Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Τι είναι και πως βελτιώνεται

Της Κωνσταντίνας  Κένου, Ψυχολόγου, M.Sc. Κλινικής Ψυχολογίας

Όλοι μας έχουμε μια συγκεκριμένη εικόνα για την εμφάνιση, τις ικανότητες και δυνατότητές μας. Για κάποιους αυτή η εικόνα είναι θετική, ενώ για κάποιους άλλους αρνητική.  Ο τρόπος με τον οποίο θα σκεφτώ και θα αξιολογήσω τον εαυτό μου ονομάζεται Αυτοεκτίμηση. Είναι, με άλλα λόγια, η γενικότερη άποψη που έχω για εμένα, και απαντάει στο ερώτημα «Ποιος είμαι;»

Ωστόσο, πάρα πολλές φορές μπορεί να με κρίνω με έναν πολύ αρνητικό τρόπο. Πιστεύω ότι δεν μπορώ να καταφέρω κάτι, και θεωρώ ότι δεν έχω κανένα θετικό χαρακτηριστικό. Η γνώμη και η πεποίθηση που έχω για την αξία μου είναι πολύ αρνητική, και τη βιώνω ως πραγματική και αληθινή. Σε αυτή την περίπτωση η αυτοεκτίμησή μου θεωρείται χαμηλή, και επιφέρει επιπτώσεις στην συναισθηματική και επαγγελματική μου ζωή.

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να συσχετιστεί με την ιδιοσυγκρασία. Τα παιδιά με δύσκολα ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις κοινωνικές τους δεξιότητες με αποτέλεσμα να μη μπορούν να ταιριάξουν εύκολα με τους συνομηλίκους τους, να απομονώνονται και να αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί, επιπλέον, να αναπτυχθεί από πρώιμες εμπειρίες, όπως κακοποίηση και παραμέληση, αδυναμία στο να συναντήσω τις απαιτήσεις των γονιών μου, καθώς και άλλα τραυματικά γεγονότα κατά τη διάρκεια της ζωής.

Πως, όμως, γίνεται να επηρεάζουν τόσο πολύ αυτές οι εμπειρίες,  αφού έγιναν χρόνια πριν; Η αλήθεια είναι ότι όσα χρόνια και αν περάσουν, ακόμη θα ακούω τη φωνή των γονιών ή των συνομήλικων μου να λέει «είσαι ανίκανος».  Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν δημιουργηθεί οι «βασικές αρνητικές πεποιθήσεις» για τον εαυτό μου από την παιδική κιόλας ηλικία. Οι βασικές πεποιθήσεις είναι ο πυρήνας της άποψης που  έχω για εμένα. Είναι σκέψεις που έχουν αποθηκευτεί καλά μέσα στο μυαλό μας, και είναι δύσκολο να τις αλλάξουμε καθώς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ότι έχουμε πρόβλημα χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Το αποτέλεσμα αυτών των πεποιθήσεων είναι να αισθάνομαι άγχος, ντροπή, κατάθλιψη και ενοχές. Προκειμένου να μην νιώθω έντονα αρνητικά συναισθήματα, αναπτύσσω κάποιους κανόνες με βάση τους οποίους προσαρμόζω τη συμπεριφορά μου σε συνθήκες που νιώθω ότι θα εκτεθώ και θα έρθει στην επιφάνεια η αρνητική γνώμη που έχω για τον εαυτό μου. Ένας κανόνας συμπεριφοράς είναι «Θα πρέπει να κάνω τα πάντα ώστε να κερδίσω την εύνοια των άλλων, διαφορετικά θα μου ασκηθεί έντονη αρνητική κριτική, και έτσι δεν θα είμαι αποδεκτός».

Στην αρχή, αυτές οι προστατευτικές συμπεριφορές με κάνουν να αισθάνομαι πιο ήρεμος, παρόλα αυτά ο βασικός πυρήνας της άποψης που έχω για εμένα, διατηρείται ζωντανός. Οι κανόνες αυτοί τείνουν  να περιορίζουν τη συμπεριφορά  και να αποτελούν εμπόδιο στο να δοκιμαστούν εναλλακτικές συμπεριφορές κατά τις οποίες θα μπορέσω να τεστάρω αν η βασική μου πεποίθηση ισχύει ή όχι. Η διατήρηση της χαμηλής αυτοεκτίμησης εξαρτάται από τον τρόπο που θα ερμηνεύσω τα διάφορα γεγονότα, από την κριτική που θα ασκήσω στον εαυτό μου, καθώς και από τις αρνητικές εκβάσεις που πιστεύω ότι θα έχει μια κατάσταση. Όλα αυτά, οδηγούν στο να συμπεριφερθώ με τέτοιο τρόπο, ούτως ώστε να αποφύγω τα δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλούνται από τη συγκεκριμένη συνθήκη.

Το κλειδί της αύξησης της αυτοεκτίμησης είναι να μπορέσω να ελέγξω αν η βασική γνώμη που έχω για εμένα ισχύει ή όχι. Για να το καταφέρω αυτό, αρχικά προσπαθώ να ερμηνεύσω με τέτοιον τρόπο την κατάσταση, που δεν θα αποτελεί πλέον απειλή. Αξιολογώ την αρνητική μου πεποίθηση, και βρίσκω έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης ο οποίος θα ισορροπεί την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου. Εν συνεχεία, προσπαθώ να βρω γεγονότα από το παρελθόν και το παρόν, που να υποστηρίζουν την νέα άποψη που έχω για εμένα. Το τελευταίο βήμα είναι να εκτεθώ σε καταστάσεις που θα μου επιτρέψουν να πειραματιστώ, και να δω κατά πόσο αυτή η άποψη είναι αληθινή και ρεαλιστική. Είναι, επίσης. πολύ σημαντικό να αρχίσω να διακρίνω τις θετικές ικανότητές μου καθώς και να κάνω καθημερινά δραστηριότητες που με ευχαριστούν.

Η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης δεν είναι εύκολη διαδικασία. Χρειάζεται χρόνο και συνεχής επανάληψη των ασκήσεων. Με τον καιρό όμως, θα αρχίσω να παρατηρώ καλύτερα τον εαυτό μου, να αλλάζω τις αρνητικές μου πεποιθήσεις καθώς και να έχω μια ισορροπημένη εικόνα η οποία θα περιλαμβάνει τις αρνητικές αλλά και τις θετικές πτυχές μου.

psychopedia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ