Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΟΙΝΟΑΝΔΕΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΕΓΧΑΡΑΚΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ (ΜΕΡΟΣ Β)

Ένα κείμενο του Μπάμπη Πατζόγλου

(κάντε κλικ εδώ για το πρώτο μέρος του άρθρου)

Όπως είπαμε και αναλύσαμε περιληπτικά, στο κείμενό του, ο Διογένης αναφέρει την φιλοσοφία του Επίκουρου πάνω στην φύση, στα μετέωρα και στην ηθική. Ακόμα ανακαλύπτουμε ότι δεν ήταν ήσσονος σημασίας φιλόσοφος. Επίσης μας μαρτυρεί η επιγραφή ότι στέλνει επιστολές, όπου γράφει με βάση την Επικούρεια φιλοσοφία σε διάφορους φίλους του.

*

Η πρώτη επιστολή, είναι προς τον Αντίπατρο και την ονομάζει «Περί Απειρότητας των Κόσμων.»

Σ’ αυτήν μας λέει ότι είναι στη Ρόδο, όπου περνάει τον χειμώνα. Μας μιλά και για την επικείμενη συνάντησή τους την άνοιξη: «Δεν βλέπω την ώρα να ξανασυναντήσω και εσένα τον ίδιο και άλλους φίλους μας στην Αθήνα, στη  Χαλκίδα και στη Θήβα». Μας αναφέρει πιο κάτω για κάποιον  συνεργάτη του και Συνεπικούρειο, τον Θεοδωρίδα από την Λίνδο. Για το πώς έγραψε την διατριβή «περί Απειρότητας των Κόσμων» και μας λέει ότι έγινε με την συνεργασία  του ιδίου, με τον Θεοδωρίδα. «Γιατί οι μεταξύ μας διαφωνίες και συμφωνίες και οι ερωτήσεις που κάναμε ο ένας στον άλλον, έδωσαν μεγαλύτερη ακρίβεια στην έρευνά μας». Ακολουθεί η διατριβή που παρ’ ότι ελλιπής επειδή δεν βρέθηκαν όλα τα κομμάτια που την αποτελούν, μας δίνει μία αίσθηση της επιστημονικής- Επικούρειας προσέγγισης του Σύμπαντος, της Γης και της απειρότητας των ατόμων. Προφανώς αντλούνε και οι δυο τους ιδέες από τον δάσκαλο μας που μας αναφέρει για την απειρότητα του σύμπαντος, των κόσμων και των ατόμων λέοντάς μας.«Το σύμπαν είναι άπειρο. Διότι ό,τι είναι πεπερασμένο έχει κάποιο άκρο. Όμως το άκρο θεωρείται μόνο σε σχέση με κάτι άλλο. Εφ’ όσον δεν έχει άκρο, δεν έχει και τέλος. Και αν δεν έχει τέλος το σύμπαν, θα είναι άπειρο και όχι πεπερασμένο»

Επίσης θα πρέπει να μας μιλάει, η επιστολή αυτή, για την ύπαρξη εξωγήινων όντων στους άπειρους πλανήτες του Σύμπαντος, κάτι που η επιστήμη  αν και έχει βάσιμες πιθανότητες, δεν έχει ακόμα ανακαλύψει. «Και βέβαια» μας αναφέρει ο Επίκουρος πριν 2400 έτη πριν « υπάρχουν κόσμοι, άλλοι όμοιοι με την Γη και άλλοι ανόμοιοι».

*

Η δεύτερη Επιστολή είναι προς τον Διόνυσο, όπου σ’ αυτήν αναφέρεται στην θέση που αναπτύσσεται από τον ίδιο σε κάποιον, ονόματι Αβειτιανό, πάνω στα ηδονικά και οχληρά αισθήματα. Ακόμα μας μιλάει για τον Θάνατο και για τον παράγοντα  Τύχη. Μας αναφέρει πάνω στην Τύχη τα λόγια του μεγάλου δασκάλου μας που στην επιστολή τον ονομάζει  Νεοκλείδη. Δηλαδή ο γιος του Νεοκλή. «μικροεμπόδια  βάζει η τύχη στον σοφό άνθρωπο. Ενώ τα μεγαλύτερα και τα πιο σημαντικά τα ορίζει η λογική του». Και πιο πριν, για μια πράξη που έκαναν οι φίλοι του και που έφερε μεγάλη στεναχώρια και σ’ αυτόν και σ’ ένα φίλο του τον Νικήρατο . Μετά από  σβησμένα γράμματα ή κατεστραμμένα  μας αναφέρει  για κάποιον που βρήκε καταφύγιο στα βράχια όταν ναυάγησε το πλοίο του. Λέτε εδώ να εννοεί τον Επίκουρο; Και να περιγράφει το ναυάγιο, που όπως μας αναφέρει ο Πλούταρχος,  συνέβη στον Δάσκαλο μας, στο ταξίδι του στη Λάμψακο;  Πολύ πιθανόν, γιατί τελειώνει με την φράση: « Σήμερα ξέρουμε ότι η τύχη ευεργέτησε […] γιατί δεν έχασε την ζωή του ο Κήρυκας που σας έφερε την Σωτηρία […]».

Μπορεί όμως να μιλά και για τον Νικήρατο  και να περιγράφει τη συμφορά που μας ανάφερε.

*

Μετά από οδηγίες και συμβουλές προς την οικογένειά του και προς τους φίλους του, καθώς και μία σβησμένη επιστολή προς αυτούς, μας παρουσιάζει μία μισο κατεστραμμένη επιστολή έκπληξη «Προς την Μητέρα».

Άραγε η επιστολή αυτή απευθύνεται προς την μητέρα του; Ή  είναι ένθετη μιας επιστολής που έστειλε στα νιάτα του ο Επίκουρος προς την μάνα του; Πέραν των επιχειρημάτων που αναφέρονται στο βιβλίο «Οι πολύτιμες πέτρες της φιλοσοφίας»και συνηγορούν πως η επιστολή αυτή είναι του Επίκουρου. μας λέει ακόμα ο Διογένης ότι …. «όταν θα σου περάσει , η διαφωνία, ίσως θελήσεις ν’ ανοίξεις και να διαβείς την είσοδο της κοινότητάς μας». Πράγμα που σημαίνει πως αν είχε ο Διογένης Επικούρεια κοινότητα θα μας την έλεγε. Άρα οι πιθανότητες να είναι η επιστολή αυτή του Επίκουρου είναι πολύ μεγάλες.

*

Κατόπιν μας παραθέτει ένα κείμενο που καυτηριάζει  τις προκαταλήψεις των νέων ενάντια στα γηρατειά. Προκαταλήψεις που υφίστανται σ’ όλες τις εποχές, σ’ όλες τις κοινωνίες. Όμως αντίθετα με τις κυρίαρχες απόψεις, ο Διογένης και εμείς φυσικά, είμαστε σίγουροι ότι το μυαλό μας είναι λειτουργικό έως τα γεράματά μας. Επίσης αν οι νέοι και οι γέροι ακολουθήσουν τα διαχρονικά δόγματα του Επίκουρου θα έπαυε όντως  να υπάρχει το λεγόμενο χάσμα των γενεών.

*

Επίσης δύο νέες πέτρες, που βρέθηκαν πρόσφατα, έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Διότι εκεί αναφέρεται  ότι η πίστη στους Θεούς σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζει την δικαιοσύνη ανάμεσα στους ανθρώπους. Και έχει ενδιαφέρον, γιατί αυτό το βλέπουμε και σήμερα. καί από τα αποκαλυφθέντα γαργαλιστικά σκάνδαλα των «ιερών» πατέρων της Χριστιανικής εκκλησίας, καί με την χλιδάτη ζωή που διάγουν ενώ ο κόσμος πεινάει, καί με το σκάνδαλο της μονής Βατοπεδίου κ.τ.λ., κ.τ.λ.

*

Σε κάποια σημεία ο Διογένης μας αναφέρει  την οικουμενικότητα της Επικούρειας φιλοσοφίας: « Γιατί ναι μεν, έτσι όπως έχει διαιρεθεί η Γη , ο ένας έχει μία πατρίδα και ο άλλος άλλη. Όμως ο κόσμος μας αυτός  περιλαμβάνει όλες τις περιοχές κι έτσι μία πατρίδα έχουμε όλοι, τη γη ολόκληρη, κι ο κόσμος είναι το κοινό μας σπίτι.» 

Διότι, το «επιλέγω συνετά» δεν περιορίζεται μόνο στους Έλληνες.  Η φρόνηση, η φιλία και η ευτυχία μπορούν να αποκτηθούν απ’ όλα τα ανθρώπινα πλάσματα. Είτε Έλληνες είναι αυτοί, είτε ξένοι. Κι αυτό μας το καταδεικνύει και ο ίδιος ο δάσκαλός μας, καί με την αποδοχή όλων των ανθρώπων στον Κήπο αλλά, καί από την ρήση του που μας λέει: «Η φιλία χορεύει ολόγυρα στην οικουμένη αναγγέλλοντας σε όλους μας να ξεσηκωθούμε και να την συναντήσουμε ευπρόσδεκτα».                                                                                                      

*

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονιστεί εδώ κάτι που αναφέρθηκε προηγουμένως: Στοότι δεν κάνει, όπως μας λέει ο Διογένης, πολιτική. Μα η πιο εποικοδομητικήπολιτική είναι αυτή.  Όντως, το επαναστατικό κατά την γνώμη μου «Λάθε Βιώσας» του Επίκουρου είναι η πιο ουσιαστική πολιτική. Και θα ήθελα να σταθούμε σ’ αυτό καί σε σχέση με τις επερχόμενες εκλογές, καί σε συνδυασμό με το Διογένη τον Οινοανδέα

Κάθε ένας από εμάς είναι θεματοφύλακας των αυτονόητων φυσικών ελευθεριών του ανθρώπου. Δηλαδή της ελευθερίας της σκέψης, της ελευθερίας  της έκφρασης , της παρρησίας, της ελευθερίας του συνέρχεσθαι, κ.τ.λ.. Ακόμα, όσο και αν δεν συμφέρει τους άφρονες, είμαστε υπερασπιστές των φυσικών και αναγκαίων επιθυμιών και απορρίπτουμε ασυζητητί τις μη αναγκαίες και μη φυσικές επιθυμίες. Δηλαδή το κυνήγι του πλούτου ή της δόξας. 

Έτσι αν ισχύουν τα ανωτέρω, μπορούμε να ζήσουμε και σε δύσκολους καιρούς όπως είναι οι σημερινοί αντλούντες την επιβίωση, την χαρά και την ηδονή μέσα από τους φίλους μας. Μέσα από την φρόνηση και μέσα από τα πνευματικά αγαθά.

*

Ναι φίλοι μου! είμαστε ωφελιμιστές! Όχι όμως με την έννοια του κοιτάω τον εαυτούλη μου, αλλά με την έννοια της αύξησης της ευτυχίας του ανθρώπου. Και αυτό το ρόλο ήρθε να παίξει ο φιλοσοφικός τοίχος του Διογένη, και το Γιατί τον δημιούργησε.

Δεν είμαστε αναίσθητοι, όπως πολλοί θα μπορούσαν να μας κατηγορήσουν, ούτε αδιάφοροι στην ανθρώπινη δυστυχία. Αλλά, τουναντίον, βοηθάμε όποιους θέλουν να βρούνε τον δρόμο για την ευτυχία τους στο αλλοπρόσαλλο σήμερα.

Είμαστε τέλος υπέρ του επιλέγω συνετά και ενάντια στο πρέπει. Διότι το πρέπει μας οδηγεί σε λανθασμένες ατραπούς και σε ιδέες πέρα από τον άνθρωπο. Ιδέες, για παράδειγμα, ότι θα πρέπει να αγωνιστούμε για το καλό του κόμματος, για το καλό της θρησκείας, για το καλό αυτής της άδικης πατρίδας. Έτσι  συρρικνώνονται καί τα ανθρώπινα δικαιώματα για χάρη τους, καί κατασκευάζουμε σωτήρες, πατριδοκάπηλους, θεομπαίχτες και δικτάτορες του προλεταριάτου. Άλλωστε αυτό ακριβώς μας λέει η μεγάλη Επιγραφή: «Οι περισσότεροι άνθρωποι από κοινού, θαρρείς και έπεσε πανούκλα, ζούνε αρρωστημένοι από ψεύτικες ιδέες, και όσο πάνε γίνονται ακόμα περισσότεροι-γιατί με την μίμηση κολλάνε ο ένας από τον άλλον την αρρώστια σαν τα πρόβατα.»

*

Γι’ αυτούς τους λόγους άλλος δρόμος δεν υπάρχει, παρά μόνο ο Κήπος του Επίκουρου. Ο πτωχός σε υλικά αγαθά, μα πλούσιος σε διάνοια Κήπος της ευτυχίας. Γι’ αυτό φτιάχνουμε Επικούρειες κοινωνίες εντός της ψυχοφθόρας και αλλοτριωμένης αυτής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας  που παράγει κρίσεις σ’ όλα τα επίπεδα. Διότι θέτει λανθασμένα ως κυρίαρχο, το οικονομικό πρόβλημα. Με αποτέλεσμα τον ανταγωνισμό, την ψυχική ταραχή και την έλλειψη των ανθρωπίνων σχέσεων. Με λίγα λόγια την ανθρώπινη βλακεία.

Και αυτό μας το φωνάζει ο Διογένης στον μνημειώδη τοίχο του: « Την σοφία δεν γίνεται να την μεταδώσουμε παντού, γιατί δεν είναι όλοι σε θέση να την δεχτούν. Αν υποθέσουμε ότι αυτό είναι δυνατό, τότε αληθινά η ζωή των θεών θα περάσει στους ανθρώπους. Γιατί τότε τα πάντα θα είναι γεμάτα από δικαιοσύνη και φιλία προς τους συνανθρώπους μας και δεν θα έχουμε ανάγκη από τείχη ή νόμους ή όλα εκείνα που μηχανευόμαστε ο ένας για τον άλλον.»

Γι’ αυτό, τουλάχιστον εμείς: ναι εμείς οι ψαγμένοι:  γυρίζουμε  την πλάτη στους πολιτικούς, στην πολιτική, στην ψυχαναγκαστική και αφύσικη θρησκεία , στα τερτίπια τους, και στα μαγειρέματά τους και ασχολούμαστε με εμάς. Ασχολούμαστε με τους φιλοσοφικούς μας Κήπους, με την αλληλεγγύη προς τους φίλους μας,  με την επερχόμενη άνοιξη, με την αταραξία μας, με  την ηδονή μας, με την ευτυχία μας. Όπως πολύ σωστά το έπραξε και ο Συνεπικούρειος Διογένης λέγοντάς μας ότι: «θέλησα εκμεταλλευόμενος στο έπακρο αυτόν τον στεγασμένο χώρο, να εκθέσω στο κοινό τα φάρμακα που φέρνουν τη σωτηρία, φάρμακα που τα ‘χω δοκιμάσει στην ζωή μου». Έτσι λοιπόν ας καταπιαστούμε επιτέλους με την χαρά της μοναδικής  και ανεπανάληπτης ζωής μας. Διότι εμείς διαθέτουμε διαχρονική σκέψη και αυτάρκεια. Και δεν μας ενδιαφέρει το αν θα  καταλάβει την εξουσία το τάδε κόμμα ή αν θα επικρατήσει η δείνα οικονομική πολιτική.

*

Έχοντας την καταγωγή μου από τις χαμένες πατρίδες, και συγκεκριμένα από την Μικρασιατική πόλη  Σπάρτη της Πισσιδίας κοντά στα Οινόανδα, βλέπω χάρη στην επιγραφή του Διογένη, που ήταν μέχρι σήμερα κατεστραμμένη και ξεχασμένη και όμως βρέθηκε και ξαναδιαβάστηκε, ότι χαμένοι και κατεστραμμένοι είναι όλοι αυτοί, οι ιδεαλιστές ολιγαρχικοί, που βιαίως  καταστρέφουν ό,τι στηρίζεται στην αλήθεια των αισθήσεων, στην επιστημονική πραγματικότητα και στην ευτυχία των περισσοτέρων ανθρώπων. 

Μπάμπης Πατζόγλου. (Οικονομολόγος, Συγγραφέας)     

kammenatetradia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ