Xόρχες Λουίς Μπόρχες : Και αρχίζεις να μαθαίνεις πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια και τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις

Της Μανταλένας Μαρίας Διαμαντή

Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ο Αργεντινός συγγραφέας θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Μπορεί να έγινε διάσημος για τα διηγήματά του, ωστόσο ο Μπόρχες ήταν και δοκιμιογράφος, ποιητής και κριτικός.

Το έργο του έχει κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Η πολυ-πολιτισμική Αργεντίνη, η μεγάλη συλλογή παγκόσμιας λογοτεχνίας που διέθετε ο πατέρας του και τα πολλά ταξίδια που έκανε στη ζωή του αντανακλάται σε αυτό. Σε νεαρή ηλικία επισκέφθηκε περιοχές των πάμπας όπου τα σύνορα της Αργεντινής, της Ουρουγουάης και της Βραζιλίας θολώνουν. 

Στην Ελβετία και την Ισπανία έζησε και πήγε σχολείο. Πανεπιστήμιο δεν πήγε ποτέ.

Μεσήλικας πια ταξίδεψε σε όλη την Αργεντινή για να δώσει διαλέξεις καθώς και σε διάφορα μέρη του κόσμου ως επισκέπτης καθηγητής. 

Μέχρι και τα γεράματά του συνέχισε να ταξιδεύει.

Ο Μπόρχες ήρθε σε επαφή με τη λογοτεχνία από αργεντίνικα, ισπανικά, βορειοαμερικανικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και βορειοευρωπαϊκά/ισλανδικά συγγράμματα. 

Μπορεί να μη σπούδασε, ωστόσο διάβασε πολύ… Ανάμεσα σε όλα και πολλές μεταφράσεις έργων από τη Μέση και την Άπω Ανατολή. `

Εδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την παγκόσμια λογοτεχνία — και αναγνώστες σε όλο τον κόσμο ασχολήθηκαν με το έργο του, του οποίου η στάση ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον ακραίο εθνικισμό της κυβέρνησης του Περόν. 

Κάποτε Αργεντίνοι εθνικιστές – που ταυτίζονταν – τουλάχιστον εν μέρει – με τους Ναζί- υποστήριξαν ότι ο Μπόρχες ήταν Εβραίος — υπονοώντας με αυτόν τον τρόπο ότι δεν ήταν αρκετά Αργεντίνος — ο Μπόρχες αποκρίθηκε “Yo Judío” (“Εγώ, Εβραίος”). `Εδειξε έτσι ότι θα ήταν περήφανος αν ήταν Εβραίος, παρουσιάζοντας το χριστιανικό του γενεαλογικό δέντρο. Υπενθύμισε, όμως, ότι οποιοσδήποτε “βέρος Ισπανός” θα μπορούσε κάλλιστα να έχει κάποια εβραϊκή καταγωγή.

Αν και δεν ήταν εύκολο να επιλέξω, ξεχώρισα δύο ποιήματα του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Νομίζω ότι τα θέματά τους αφορούν όλους μας.

Στο πρώτο “Με κάθε αντίο μαθαίνεις”, ο ποιητής εξηγεί το νόημα του κάθε “αντίου”-“αποχωρισμού” με εύστοχο και διδακτικό τρόπο.

Το “Ποίημα στους φίλους” αναφέρεται στην πραγματική φιλία που δυστυχώς σπάνια τη συναντάς. Την ορίζει “έμμεσα” με απλά λόγια αλλά τόσο ουσιαστικά και αληθινά.

Αξίζει να τα διαβάσετε…

Mε κάθε αντίο μαθαίνεις…

“Μετά από λίγο μαθαίνεις

την ανεπαίσθητη διαφορά

ανάμεσα στο να κρατάς το χέρι

και να αλυσοδένεις μια ψυχή…

Και μαθαίνεις πως αγάπη

δε σημαίνει στηρίζομαι

και συντροφικότητα δε σημαίνει ασφάλεια

Και αρχίζεις να μαθαίνεις

πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια

και τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις

Και αρχίζεις να δέχεσαι τις ήττες σου

με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ορθάνοιχτα

Με τη χάρη μιας γυναίκας

και όχι με τη θλίψη ενός παιδιού

Και μαθαίνεις να φτιάχνεις

όλους τους δρόμους σου στο Σήμερα,

γιατί το έδαφος του Αύριο

είναι πολύ ανασφαλές για σχέδια

και τα όνειρα πάντα βρίσκουν τον τρόπο

να γκρεμίζονται στη μέση της διαδρομής.

Μετά από λίγο καιρό μαθαίνεις.

Πως ακόμα κι η ζέστη του ήλιου μπορεί να σου κάνει κακό.

Έτσι φτιάχνεις τον κήπο σου εσύ

αντί να περιμένεις κάποιον να σου φέρει λουλούδια

Και μαθαίνεις ότι, αλήθεια, μπορείς να αντέξεις

Και ότι, αλήθεια, έχεις δύναμη

Και ότι, αλήθεια, αξίζεις

Και μαθαίνεις. μαθαίνεις με κάθε αντίο μαθαίνεις..”

“Ποίημα στους φίλους”

Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.

Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.
Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μη πέσεις.

Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου
δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.

Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια
αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο

που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου
όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.

Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ` αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.

Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν
τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.

Δεν ήσουν πρώτος
ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.

Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.

Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.

Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.

Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι
ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.

Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.
Ευχαριστώ που είμαι.

(Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα, μετάφρ. Δ. Καλομοίρης , Ελληνικά Γράμματα, 1995)

klik + diaforetiko

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ