Ο πίνακας "Τερψιθέα" του Βασιλείου Χατζή

του Στέφανου Μίλεση

Μια από τις σπουδαιότερες απεικονίσεις ενός σημείου του Πειραιά του 1884 διασώθηκε χάρη στον πίνακα του Βασιλείου Χατζή με τον τίτλο "Τερψιθέα". 

Ο Βασίλειος Χατζής αν και έχει καταταχθεί στους θαλασσογράφους, μας δίνει έναν θαυμάσιο πίνακα που απεικονίζει έναν Πειραιά, η ανάπτυξη του οποίου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη προσήλωση των φιλοπρόοδων Δημάρχων του, των πρώτων ετών της δημιουργίας του. 

Ο Χατζής γεννήθηκε το 1875 στην Καστοριά αλλά από μικρή ηλικία βρέθηκε στην Πάτρα. Πέθανε νεότατος το 1915. Ήταν μαθητής του Νικηφόρου Λύτρα αλλά και του Κωνσταντίνου Βολανάκη και ταύτισε το όνομά του με τη ναυτική εποποιία των Βαλκανικών πολέμων. 

Ο πίνακας ανήκε στη συλλογή του Ευριπίδη Κουτλίδη και μια φωτογραφική απεικόνιση από το πρωτότυπο πέτυχε ο Π. Ευαγγελάτος για λογαριασμό του Σπύρου Μαρκεζίνη που την εποχή εκείνη συνέγραφε το έργο του, με τίτλο "Πολιτική ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος".

Από αυτό έγινε αφορμή να αναπαραχθεί σε εκατοντάδες αντίγραφα και να γίνει ευρύτατα γνωστός.

Ο Χατζής επέλεξε στον πίνακά του να απεικονίσει τους κήπους της Τερψιθέας καθώς αποτελούσαν το ωραιότερο πάρκο εκείνη την εποχή, ευρισκόμενο επί της άλλοτε Λεωφόρου Σωκράτους, μετέπειτα Βασιλέως Κωνσταντίνου και σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου. 

Ο ατμήλατος σιδηρόδρομος άφησε πολλές αναμνήσεις στους Πειραιώτες τον οποίο αποκαλούσαν"Κολοσούρτη". Διερχόταν από τους κήπους της Τερψιθέας ανάμεσα σε στοιχισμένες ομοιόμορφα δενδροστοιχίες που πλαισίωναν τη διαδρομή του. Ο ζωγράφος Χατζής επέλεξε στο έργο του να απεικονίσει και τον σιδηρόδρομο, διασώζοντάς τον για πάντα στη συλλογική μνήμη. Η μικρή ατμομηχανή σέρνει αγκομαχώντας τρία βαγόνια έχοντας πίσω της ως φόντο τα υπέροχα νεοκλασικά αρχοντικά της Τερψιθέας.

Ο ατμοκίνητος αυτός σιδηρόδρομος που εκτελούσε τη γραμμή Άγιος Βασίλειος - Νέο Φάληρο θα μετατραπεί πολλά χρόνια αργότερα (το 1907) σε ιπποκινούμενος μετά το τραγικό δυστύχημα της Γαργαρέττας.
Στο ίδιο σημείο του πίνακα του Χατζή, ο ιπποκινούμενος σιδηρόδρομος θα κατασκευάσει τον έναν από τους δύο σταθμούς αντικατάστασης των αλόγων (θα είναι το γνωστό ως ιπποστάσειο Τερψιθέας).

Μπροστά από τον ατμοκίνητο διακρίνεται ιπποκίνητη άμαξα να διέρχεται την δενδροφυτεμένη λεωφόρο

Ο πίνακας απεικονίζει θερινή περίοδο αφού οι διερχόμενες κυρίες κρατούν ομπρέλες, για προστασία από τον ήλιο, ενώ στα αριστερά τρία καλοντυμένα παιδιά αστικής τάξης παίζουν με τα νερά του σιντριβανιού, φορώντας τα δύο από αυτά ψάθινα καπέλα. Το αγόρι, είναι ντυμένο ναυτάκι, σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής. 

Το 1878 κατασκευάστηκε από τον Ιωάννη Λαζαρίμο το συντριβάνι των κήπων. 

Τις μαρμάρινες σκάλες των κήπων ετοιμάζεται να ανέβει ένας άνδρας ντυμένος με την παραδοσιακή μακριά φουστανέλα, δημιουργώντας αντίθεση με τις υπόλοιπες ενδυμασίες που είναι αστικές και κύρια με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της προόδου όπως τονίζεται από την ύπαρξη της ατμομηχανής. 

Ο φουστανελοφόρος που ετοιμάζεται να ανέβει τα μαρμάρινα σκαλιά της Τερψιθέας
Σήμερα η μοναδική κατασκευή που έχει μείνει αναλλοίωτη είναι ο τοίχος που διαχωρίζει το άνω με το κάτω διάζωμα των κήπων.





pireorama

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ