Φυλλίδα: η κόρη που μεταμορφώθηκε σε αμυγδαλιά

Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Φυλλίς ή Φυλληίς ή Κίασα είναι γνωστή μία θυγατέρα του βασιλιά Σίθωνα της Θράκης και της συζύγου του Νύμφης Μενδηίδας ή Αγχινόης ή Αγχιρρόης. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, ο πατέρας της Φυλλίδας ονομαζόταν Λυκούργος και ήταν επίσης βασιλιάς της Θράκης, μη σχετιζόμενος με κάποιον από τους γνωστούς Λυκούργους. 

Η αρχαία ονομασία «Εννέα Οδοί» για την Αμφίπολη προέρχεται από τον μύθο της Φυλλίδας, η οποία λέγεται ότι είχε πάει εννέα φορές στην ακτή, περιμένοντας την επιστροφή του Δημοφώντα. 

Ας πάμε όμως να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου.

Ο μύθος ξεκινά από την επιστροφή του Δημοφώντα, γιο του βασιλιά Θησέα,  στην Αθήνα μετά την λήξη του Τρωικού πολέμου, αλλά λόγω
θαλασσοταραχής βρέθηκε στους Βισάλτες στην Θράκη. Στην ακρογιαλιά εκείνη έπαιζε μια παρέα κοριτσιών. Ανάμεσά τους ήταν και η Φυλλίδα. Ο Δημοφώντας,  ζήτησε από τα κορίτσια να μην φοβούνται. Οι άνδρες έψαχναν απλά μια πηγή για να γεμίσουν με νερό τα άδεια τους δοχεία. 

Η Φύλλις, γοητευμένη από τους ευγενικούς τρόπους του νεαρού Δημοφώντα κάλεσε τους στρατιώτες στο παλάτι όπου τους φιλοξένησαν με τιμές. Γοητεύτηκε από την στάση και το παράστημα του Δημοφώντα. Μα και κείνος δεν έμεινε αδιάφορος από την χάρη και την ομορφιά της κόρης. Ο Έρωτας δεν άργησε να έλθει. 

Τον γάμο των δυο νέων ευλόγησε ο βασιλιάς Σίθωνας εκτιμώντας το ήθος και την ευγενική καταγωγή του γαμπρού του. Τίμησε δε την ένωση αυτή με πλούτη και γη από το βασίλειο του φροντίζοντας να μην λείψει τίποτα από τους νεόνυμφους. Μάλιστα η Φυλλίδα, σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, απέκτησε από τον γάμο αυτό δύο αγόρια, τον Ακάμαντα και την Αμφίπολη.

Ο Δημοφών [Δημοφόων < δῆμος (λαός) + φόως (φως, λάμψη), "το φως του λαού, αυτός που φωτίζει το λαό του"], ήταν μυθικός βασιλιάς των Αθηνών, γιος του Θησέακαι της Αίθρας ή [κατά το Διόδωρο] της Αμαζόνας Αντιόπης. Όταν, ο πολιτικός αντίπαλός του Θησέα, Μενεσθέας, απόγονος του Ερεχθέα, κατά τη διάρκεια απουσίας του Θησέα στον Άδη, κατέλαβε την εξουσία του στην πόλη, ο Θησέας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα, στέλνοντας τον Δημοφώντα και τον αδελφό του Ακάμαντα στην Εύβοια, στον βασιλιά Ελεφήνορα. 

Αργότερα ο Δημοφών κι ο αδελφός του μαζί με το βασιλιά της Εύβοιας εξεστράτευσαν κατά της Τροίας [Τρωικός Πόλεμος]. Μάλιστα ο Δημοφών ήταν από τους λιγοστούς άνδρες που εισήλθαν στο Δούρειο Ίππο.
Ο Δημοφών όμως έπρεπε να επιστρέψει στην Αθήνα να βοηθήσει τον πατέρα του και αφού της ορκίστηκε πως θα γύριζε γρήγορα κοντά της, αυτή τον ξεπροβόδισε στις Εννέα Οδούς, την μεταγενέστερη Αμφίπολη. 

Από τότε όπως μαρτυρεί και ο Ηρόδοτος το τμήμα μεταξύ του όρους Παγγαίου και των ποταμών Αγγίτη και Στρυμόνα ονομαζόταν «Φυλλίς». Η Φυλλίς του έδωσε μαζί του  ένα κιβώτιο [κίστις], με τα ιερά αντικείμενα της λατρείας της Ρέας, ζητώντας του να το ανοίξει μόνο αν και όταν θα είχε χάσει κάθε ελπίδα ότι θα επέστρεφε σε εκείνη. 

 Ο Δημοφώντας κατέληξε στην Κύπρο, διότι φεύγοντας από τη Θράκη, μια τρικυμία τον παρέσυρε εκεί. Λέγεται πως παντρεύτηκε μια άλλη γυναίκα. Την ορισμένη μέρα της επιστροφής, η Φυλλίδα, εννέα φορές κατέβηκε στο λιμάνι, εξού και η ονομασία της περιοχής Εννέα οδοί. Αλλά καθώς εκείνος δεν επέστρεφε, η Φυλλίδα, απελπισμένη, τον καταράστηκε και απαγχονίστηκε. 

Στο μεταξύ, σύμφωνα με την ίδια εκδοχή, ο Δημοφών, μετά από καιρό, βέβαιος πια ότι δεν επρόκειτο να γυρίσει στη Φυλλίδα, άνοιξε το κουτί που αυτή του είχε δώσει και τότε είδε ένα όραμα -ή φάντασμα- που τον συνεπήρε κάνοντάς τον να ιππεύσει το άλογό του και, καλπάζοντας ορμητικά, να πέσει, κατά λάθος, επάνω στο σπαθί του που φορούσε και να σκοτωθεί, ενώ οι δικοί του άνθρωποι εγκαταστάθηκαν, πλέον, οριστικά στην Κύπρο.

 Από τότε, το δέντρο στο οποίο κρεμάστηκε ή ίσως και όλα τα δέντρα της περιοχής, από τη θλίψη τους για το φριχτό τέλος της Φυλλίδας, δεν κρατούσαν ποτέ τα φύλλα τους. Το ίδιο συνέβαινε και με τα δένδρα που οι γονείς της φύτεψαν στον τάφο της. Στο μέρος που θάφτηκε, λέει μια άλλη παραλλαγή, φύτρωσε μια αμυγδαλιά, που άνθισε μόνο, στα τέλη κάποιου χειμώνα, όταν ο Δημοφώντας, ξαναπέρασε από εκεί.

 

 Υπάρχει όμως και μια πιο ρομαντική εκδοχή του μύθου όπου ο Δημόφωντας δεν παρουσιάζεται άκαρδος και αμελής προς τον όρκο του. Αυτή λέει πως ο Δημοφών έμεινε για πάντα πιστός σ’ αυτήν και δεν λησμόνησε ποτέ την υπόσχεσή του να επιστρέψει κοντά της. 

Αφού έφτασε στην Αθήνα και μη μπορώντας μακριά της, ξεκίνησε μες το χειμώνα το ταξίδι της επιστροφής, για να τη συναντήσει και να την παντρευτεί, γιατί σε αυτήν την εκδοχή είχαν γίνει μόνο οι αρραβώνες. 

Αγνοώντας τις νουθεσίες φίλων και συγγενών να παραμείνει μέχρι να ανοίξει ο καιρός, εκείνος, που είχε πλέον επιστρέψει στην Αθήνα, ξεκίνησε μες στην καρδιά του χειμώνα το ταξίδι της επιστροφής. Για μέρες περπατούσε μες στον βοριά, το κρύο και το χιόνι ώσπου έφτασε στη Θράκη. Αναζητώντας την αγαπημένη του έφτασε στο σημείο του αποχαιρετισμού. Ήταν δυστυχώς ήδη πολύ αργά. 

Η Φυλλίδα, απογοητευμένη από την καθυστέρηση του Δημοφώντα, είχε πεθάνει από τον καημό της ή επειδή  Φυλλίδα μαράζωνε μέρα με την μέρα,  οι θεοί ήταν αυτοί που την λυπήθηκαν και την μεταμόρφωσαν σε Αμυγδαλιά, για να μην υποφέρει άλλο. Στο μέρος που θάφτηκε η Φυλλίδα, φύτρωσε μια μυγδαλιά που έμενε όλο το χρόνο χωρίς φύλλα.

 Εκεί ακριβώς είδε να στέκεται ένα ψηλό ξεραμένο δέντρο χωρίς καρπούς και φύλλα. Ο νέος κατάλαβε τι είχε συμβεί και βγάζοντας μια κραυγή πόνου με δάκρυα στα μάτια αγκάλιασε σφιχτά τον ξερό κορμό σαν να αγκάλιαζε το σώμα της αγαπημένης του. Και τότε σαν από θαύμα, ζωή πλημμύρισε το άψυχο ξύλο και τα γυμνά κλαδιά του δέντρου στολίστηκαν με πανέμορφα μικρά λευκά άνθη που ανέδυαν μια υπέροχη, ευωδία. 

Ο Σέρβιος (4ος αι. μ.Χ.) είναι αυτός που παραλλάσσει με προσθήκες τον μύθο λέγοντας ότι η Φυλλίδα, μόλις αυτοκτόνησε, μεταμορφώθηκε σε άφυλλη αμυγδαλιά. Όταν κάποτε γύρισε ο Δημοφώντας και έμαθε για τη μεταμόρφωση, αγκάλιασε τον κορμό του δέντρου· εκείνο αντέδρασε στην αγάπη του πετώντας ξαφνικά φύλλα. Από τότε ονόμασαν οι Έλληνες φύλλα αυτά που ως τότε αποκαλούσαν πέταλα. Άλλη παραλλαγή θέλει τα φύλλα που οι ντόπιοι φύτεψαν στον τάφο της Φυλλίδας να πέφτουν την εποχή του θανάτου της.

  Σε πολλές παραλλαγές του μύθου αντί για τον Δημοφώντα πρωταγωνιστεί ο αδελφός του, Ακάμας. Στην Κύπρο, μάλιστα, υπάρχει ακρωτήριο με το όνομα Ακάμας, ενώ πόλη με το όνομα Ακαμάντιον υπήρχε στη Φρυγία. Η ιστορία αυτή εμφανίζεται στο δεύτερο βιβλίο του επιστολικού έπους «Ηρωίδες» του Ρωμαίου ποιητή Οβιδίου και σε έργο του ποιητή Καλλιμάχου. Είναι πολύ πιθανό η ιστορία να πλάστηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα από τους Αθηναίους, για λόγους πολιτικούς. Συγκεκριμένα, το 437 π.Χ., οι Αθηναίοι έδιωξαν τους Ηδωνούς που κατοικούσαν τότε στις Εννέα Οδούς, αποίκησαν την πόλη και την μετονόμασαν σε Αμφίπολη, οπότε και επινόησαν ένα μύθο που να αποδεικνύει ότι η χώρα αυτή συνδεόταν με την Αθήνα ήδη από τους μυθικούς χρόνους. 

Λίγο αργότερα, ο ρήτορας Αισχίνης χρησιμοποίησε τον ίδιο μύθο για να αντικρούσει το βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο, που διεκδικούσε την Αμφίπολη. Ενώ η κατάρα της Φυλλίδας προς τον Αθηναίο Δημοφώντα, στο συγκεκριμένο σημείο, τις Εννέα Οδούς, αποτυπώνει πιθανώς σε ενός είδους “κατάρα” που βάραινε τους Αθηναίους γιατί στα μέρη αυτά ηττήθηκαν πολλές φορές. H Φυλλίδα μετέπειτα αποτέλεσε επαρχία τουΝομού Σερρών. 

Βρισκόταν στο ανατολικό άκρο του Νομού, ανάμεσα στο Μενοίκιο και το Παγγαίο όρος με Πρωτεύουσα τη Νέα Ζίχνη. 

Αν και υπάρχουν αρκετές παραλλαγές του μύθου, η Φυλλίδα και η αμυγδαλιά μέσα από αυτόν έγιναν σύμβολο ελπίδας και αναγέννησης. Βέβαια ο πλούτος των μύθων είναι ατέλειωτος και η μυθολογία θέλει να διεκδικεί την προέλευση της ιστορίας γύρω από την αμυγδαλιά η Άγδιστη. Μα αυτή, είναι μια άλλη ιστορία, που θα την πούμε μια άλλη φορά!

Η έρευνα έγινε από την Γιώβη Βασιλική. Πληροφορίες και αποσπάσματα σχετικά με τον παραπάνω μύθο συλλέχθηκαν από άρθρα σχετικά των: Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου-Βικιπαίδεια-http://www.terrafyllida.gr-http://www.eleftheria.gr-http://www.greek-language.gr

mythiki-anazitisi

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ