To ταξίδι του Ομήρου

Σας καλώ σ’ ένα θαλάσσιο επικό ταξίδι, με πλοηγό το σοφό και σπουδαίο δάσκαλο Ι. Θ. Κακριδή, τον μεγάλο ταξιδευτή στις αμμουδιές του Ομήρου.

Πολλά έχει να μας διηγηθεί απ' αυτό το περιδιάβασμα στις ομηρικές θαλάσσιες γραμμές, της περπετειώδους γνώσης...
Πώς είναι άραγε να περιφέρεσαι σε τόπους μακρινούς, στους οποίους πεθύμησε ο ποιητής να στείλει τους ήρωές του;
Μια αλησμόνητη βέβαια εμπειρία από ένα δημιουργό με περιλάλητο όνομα, συνδεδεμένο με δυο μεγάλες συνθέσεις αριστοτεχνικής αισθητικής και πλοκής, χρονολογημένες στο αποκορύφωμα μια πλούσιας λογοτεχνικής παραγωγής, που χάθηκε, αφήνοντας πίσω της, ευτυχώς, δυο διαμάντια της, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Μ' αυτά τα ανεκτίμητης αξίας πετράδια «περιοδεύει» o ποιητής σ' όλες τις αποικίες της Μ. Ασίας, ίσως και μερικώς στην ηπειρωτική Ελλάδα τον 8ο αιώνα π.Χ., στα χρόνια του.

Η φήμη του όμως συνεχίζει να ταξιδεύει και στον 7ο αιώνα, με τους ραψωδούς, ν' απαγγέλλουν τα έργα του σ' όποια περιοχή συναντούν Έλληνα ακροατή.

Η εξάπλωση συνεχίζεται τον 6ο αιώνα, που καταγράφονται, επί Πεισίστρατου, και καθιερώνεται να ραψωδούνται στα Παναθήναια.
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια πράγματι, κατά την τέλεση της γιορτής, απαγγέλλονται από την αρχή ως το τέλος.

Τον 5ο αιώνα τα παιδιά στο σχολείο πρωτομαθαίνουν γράμματα, συλλαβίζοντας τα ονόματα των ομηρικών ηρώων και τιμούν έξοχα τον ποιητή, όταν, έχοντας μάθει να γράφουν, χαράζουν αδέξια στην πλάκα τους:

Θεός, ουδ' άνθρωπος Όμηρος” δηλαδή ο Όμηρος δεν ήταν άνθρωπος' ήταν θεός.

Το ταξίδι του έργου του, από τότε, δεν έχει τέλος, μοιάζει με μια πλάνη, χωρίς Ιθάκη, μια περιδιάβαση μέσα στο χρόνο, εις το διηνεκές, όσο υπάρχουν άνθρωποι!

Ένας σπουδαίος ποιητής ήταν ο Όμηρος και η γραφή του θεωρήθηκε θεϊκή.
Η περίοπτη θέση που του παρέχεται από την αρχή στον κύκλο των ποιητών φαίνεται και από το ό,τι πολλές πόλεις “μάρνανται”, διεκδικούν την καταγωγή του.
Είναι γνωστή η φράση:
“ επτά πόλεις μάρνανται σοφήν διά ρίζαν Ομήρου”.
Ανάμεσά τους η Κύμη, η Σμύρνη, η Μίλητος, η Χίος, η Κολοφώνα, η Σαλαμίνα της Κύπρου, το Άργος, η Αθήνα κ.ά.

Και ποιος δεν θα' θελε να έχει την τιμή να είναι συντοπίτης αυτού του μεγάλου ραψωδού!
Είναι σύγχρονος του Ησίοδου με τον οποίον και διαγωνίζεται σε επιτάφιους αγώνες για το βασιλιά της Χαλκίδας και χάνει, γιατί ο Ησίοδος υμνεί την ειρήνη, ενώ ο δικός του ύμνος αφορά τον πόλεμο.

Αυτός όμως ο επικός ποιητής αποκαλύπτεται στα δυο μεγάλα του έργα, που ταξιδεύουν στους αιώνες και βρίσκονται πάντα στον αφρό της θάλασσας.
Ο καταποντισμός είναι άγνωστη εμπειρία για τα ομηρικά έπη.
Πώς μπορεί να καταποντιστεί ένα πνευματικό δημιούργημα που περιλαμβάνει τη ζωή;
Η ζωή δεν καταποντίζεται, συνεχίζεται αδιάλειπτα με ιδέες και αισθήματα..

Ο διαχρονικός Όμηρος και η ζωή του

Πίνακας του Jean Auguste Dominigue Ingres Η αποθέωση του Ομήρου.

Αβεβαιότητα υπάρχει, αγαπητοί Μυθολόγοι, για τη ζωή του ποιητή, επομένως και για τους γονείς του, με σύγκλιση όμως στην άποψη πώς ήταν ο Μαίονας και η Κρηθηίδα. 
Πολλά θρυλούνται και για την όρασή του, ότι ήταν τυφλός, αφού στα αιολικά-κυμαϊκά όμηρος σημαίνει τυφλός,
Και το όνομά του ενισχύει αυτή την άποψη (Όμηρος=ο μη ορών).

Ο Θουκυδίδης αποδίδει στον Όμηρο τον “Ύμνο στον Απόλλωνα”.
Εκεί ο ποιητής, μιλώντας για τον εαυτό του, λέει πως είναι “τυφλός ανήρ, ναίει(κατοικεί) δε Χίω ενί παιπαλοέσση”.
Ο δημιουργός μας μπαίνει, όπως φαίνεται, και αυτός στην περιοχή του θρύλου, όπως όλοι όσοι παραξένεψαν τον κόσμο με τη σωματική ή πνευματική δράση τους.

Αυτός ο ποιητής λοιπόν, όπου κι αν γεννήθηκε, όποιοι κι αν ήταν οι γεννήτορές του, εγείρει μεγάλο θαυμασμό με τα δυο του έργα που πλάθουν πρότυπα παλικαριάς, φιλοτιμίας, φιλοπατρίας φιλαλληλίας, μα και εξυπνάδας και καρτερίας.
Έτσι θεωρείται πηγή κάθε γνώσης και ιδρυτής της ποίησης, της θεολογίας( από τις απόψεις του για θεούς), φιλοσοφίας( από
τις αντιλήψεις για τη ζωή, το θάνατο, την ψυχή στο επέκεινα, για τη μοίρα, την ύβρη κ.λ.π), ρητορικής(από τους λόγους των ηρώων του), στρατηγικής(σχέδια μαχών) και, γιατί όχι, της γεωγραφίας.

Και, όπως λέγει και ο δάσκαλος(Ι. Θ. Κακριδής) που μας οδηγεί σ' αυτό το ταξίδι:
“είναι ο Στράβωνας, ο μεγάλος γεωγράφος, που χαρακτηρίζει τον Όμηρο αρχηγέτη της γεωγραφικής εμπειρίας”.

Μ' αυτή τη φήμη που ακολουθεί τον ποιητή είναι φυσικό οι Έλληνες από νωρίς ν' αρχίζουν να ψάχνουν στον γεωγραφικό χάρτη τόπους, να τους ταυτίσουν με τα μέρη που πλανιέται ο Οδυσσέας.
Θ’ αναφερθούμε σ’ αυτή την απόπειρα χαρτογράφησης της πλάνης του Οδυσσέα την ερχόμενη Παρασκευή.

Στον Όμηρο αποδίδουν με βεβαιότητα, πέραν των επών του Τρωικού κύκλου, και τη «Θηβαϊδα», και με πιθανότητες την «Βατραχομυομαχία», τους «Ύμνους», την «Οιχαλίας άλωσιν» και τα «Κύπρια έπη».
Το δε θάνατό του τον καλύπτει ένας θρύλος:

Η πιο βάσιμη πληροφορία τον θέλει να πεθαίνει στην Ίο, όπου στάθμευε το πλοίο που τον πήγαινε στην Αθήνα. 

O τάφος του Ομήρου στην Ίο

Έλα όμως που ο θρύλος δεν τον εγκαταλείπει ούτε στην εσχατιά της ζωής του.
Πέθανε τάχα από στενοχώρια, επειδή δεν μπόρεσε να λύσει το αίνιγμα με το οποίο του απάντησαν κάποιοι ψαράδες, όταν τους ρώτησε αν έπιασαν τίποτα και εκείνοι του είπαν: “όσσ' έλοιμεν λιπόμεσθ', όσσα δ' ουχ έλοιμεν φερόμεσθα” (Η λύση είναι: Όσες ψείρες έπιασαν, τις άφησαν, όσες όχι, τις κουβαλούν μαζί τους.)

Στην αχλύ του θρύλου πέρασε και η ζωή και ο θάνατος του ποιητή.

Στα φώτα της Ιστορίας και της κοινωνίας κινείται το έργο του και διαλύει τα σκοτάδια της άγνοιας, με την ιδέα πως η γνώση είναι ο στόχος και ο προορισμός του κάθε ταξιδιού μας στον Λαβύρινθο των αιώνων.

Πηγή: Α. Γ. Τσοπανάκης: «¨Εισαγωγή στον Όμηρο», Ι.Θ. Κακριδής «Ομηρικά Θέματα»

 The Mythologists + The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ