Τα εγκλήματα κάτω απ’ το χαλί της ιδεολογίας ή/και της προόδου

«Δεν υπάρχει σημαία αρκετά μεγάλη για καλύψει τη ντροπή να σκοτώνεις αθώους ανθρώπους.»
Χάουαρντ Ζιν

~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ο Χάουαρντ Ζιν ξεκινάει το εμβληματικό «Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» με τα εγκλήματα του Χριστόφορου Κολόμβου. Απ’ τις πρώτες σελίδες μας εξηγεί πώς αντιλαμβάνεται την Ιστορία και τις αφηγήσεις της.

«Η αβασάνιστη αποδοχή φρικαλεοτήτων, ως λυπηρό αλλά αναγκαίο τίμημα για την πρόοδο (η Χιροσίμα και το Βιετνάμ, προκειμένου να σωθεί ο Δυτικός Πολιτισμός, η Κροστάνδη και η Ουγγαρία προκειμένου να σωθεί ο σοσιαλισμός) συμβαίνει ακόμα και σήμερα.

Ένας από τους λόγους που τέτοιες φρικαλεότητες εξακολουθούν να συμβαίνουν είναι ότι μάθαμε να τις θάβουμε κάτω από χιλιάδες άλλα γεγονότα, όπως θάβουμε τα ραδιενεργά κατάλοιπα μέσα στη γη.

Η δική μου οπτική γωνιά στην αφήγηση της ιστορίας είναι διαφορετική: πιστεύω ότι δεν πρέπει να δεχόμαστε ότι η μνήμη των κρατών ταυτίζεται με τη δική μας. Τα έθνη δεν είναι και δεν υπήρξαν ποτέ κοινότητες.

Όταν η ιστορία οποιασδήποτε χώρας παρουσιάζεται ως ιστορία μιας οικογένειας, τότε αποκρύπτονται λυσσαλέες συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, σε αφέντες και δούλους, σε καπιταλιστές και εργάτες, σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, σε άτομα διαφορετικής φυλής και φύλου.

Και σ’ έναν τέτοιο κόσμο συγκρούσεων, σ’ έναν κόσμο θυμάτων και δημίων, είναι καθήκον των σκεπτόμενων ανθρώπων, όπως είπε ο Αλμπέρ Καμύ, να μη συμμαχήσουν με τους δήμιους.

Η πρόθεση μου δεν είναι να θρηνήσω τα θύματα ούτε να καταγγείλω τους δήμιους. Τα δάκρυα κι ο θυμός που αναλώνουμε για το παρελθόν εξαντλούν την ενέργεια μας στο παρόν. Κι οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι πάντα ευδιάκριτες.

Μακροπρόθεσμα ο δυνάστης είναι επίσης και θύμα. Βραχυπρόθεσμα τα θύματα, απελπισμένα και επηρεασμενα απ’ το σύστημα που τα καταπιέζει, στρέφονται εναντίον κάποιων άλλων θυμάτων.

Προκειμένου η Ιστορία να είναι δημιουργική, προκειμένου να προσδοκά το πιθανό μέλλον χωρίς ν’ απαρνιέται το παρελθόν, θα πρέπει -πιστεύω- να δίνει έμφαση σε νέες προοπτικές, αποκαλύπτοντας εκείνα τα κρυφά περιστατικά του παρελθόντος, όπου οι άνθρωποι, έστω και στιγμιαία, έδειξαν ότι είναι ικανοί να αντιστέκονται, να ενώνουν τις δυνάμεις τους και, περιστασιακά, ακόμα και να νικούν.

Υποθέτω -ή ίσως και να εκφράζω μια ευχή- ότι το μέλλον μας βρίσκεται στις φευγαλέες στιγμές ευσπλαχνίας του παρελθόντος, κι όχι στους πολλούς αιώνες συγκρούσεων.»

~~

Ο Ζιν μας θυμίζει ότι κανένα έγκλημα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για κάποιο άλλο.

Το Περλ Χάρμπορ δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη Χιροσίμα.

Τα ναζιστικά εγκλήματα δεν δικαιολογούν το σφαγείο της Δρέσδης.

Το Ολοκαύτωμα δεν δικαιολογεί το απαρχάιντ της Παλαιστίνης.

Ούτε όμως για χάρη της προόδου (ό,τι και να σημαίνει αυτή η λέξη) μπορούμε να κρύβουμε κάτω απ’ το χαλί τα εγκλήματα των θρησκειών, της αποικιοκρατίας, του καπιταλισμού, του σταλινισμού, του φασισμού, του ναζισμού, του νεοφιλελευθερισμού.

Γιατί σαν ραδιενεργά αυγά εκκολάπτονται ξανά.

~~

Ο Ζιν μας υπενθυμίζει κάτι ακόμα: Ότι η Ιστορία δεν γράφεται (μόνο) απ’ τους νικητές. Γράφεται απ’ τους κυρίαρχους, τους ηγέτες και τις ελίτ, για να τη διαβάζει ο λαός.

Οι δούλοι κι οι γυναίκες στην Αρχαία Αθήνα δεν είχαν λόγο.

Οι στρατιώτες που πέθαναν στις μάχες τιμούνται στα μνημεία του Άγνωστου Στρατιώτη, ενώ οι στρατηλάτες (Μεγαλέξανδροι, Καίσαρες, Ναπολέοντες, Τσώρτσιλ και Στάλιν) κοσμούν τις πλατείες με τα αγάλματα τους.

Στη ναζιστική Γερμανία υπήρξαν άνθρωποι, Γερμανοί, που αντιστάθηκαν.
Στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ άνθρωποι που υπέφεραν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν επειδή διαφωνούσαν.

Στον παράδεισο του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, έζησαν (και ζουν) άνθρωποι που ποτέ δεν έγιναν (ούτε θα γίνουν) μέρος του αμερικανικού ονείρου.

Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, για εμάς, κανείς δεν γράφει ιστορικά κείμενα.

Οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η ΕΣΣΔ, η Τουρκία, η Κίνα, η Ελλάδα, αναφέρονται ως «Κράτη» ή ως «Έθνη», στριμώχνοντας μέσα σε μια λέξη κάθε ιδιαιτερότητα, κάθε ξεχωριστή ύπαρξη.

Βάζοντας στο ίδιο καλάθι τους τσιφλικάδες και τον Μαρίνο Αντύπα, τους κομισάριους και τους γιόγκι, τους λευκούς Αυστραλούς και τους Αβορίγινες, τους Ινδούς μεγιστάνες και τους ζητιάνους της Καλκούτας, τις γυναίκες και τους άντρες, αποσιωπούμε έντεχνα το μεγαλύτερο κομμάτι της Ιστορίας.

~~

Το τρίτο και σημαντικότερο μέρος της σκέψης του Ζιν εμπεριέχεται σ’ αυτή τη φράση: «Τα δάκρυα κι ο θυμός που αναλώνουμε για το παρελθόν εξαντλούν την ενέργεια μας στο παρόν.»

Το παρελθόν της ανθρωπότητας υπάρχει πλέον μόνο ως Ιστορία. Πρέπει να την καταλάβουμε και να προχωρήσουμε. «Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν μπορούν να λυθούν αν μείνουμε στο ίδιο επίπεδο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε.» (Άλμπερτ Αϊνστάιν)

Αν εμμένουμε στο παρελθόν (είτε είναι η Αθηναϊκή Δημοκρατία, είτε ο κομμουνισμός, είτε ο καταστροφικός καπιταλισμός) και θριαμβολογούμε, λογομαχούμε ή κλαίμε για τα περασμένα μεγαλεία δεν θα επιβιώσουμε.

Πρέπει να περάσουμε σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο σκέψης και πολιτικής οργάνωσης που θα συμπεριλαμβάνει στοιχεία απ’ τα προηγούμενα μοντέλα (όσα αποδείχτηκαν ωφέλιμα), θα απορρίψει τα λανθασμένα και θα δημιουργήσει νέες συνθέσεις, καινοφανείς και σύμφωνες με τα σύγχρονα προβλήματα του παγκοσμιοποιημένου πλανήτη.

«Οι άνθρωποι έδειξαν ότι είναι ικανοί να ενώνονται και να αντιστέκονται», λέει ο Ζιν. «Και περιστασιακά να νικούν».

Αυτή η περίσταση είναι πλέον αναγκαιότητα.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Η φωτογραφία είναι απ’ την ισοπεδωμένη Δρέσδη, την οποία κατέστρεψαν ολοσχερώς τα συμμαχικά βομβαρδιστικά.

Διαβάστε και το «Σφαγείο νούμερο 5» του Κουρτ Βόνεγκατ, εκδόσεις Κέδρος

sanejoker

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ