ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΕΠΤΆ ΣΟΦΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ - Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΤΑ

Βάσω Δενδροπούλου

Σ΄ αυτή την θεματική ενότητα θ΄ αναφερθούμε στους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Τα κείμενά τους, κανόνες ζωής για κάθε άνθρωπο και κάθε εποχή, φτάνουν ως τις μέρες μας θυμίζοντάς μας την αξία της σύνεσης και της εξυπνάδας του νομοθέτη.

Η πιο παλιά σημασία της λέξης σοφός ήταν σοφός και πεπειραμένος. Επιδεξιότητα, λοιπόν, ήταν αρχικά η σοφία. Όταν ο Όμηρος μιλά (στη ραψωδία Ο της Ιλιάδας), για τα χέρια άξιου μάστορα που ξέρει καλά να τα μυστικά κάθε τέχνης, τη λέξη σοφία χρησιμοποίησε.

Για τη σοφία τους ξεχώρισαν κι οι Επτά Σοφοί της αρχαιότητας, από τους άλλους άνδρες και έζησαν στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 6ου αι. π.χ.Η σοφία τους, όπως έλεγαν οι αρχαίοι, ήταν εν μερει "φύσεως έργον" και εν μέρει "ψυχής ίδιον" και "φρονήσεως", χάρισμα δηλ της φύσης και αποτέλεσμα προσωπικού μόχθου για ψυχική καλλιέργεια. "Εφόδιον από νεότητος εις γήρας αναλάμβανε σοφίαν", ήταν η συμβουλή που έδιναν σε όλους και έβρισκαν ότι η ευπρεπέστερη έκφανση αυτής της σοφίας ήταν "το συμβουλεύειν τα βέλτιστα τη πόλει": σοφία στην υπηρεσία της πατρίδας - τα συμφέροντα τη πατρίδι λέγειν.

Τα αποφθέγματά τους μιλούν για τη σωστή συμπεριφορά στους θεούς, τους άρχοντες, τους γονείς, τους φίλους, τους εχθρους. Μιλούν για τον πλούτο, τη φτώχεια, για την πολυτέλεια και τη λιτότητα, για την αρετή και την κακία, για τη δικαιοσύνη και την αδικία: όλα τους αποφθέγματα - πρακτικές οδηγίες και συμβουλές (υποθήκες) - για μια σωστή διαγωγή μέσα στην πόλη, δίχως το παραμικρό ίχνος ηθικολογίας. Μια σοφία πολιτική.

Πρώτος συγκέντρωσε τα αποθφθέγματά τους ο Δημήτριος ο Φαληρέας. Υπήρξε μαθητής του Αριστοτέλη και φίλος του Θεόφραστου. Στην Αθήνα, ήταν εκπρόσωπος του φιλομακεδονικού κόμματος και γι΄ αυτό τοποθετήθηκε από τον Κάσσανδο, το σύζυγο της Θεσσαλονίκης, στη θέση του επιστάτη. Το αξίωμα αυτό το άσκησε με υποδειγματική σύνεση και μετριοπάθεια, έτσι έγινε αγαπητός στους Αθηναίους. Δέκα χρόνια, όμως, αργότερα οι πολιτικές συγκυρίες τον ανάγκασαν να καταφύγει στην Αίγυπτο στην αυλή του Πτολεμαίου του Α΄. Πήρε μέρος στην ίδρυση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Καλλιέργησε με επιτυχία τα γράμματα σε (ιστορία, ρητορεία, πολιτική, γραμματική).

Αν όμως, τα έργα του Δημήτριου του Φαληρέα χάθηκαν, τα αποφθέγματα των Επτά Σοφών, που πρώτος είχε συγκεντρώσει και εκδώσει, σώθηκαν στο έργο του Ιωάννη Στοβαίου - καταγόταν από τους Στόβους της Βόρειας Μακεδονίας κοντά στα σημερινά Σκόπια - που έφθασε ως εμάς με τον τίτλο "Ανθολόγιον". Σ΄ αυτά είχε συμπεριλάβει ένα τεράστιο πλήθος Ελλήνων ποιητών και πεζογράφων. Το έργο ήταν διαιρεμένο σε τέσσερα βιβλία "πάνυ ενάρετα και γέμοντα πάσης παιδεύσεως".

Ας δούμε, επίσης, γιατί ήταν επτά: οι επτά Σοφοί μπορεί και να μήν ήταν εφτά! Η πιο συχνά μνημονευόμενη εφτάδα ήταν: ο Θαλής από τη Μίλητο, ο Σόλων από την Αθήνα, ο Χείλων από τη Σπάρτη, ο Πιττακός από τη Μυτιλήνη, ο Βίας από την Πριήνη της Ιωνίας, ο Κλεόβουλος από τη Λίνδο της Ρόδου, ο Περίανδρος από την Κόριινθο. Εκτός όμως από αυτούς μνημονεύονταν - η εφτάδα, βέβαια, πάντοτε εφτάδα - ο Πυθαγόρας από τη Σάμο, ο Επιμενίδης από την Κρήτη, ο Πεισίστρατος από την Αθήνα κά. Και βέβαια τις άλλες εφτάδες, όπως τα εφτά θαύματα, οι εφτά στρατηγοί της εκστρατείας εναντίον της Θήβας, οι εφτά πύλες της Θήβας, οι εφτά χορδές της λύρας, οι εφτά ουρανοί, τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα, τα εφτά αστέρια της μεγάλης και της μικρής άρκτου, οι εφτά μέρες της εβδομαδας, οι εφτά πλανήτες κά.

Ο αριθμός εφτά, λοιπόν, λογαριαζόταν στην αρχαιότητα ιερός, ως κάτι που είχε θεϊκή υπόσταση - και ιερός μάλιστα του θεού Ήλιου και, κατά συνέπεια του Απόλλωνα. Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι - πασίγνωστη η αριθμολογία τους- πίστευαν ότι ο αριθμός εφτά αποτελούσε έκφραση της απόλυτης τελειότητας, αφού τον αποτελούσαν δύο τέλειοι αριθμοί: το τρία (τρίγωνο) και το τέσσερα (τετράγωνο).

ΠΗΓΗ: ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, "Τα παραγγέλματα των επτά σοφών της ελληνικής αρχαιότητας).

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ