τα ελαττώματα του συγκροτήματος και αφιέρωναν άρθρα, στην τραγουδίστρια και εστίαζαν στη "μαγική φωνή της". Το άλμπουμ έφθασε στην πέμπτη θέση του Billboard 200, λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του.
Γούντστοκ.

Το 1969, η Τζόπλιν και οι Kozmic Blues Band έκαναν περιοδεία σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας τους εμφανίσθηκαν στο Φεστιβάλ Γούντστοκ το βράδυ του Σαββάτου της 16ης Αυγούστου. Παρέμειναν εκεί έως τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής 17 Αυγούστου. Όταν το συγκρότημα πέταγε με ελικόπτερο προς το χώρο της συναυλίας και η Τζόπλιν είδε το τεράστιο πλήθος έγινε απίστευτα νευρική. Στην ταινία που γυρίσθηκε με αφιέρωμα το Φεστιβάλ Γούντστοκ και κυκλοφόρησε το 1970, περιλαμβάνεται ένα βίντεο 37 δευτερολέπτων με την Τζόπλιν να πηγαίνει προς το καμαρίνι της μαζί με τη στενή φίλη της, Πέγκυ Κασέρτα. Οι εμπειρίες της Τζόπλιν στο Γούντστοκ δεν ήταν ευχάριστες, καθώς περίμενε δέκα ώρες μέχρι να ανέβει στη σκηνή και στο διάστημα αυτό, έκανε χρήση ηρωίνης, υπό της οποίας την επήρεια βρισκόταν, καθ'όλη τη διάρκεια της παρουσίας της, στη σκηνή, και φάνηκε, κυρίως, κατά την ερμηνεία του κομματιού Work Me, Lord. Η χρήση ηρωίνης είχε ως αποτέλεσμα το βράχνιασμα της φωνής της και τη δυσκολία της να χορέψει. Παρά τα προβλήματα, κατάφερε να αποδώσει τόσο καλά, που το κοινό εκστασιασμένο τήν επευφημούσε και τήν ανάγκασε να εκτελέσει δύο φορές το Ball and Chain. Η Τζόπλιν, όμως, ήταν δυσαρεστημένη με την εμφάνισή της και κατηγόρησε την Κασέρτα.
Συνεργασίες με άλλους μουσικούς και διάλυση των Kozmic Blues Band
Εκτός του Γούντστοκ, η Τζόπλιν είχε προβλήματα και μετά από τέσσερις μήνες στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν (Madison Square Garden), στη Νέα Υόρκη, όπου ανέβηκε στη σκηνή με τους Τζόννυ Ουΐντερ και Πωλ Μπάττερφιλντ. Σε συνέντευξή της στο δημοσιογράφο Ντέιβιντ Ντάλτον είπε πως, "το κοινό παρακολουθούσε και άκουγε την κάθε νότα (που τραγουδούσα) έχοντας ένα ερώτημα στα μάτια του: Θα τά καταφέρει;", ενώ εκμυστηρεύθηκε πως ένοιωθε πιο άνετα στις συναυλίες που έδινε στο Σαν Φρανσίσκο, σε χώρους που -συνήθως- συνδέονταν με την αντικουλτούρα. Ο Σαμ Άντριου, που εγκατέλειψε τους Big Brother το Δεκέμβριο του 1968, για να ενταχθεί στη μπάντα της Τζόπλιν, επέστρεψε στο παλιό του συγκρότημα, χωρίς αυτήν. Οι Kozmic Blues διαλύθηκαν με το τέλος του 1969. Η τελευταία τους εμφάνιση με την Τζόπλιν έγινε στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν, το βράδυ της 19ης Δεκεμβρίου.
Full Tilt Boogie Band

Το Φεβρουάριο του 1970, η Τζόπλιν ταξίδεψε στη Βραζιλία, μαζί με τη φίλη της, Λίντα Γκραβενίτης, όπου σταμάτησε τη χρήση ναρκωτικών και την κατανάλωση αλκοόλ. Εκεί γνώρισε τον Ντέιβιντ Τζωρτζ Νιχάους, ο οποίος τή βοήθησε να ξεφύγει από τα ναρκωτικά κι έζησε μαζί του για λίγες εβδομάδες. Όταν επέστρεψαν στις Η.Π.Α., όμως, η Τζόπλιν ξανακύλησε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το χωρισμό της με τον Νιχάους. Εκείνη την περίοδο σχημάτισε μια νέα μπάντα, τους Full Tilt Boogie Band. Το συγκρότημα αποτελείτο κυρίως από νεαρούς Καναδούς.

Οι Full Tilt Boogie Band ξεκίνησαν τις εμφανίσειες τους τον Μάιο του 1970. Η Τζόπλιν έμεινε αρκετά ικανοποιημένη από τη νέα της μπάντα, η οποία κατάφερε να αποσπάσει -ως επί το πλείστον- θετικά σχόλια από τους κριτικούς. Λίγο πριν την έναρξη μιας καλοκαιρινής περιοδείας με τους Full Tilt Boogie Band, η Τζόπλιν εμφανίσθηκε με τους Big Brother and the Holding Company, σε μια συναυλία επανασύνδεσης, στο Φίλμορ Ουέστ, στις 4 Απριλίου. Ηχογραφήσεις από τη συναυλία αυτή κυκλοφόρησαν το 1972. Εμφανίσθηκε πάλι μαζί τους στις 12 Απριλίου στο Ουΐντερλαντ. Μέχρι την έναρξη της περιοδείας της με τους Full Tilt, η Τζόπλιν υποστήριζε ότι, είχε σταματήσει τα ναρκωτικά, είχε όμως αυξήσει την κατανάλωση αλκοόλ.
Φεστιβάλ Εξπρές

Από τις 28 Ιουνίου, έως τις 4 Ιουλίου του 1970, η Τζόπλιν και οι Full Tilt Boogie Band εντάχθηκαν στο Φεστιβάλ Εξπρές, μια περιοδεία που έλαβε χώρα σε διάφορα μέρη του Καναδά, μαζί με τους Grateful Dead, Delaney and Bonnie, Rick Danko and The Band, Έρικ Άντερσεν, και Ian & Sylvia. Εμφανίσθηκαν στις συναυλίες που έγιναν στο Τορόντο, το Γουίνιπεγκ και το Κάλγκαρυ. Οι εμφανίσεις της Τζόπλιν στο Φεστιβάλ Εξπρές, θεωρούνται από τις καλύτερές της. Πλάνα από την ερμηνεία της στο τραγούδι Tell Mama, στο Κάλγκαρυ, χρησιμοποιήθηκαν από το MTV στις αρχές της δεκαετίας του '80.

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1970, η Τζόπλιν υιοθέτησε στο στυλ της, ένα ψυχεδελικά βαμμένο φαρδύ κοστούμι και φτερά στα μαλλιά. Στην απόφασή της αυτή, συνέβαλε η φίλη της και σχεδιάστρια Λίντα Γκραβενίτης. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας, η Τζόπλιν συνοδευόταν από το δημοσιογράφο του περιοδικού Rolling Stone, Ντέιβιντ Ντάλτον, ο οποίος έγραψε πολλά άρθρα, και στη συνέχεια βιβλίο για εκείνη.


Λίγο καιρό πριν το θάνατό της, η Τζόπλιν εμφανίσθηκε δύο φορές στην εκπομπή του Ντικ Κάβετ. Σε μια από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις της, στις 25 Ιουνίου του 1970, ανακοίνωσε ότι, επρόκειτο να παρευρεθεί στη συνάντηση των προ δεκαετίας συμμαθητών της. Όταν ρωτήθηκε για το εάν ήταν δημοφιλής στο σχολείο, παραδέχθηκε πως, οι συμμαθητές της τήν κορόιδευαν μέσα κι έξω από αυτό, ενώ διέδιδαν τη φήμη της "εκτός της πόλης, μέχρι και εκτός της πολιτείας. Στις 3 Αυγούστου, αναφέρθηκε στην εκπομπή του Κάβετ η επερχόμενη εμφάνιση της Τζόπλιν στο Festival for Peace (Φέστιβαλ φορ Πις), που θα πραγματοποιούνταν στο Shea Stadium(Στάδιο Σέι), στο Κουίνς της Νέας Υόρκης, στις 6 Αυγούστου.

Η Τζόπλιν παρευρέθη στη συνάντηση, στις 14 Αυγούστου, συνοδευόμενη από το συνάδελφο και φίλο της, Μπομπ Νόιβιρτ, τον ατζέντη της, Τζων Κουκ και την αδελφή της, Λάουρα, αλλά αποδείχθηκε τελικά μια δυσάρεστη εμπειρία για εκείνη. Όταν ρωτήθηκε εάν διασκέδασε όσο καιρό φοίτησε στο Λύκειο Τόμας Τζέφερσον, απάντησε: "Μόνο όταν κατέβαινα τις σκάλες (δηλ. όταν αποχωρούσε)". Η Τζόπλιν δυσφήμισε το Πορτ Άρθουρ και τους ανθρώπους που τήν ταπείνωναν μια δεκαετία νωρίτερα εκεί.

Η τελευταία δημόσια εμφάνιση της Τζόπλιν με τους Full Tilt Boogie Band έλαβε χώρα στις 12 Αυγούστου 1970, στο Harvard Stadium(Στάδιο Χάρβαρντ) στη Βοστώνη. Η παρουσία τους εκεί, σχολιάσθηκε θετικά στο εξώφυλλο της εφημερίδας The Harvard Crimson, παρ' ότι η μπάντα χρησιμοποίησε αυτοσχέδιους ενισχυτές, λόγω της κλοπής των ιδιόκτητων μηχανημάτων της.

Στο διάστημα Αυγούστου-Οκτωβρίου του 1970, το συγκρότημα μετέβη στο Λος Άντζελες για την καταγραφή ενός νέου άλμπουμ, με παραγωγό τον Πωλ Ροθτσάιλντ, ο οποίος είχε συνεργασθεί παλαιότερα με τους Doors. Αν και η Τζόπλιν πέθανε πριν την ολοκλήρωση των ηχογραφήσεων, υπήρχε, ήδη, αρκετό αξιοποιήσιμο υλικό για τη δημιουργία ενός άλμπουμ με μεγάλη διάρκεια.

Στις 24 Αυγούστου του 1970, η Τζόπλιν μετακινήθηκε στο ξενοδοχείο Λάντμαρκ Μότορ, το οποίο βρίσκεται στο Hollywood Heights (Χόλιγουντ Χάιτς) και κοντά στα στούντιο Sunset Sound Recorders, όπου ξεκίνησε να ηχογραφεί το άλμπουμ της. Εκείνη την περίοδο, η Τζόπλιν δημιούργησε μια σχέση με τον 21άχρονο φοιτητή, έμπορο κοκαΐνης και μετέπειτα μυθιστορογράφο, Σεθ Μόργκαν, ο οποίος τήν είχε επισκεφθεί αρκετές φορές στο σπίτι της στο Λάρκσπερ στην Καλιφόρνια, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το ζευγάρι αρραβωνιάστηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου, αν και εκείνος δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους μουσικούς στόχους της Τζόπλιν. Πολύ αργότερα, ο Μόργκαν είπε στη βιογράφο Μύρα Φρίντμαν, ότι ως μη μουσικός, αισθανόταν αποκλεισμένος στο στούντιο. Ο Μόργκαν έμενε στο σπίτι της Τζόπλιν στο Λάρκσπερ, ενώ εκείνη διανυκτέρευε στο Λάντμαρκ και επισκεπτόταν το Λάρκσπερ, για να βλέπει τον Μόργκαν και να ελέγχει την πρόοδο των ανακαινίσεων.

Το αποτέλεσμα αυτών των ηχογραφήσεων ήταν το Pearl. Αν και κυκλοφόρησε το 1971 (λίγο μετά το θάνατό της) έγινε το πιο επιτυχημένο άλμπουμ της καριέρας της, και στιγματίσθηκε από τη διασκευή του κομματιού Me and Bobby McGee, του πρώην εραστή της, Κρις Κριστόφερσον. To πρώτο κομμάτι, "Move Over", τό έγραψε η ίδια η Τζόπλιν, ανακλώντας μέσα από τους στίχους τα συναισθήματά της για την μεταχείρηση των γυναικών από τους άνδρες. To κομμάτι Mercedes Benz, συντέθηκε από την Τζόπλιν, τον Νόιβιρτ και τον Μπιτ ποιητή Μάικλ Μακ Κλερ. Το κομμάτι Βuried Alive In The Blues, του οποίου η ηχογράφηση είχε προγραμματισθεί για την ημέρα που η Τζόπλιν βρέθηκε νεκρή, συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ, χωρίς, όμως, φωνητικά. Το 2003, το Pearl κατετάγη στην 122η θέση των καλύτερων μουσικών άλμπουμ όλων των εποχών, σύμφωνα με τον κατάλογο του περιοδικού Rolling Stone.


Οι τελευταίες ολοκληρωμένες ηχογραφήσεις της Τζόπλιν έγιναν την 1η Οκτωβρίου, με το κομμάτι Mercedes-Benz. Στις 3 Οκτωβρίου, πήγε στα στούντιο της δισκογραφικής, για να ακούσει τη μουσική του Buried Alive In The Blues, κομματιού, που θα συμπεριλαμβανόταν στο Pearl και είχε γράψει ο Γκραβενίτης. H ηχογράφησή του με φωνητικά, ήταν προγραμματισμένη για την επόμενη ημέρα. Επίσης, πραγματοποιήθηκε η φωτογράφησή της, για το εξώφυλλο του άλμπουμ, από τον Αμερικανό φωτογράφο Μπάρρυ Φαϊνστάιν (1931-2011), ο οποίος είχε στο παρελθόν συνεργασθεί με καλλιτέχνες, όπως ο Μπομπ Ντύλαν (για το άλμπουμ The Times They Are a-Changin) και ο Τζωρτζ Χάρρισον (για το άλμπουμ All Things Must Pass). Αργότερα, την ίδια μέρα, έμαθε ότι, ο Μόργκαν είχε φέρει γυναίκες στο σπίτι της, αθέτωντας την υπόσχεση του, για επίσκεψη το προηγούμενο βράδυ. Παρ'όλ' αυτά, ήταν ευχαριστημένη για την πρόοδο του άλμπουμ της. Έτσι, πήγε μαζί με τον Κεν Πίρσον στο Barney's Beanery, για κατανάλωση αλκοόλ. Μετά τα μεσάνυχτα μετέφερε τον Πίρσον και έναν οπαδό του συγκροτήματος στα σπίτια τους, με το αυτοκίνητό της.

Η Porsche 356 της Τζόπλιν
Την Κυριακή της 4ης Οκτωβρίου του 1970, η Τζόπλιν καθυστερούσε να εμφανισθεί στα στούντιο της Sunset Sound Recorders, κάτι που έκανε τον παραγωγό Πωλ Ροθτσάιλντ να ανησυχήσει, ώστε ξεκίνησε την αναζήτησή της, μαζί με τον Τζων Κουκ, πηγαίνοντας στο ξενοδοχείο της. Είδε στο πάρκιν τo αυτοκίνητο της Τζόπλιν (την εικονιζόμενη Πόρσε). Μπαίνοντας στο δωμάτιό της, τή βρήκε νεκρή, δίπλα στο κρεββάτι της. Η επίσημη αιτία θανάτου της, ήταν η υπερβολική δόση ηρωίνης, ενδεχομένως σε συνδυασμό με τις παρενέργειες του αλκοόλ. O Τζων Κουκ, ο οποίος μετέφερε τον Ροθτσάιλντ στο ξενοδοχείο, πιστεύει ότι, εντελώς συμπτωματικά η Τζόπλιν παρέλαβε μεγαλύτερη δόση ηρωίνης από το κανονικό, καθώς υπήρξαν και άλλα παρόμοια κρούσματα, τη συγκεκριμένη εβδομάδα. Η Κασέρτα και ο Μόργκαν βρίσκονταν μαζί της μέχρι την Παρασκευή 2 Οκτωβρίου, όμως σύμφωνα με το βιβλίο Going Down With Janis, κανείς τους δεν τήν επισκέφθηκε στο ξενοδοχείο Λάντκμαρκ, όπως είχαν αμφότεροι υποσχεθεί.

Το σώμα της Τζόπλιν αποτεφρώθηκε στο Νεκροτομείο Πιρς Μπράδερς Ουέστγουντ Βίλλιτζ (Pierce Brothers Westwood Village Mortuary), στο Λος Άντζελες. Οι στάχτες της σκορπίστηκαν από ένα αεροπλάνο στον Ειρηνικό Ωκεανό και στο Στίνσον Μπιτς (Stinson Beach). Η μόνη τελετή που πραγματοποιήθηκε έγινε στο Πιρς Μπράδερς και παρακολουθήθηκε από τους γονείς της και τη θεία της μητέρας της.

Στη διαθήκη της, η Τζόπλιν άφηνε 1,500 δολλάρια για τη διοργάνωση μιας αποχαιρετιστήριας γιορτής, στην περίπτωση που πέθαινε. Η γιορτή αυτή έλαβε χώρα στις 26 Οκτωβρίουτου 1970, στο Lion's Share του Σαν Ανσέλμο της Καλιφόρνια, όπου παρευρέθηκαν η Κασέρτα, ο Μόργκαν και στενοί της φίλοι, όπως ο Λάιλ Τατλ, ο Μπομπ Γκόρντον και ο Τζων Κουκ.

Ο θάνατος της Τζόπλιν, σε ηλικία 27 ετών εξέπληξε τους θαυμαστές της και συγκλόνισε τον κόσμο της μουσικής, ο οποίος είχε μόλις πληγεί μετά την απώλεια του Τζίμι Χέντριξ δύο εβδομάδες νωρίτερα (18 Σεπτεμβρίου του 1970). Ο μουσικός ιστορικός Τομ Μουν έγραψε ότι, "η Τζόπλιν είχε μια αναπάντεχα αυθεντική φωνή". Ο μουσικός αρθρογράφος Τζων Παρέλες των New York Times έγραψε πως, ήταν -ως καλλιτέχνης- "ακατανίκητη και βαθειά ευάλωτη". Η συγγραφέας Μέγκαν Τέρρυ υποστήριξε ότι, η Τζόπλιν ήταν η θηλυκή εκδοχή του Έλβις Πρίσλεϋ, όσον αφορά την ικανότητα της να "αιχμαλωτίζει" το κοινό.

Ο Λέοναρντ Κοέν έγραψε το κομμάτι Chelsea Hotel #2 για την Τζάνις Τζόπλιν. Στο τραγούδι αυτό, αναφέρεται στη μικρής διάρκειας σχέση του με εκείνη. Υποστηρίζεται επίσης ότι, το κομμάτι Birdsong του Τζέρρυ Γκαρσία, έχει γραφτεί για την Τζόπλιν. Ακόμα το τραγούδι In the Quiet Morning της Μίμι Φαρίνα έχει γραφτεί για εκείνη, όπως και η διασκευή του από την Τζόαν Μπαέζ, ως Come from the Shadows.

H ταινία The Rose, του 1979, -αρχικά ως Pearl (από το παρατσούκλι που είχαν δώσει οι φίλοι της στην Τζόπλιν)- βασίστηκε -εν μέρει- στη ζωή της Τζόπλιν, καθώς η οικογένειά της αρνήθηκε να παραχωρήσει στους παραγωγούς τα δικαιώματα της προσωπικής της ζωής.

To 1988, στήθηκε ένα χάλκινο γλυπτό της Τζόπλιν, στη γενέτειρα της, στο Πορτ Άρθουρ του Τέξας.

To 1992, εκδόθηκε μια βιογραφία της, γραμμένη από την αδελφή της, Λάουρα, με τίτλο Love, Janis. Σε μια συνέντευξή της, η Λάουρα δήλωσε ότι, η αδελφή της απολάμβανε την παρουσία της στην εκμπομπή του Ντικ Κάβετ, ενώ παραδέχθηκε πως, η Τζάνις πέρασε -πράγματι- δύσκολα χρόνια στο σχολείο, αλλά δεν είχε την ίδια αντιμετώπιση από όλους τους συμμαθητές της.

Έχουν γίνει πολλές απόπειρες, για να γυριστεί μια ταινία με θέμα τη ζωή της Τζόπλιν. Οι γνωστότερες είναι: Janis Joplin: Get It While You Can, Piece Of My Heart και The Gospel According To Janis.

Το βιβλίο της Πέγκυ Κασέρτα, Going Down With Janis, είχε μεγάλη απήχηση και προκάλεσε αίσθηση η πρώτη του φράση, η οποία αναφερόταν σε μια μεταξύ τους ερωτική πράξη, ενώ βρίσκονταν υπό την επήρεια ηρωίνης, το Σεπτέμβριο του 1970. Σύμφωνα με τις βιογράφους Άλις Ίκολς και Μύρα Φρίντμαν, η Κασέρτα έκανε πολύ καιρό να ξεπεράσει το θάνατο της Τζόπλιν.
Διάσημες Ρήσεις που άφησε η Τζάνις:
"Κάθε βράδυ κάνω έρωτα με 25.000 ανθρώπους στη σκηνή, μετά όμως γυρίζω σπίτι μόνη"…
"Ήμουν απροσάρμοστη. Διάβαζα, ζωγράφιζα, και δεν μισούσα τους μαύρους." (Για το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά της, κατά τα χρόνια φοίτησής της στο Λύκειο Τόμας Τζέφερσον και τους λόγους για τους οποίους ήταν αντιπαθής στους συμμαθητές της.)
"Είμαι θύμα του ίδιου μου του εαυτού. Υπήρξε ένα διάστημα, που ήθελα να γνωρίζω τα πάντα. Αυτό το συναίσθημα μέ έκανε, συνήθως, να νοιώθω δυστυχισμένη. Απλά, δεν ήξερα πώς να τό χρησιμοποιήσω. Τώρα, όμως, έχω μάθει να χρησιμοποιώ το συναίσθημα αυτό προς όφελός μου. Είμαι γεμάτη συγκίνηση και θέλω να απελευθερωθώ. Εάν είσαι επάνω στη σκηνή και (το συναίσθημα αυτό) λειτουργεί πραγματικά και έχεις το κοινό μαζί σου, αισθάνεσαι μια ενότητα." (Σε συνέντευξή της στον Ντέιβιντ Ντάλτον, κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Εξπρές)
"Υπήρχαν τελικά πάρα πολλοί από εμάς. Ως τότε πιστεύαμε ότι ήμαστε μια μικρή ομάδα παράξενων." (Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Γούντστοκ)
"Το αύριο ποτέ δε συμβαίνει. Είναι πάντα η ίδια αναθεματισμένη μέρα." (Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Εξπρές)
"Δεκατέσσερις ανακοπές καρδιάς και πέθανε στην εβδομάδα μου. Στην εβδομάδα ΜΟΥ." (Μετά την ακύρωση του εξωφύλλου της στο περιοδικό Newsweek, λόγω του θανάτου τουπρώην Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ)
Ρήσεις για την Τζόπλιν:
"Η Τζόπλιν ήξερε περισσότερα από ό,τι εγώ για το "πώς ήταν", αλλά στερήθηκε προστασίας για τις αναπόφευκτες δυσκολίες. Δεν ήταν τόσο ανοιχτή και αυθόρμητη, καθώς πολλές φορές "κατέπνιγε" αυτό που είχε μέσα της, με έναν τρόπο, που μού πήρε τριάντα χρόνια να καταλάβω. Σε διάφορες περιπτώσεις που ήμαστε μαζί, φαινόταν σαν να κρατούσε κάτι μέσα της, που νόμιζε ότι, δε θα ήθελα να ακούσω." (Γκρέις Σλικ)
Δισκογραφία Big Brother and the Holding Company
ΤίτλοςΈτοςΔισκογραφική εταιρείαΣημειώσεις
Big Brother and the Holding Company 1967 Mainstream Records
Big Brother and the Holding Company 1967 Columbia περιλαμβάνονται δύο έξτρα σινγκλ
Big Brother and the Holding Company 1967, σε δίσκο το 1999 Columbia Legacy CK66425 περιλαμβάνονται 2 έξτρα σινγκλ
Cheap Thrills 1968 Columbia 2x πλατινένιο
Cheap Thrills 1968 σε δίσκο το 1999 Legacy CK65784 περιλαμβάνονται 4 έξτρα κομμάτια
Live at Winterland '68 1998 Columbia Legacy ASIN: B000007TSP
Live at the Carousel Ballroom 1968 2012 Legacy Recordings
Kozmic Blues Band
ΤίτλοςΈτοςΔισκογραφική εταιρείαΣημειώσεις
I Got Dem Ol' Kozmic Blues Again Mama! 1969 Columbia Πλατινένιο RIAA (Recording Industry Association of America)
I Got Dem Ol' Kozmic Blues Again Mama! 1969, σε δίσκο το 1999 Legacy CK65785 περιλαμβάνονται 3 έξτρα κομμάτια
Live in Amsterdam
The Woodstock Experience 2009 Legacy Recordings
Full Tilt Boogie Band
ΤίτλοςΈτοςΔισκογραφική εταιρείαΣημειώσεις
Pearl 1971 Columbia μεταθανάτιο, 4x πλατινένιο RIAA
Pearl 1971, αναμενόταν να κυκλοφορήσει σε μορφή δίσκου, στις 13 Απριλίου του 2012 με μπόνους υλικό Columbia CD64188
Pearl 1971, σε δίσκο το 1999 Legacy CK65786 περιλαμβάνονται 4 έξτρα κομμάτια
Pearl 1971, σε διπλό δίσκο το 2005 Legacy COL 515134 2 Δίσκος 1 - 6 επιπλέον κομμάτια
Δίσκος 2 - όλα τα κομμάτια από το Φεστιβάλ Εξπρές
The Pearl Sessions 2012 Legacy Recordings
Big Brother & the Holding Company / Full Tilt Boogie Band
ΤίτλοςΈτοςΔισκογραφική εταιρείαΣημειώσεις
In Concert 1972 Legacy CK65786 ASIN: B0000024Y7
Άλλες συλλογές
ΤίτλοςΈτοςΔισκογραφική εταιρείαΣημειώσεις
Janis Joplin's Greatest Hits 1973 Columbia ASIN B00000K2W1, 7x Πλατινένιο RIAA
Janis 1975 CBS 2 δίσκοι, Χρυσό RIAA
Anthology 1980 2 δίσκοι
Farewell Song 1983 Columbia Records ASIN: B000W44S8E
Cheaper Thrills 1984 Fan Club ASIN: B000LYA9X8
Janis 1993 Columbia Legacy 3 δίσκοι – ASIN: B00000286P
18 Essential Songs 1995 Columbia Legacy ASIN: B000002B1A, Χρυσό RIAA
The Collection 1995 3 δίσκοι ASIN: B000BM6ATW
Live at Woodstock: August 19, 1969 1999
Box of Pearls 1999 Sony Legacy 5 δίσκοι – ASIN: B0009YNSK6
Super Hits 2000 Sony ASIN: B00004T1E6
Love, Janis 2001 Sony ASIN: B00005EBIN
Essential Janis Joplin 2003 Sony ASIN: B00007MB6Y
Very Best of Janis Joplin 2007 Import ASIN: B000026A35


Φιλμογραφία
Monterey Pop (1968)
Petulia (1968)
Janis Joplin Live in Frankfurt (1969)
Janis: The Way She Was (1974)
Comin’ Home (1988)
Woodstock - The Lost Performances (1991)
Woodstock: 3 Days of Peace & Music (Director’s Cut) (1994)
Festival Express (2003)
Nine Hundred Nights (2004)
The Dick Cavett Show: Rock Icons (2005) Shout
Rockin' at the Red Dog: The Dawn of Psychedelic Rock (2005)
This is Tom Jones (2007) εμφάνιση της Τζόπλιν στην εκπομπή του Τομ Τζόουνς
Woodstock: 3 Days of Peace & Music (Director’s Cut) 40th Anniversary Edition (2009)
Janis Joplin with Big Brother: Ball and Chain (DVD) Charly 

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ