Dr. Wayne Dyer: «Τα «πρέπει»

Απόσπασμα|

…Η Κάρεν Χόρνεϋ, η εξαίρετη ψυχίατρος, στο βιβλίο της «Νεύρωση και Ανθρώπινη Ωρίμανση», αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο σ’ αυτό το θέμα με τίτλο «Η τυραννία των πρέπει»: «Τα «πρέπει» δημιουργούν πάντα ένα συναίσθημα έντασης, που γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, όσο το άτομο προσπαθεί να πραγματώσει αυτά τα «πρέπει» στη συμπεριφορά του…

Επιπλέον, τα «πρέπει» συμβάλλουν πάντα στη διατάραξη των ανθρώπινων σχέσεων με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».

Τα πρέπει λοιπόν καθορίζουν τόσο πολύ τη ζωή σας;

Νιώθετε ότι πρέπει να είστε ευγενικοί με τους συναδέλφους σας, ότι πρέπει να υποστηρίζετε το/τη σύζυγό σας, να βοηθάτε τα παιδιά σας και να εργάζεστε πάντα σκληρά; Κι αν κάποια φορά αποτύχετε σ’ ένα από αυτά τα «πρέπει», κατηγορείτε τον εαυτό σας και φτάνετε σ’ αυτή την ένταση και ταραχή που υπαινίσσεται παραπάνω η Κάρεν Χόρνεϋ;

Αλλά αυτά τα «πρέπει» ίσως να μην είναι δικά σας…

Η εθιμοτυπία ως «πρέπει»

Η εθιμοτυπία είναι ένα καλό παράδειγμα του ανώφελου και επιζήμιου καθωσπρεπισμού.

Σκεφτείτε όλους αυτούς τους δίχως νόημα, ασήμαντους κανόνες που σας ενθάρρυναν να υιοθετήσετε, μόνο και μόνο επειδή είναι γραμμένοι σε κάποια βιβλία καλής συμπεριφοράς: Να τρώτε βαστώντας το μαχαίρι και το πιρούνι έτσι και όχι αλλιώς, πάντα να περιμένετε την οικοδέσποινα προτού αρχίσετε να τρώτε, κάντε τις συστάσεις του κυρίου προς την κυρία, καθίστε σ’ αυτή την πλευρά της εκκλησίας την ώρα ενός γάμου, να φοράτε αυτά τα ρούχα, να χρησιμοποιείτε αυτές τις λέξεις. Μη συμβουλεύεστε τον εαυτό σας, αλλά τα βιβλία καλής συμπεριφοράς.

Ενώ οι καλοί τρόποι είναι αναμφίβολα κάτι σωστό* – το μόνο που απαιτούν είναι σεβασμό στους άλλους – το 90% όλων των κανόνων «καλής συμπεριφοράς» είναι ανόητοι και επιβλήθηκαν αυθαίρετα.

Δεν υπάρχουν «καλοί» τρόποι, υπάρχει μόνο αυτό που εσείς θεωρείτε σωστό – εφόσον δεν κάνετε δύσκολη τη ζωή των άλλων.

Μπορείτε εσείς να διαλέξετε πως θα συστήσετε δυο ανθρώπους μεταξύ τους, τι φιλοδώρημα θα δώσετε, τι ρούχα θα φορέσετε, πως θα μιλήσετε, που θα καθίσετε, πως θα φάτε κ.τ.λ., έχοντας ως μοναδική αφετηρία τη δική σας επιθυμία.

Κάθε φορά που πέφτετε στην παγίδα του «Τι θα πρέπει να φορέσω;» ή «Τι πρέπει να κάνω;» εγκαταλείπετε ένα μεγάλο μέρος του εαυτού σας.

Δε θέλω να πω εδώ ότι πρέπει να γίνετε κοινωνικοί επαναστάτες, μια που κάτι τέτοιο θα ήταν μια μορφή αναζήτησης της έγκρισης μέσω του αντικομφορμισμού. Σας καλώ να είστε περισσότερο ο εαυτός σας παρά να κατευθύνεστε από τους άλλους στον τρόπο που ζείτε καθημερινά.

Το να είστε αληθινοί με τον εαυτό σας σημαίνει να απαλλαγείτε από την ανάγκη κάποιου εξωτερικού συστήματος υποστήριξης.

Η τυφλή υπακοή στους κανόνες και τους νόμους

Οι πιο απαίσιες, χυδαίες κι εγκληματικές μορφές συμπεριφοράς έχουν εμφανιστεί με τη δικαιολογία και το πρόσχημα της υπακοής σε διαταγές.

Οι ναζί εκτέλεσαν έξι εκατομμύρια Εβραίους, δολοφόνησαν και βασάνισαν αναρίθμητους άλλους επειδή έτσι υπαγόρευε ο «νόμος». Αργότερα, μετά τον πόλεμο, η ευθύνη γ’ αυτές τις πράξεις βαρβαρότητας μετατέθηκε στους επικεφαλής της ναζιστικής κυβέρνησης, έτσι ώστε οι μόνοι σε ολόκληρη την Γερμανία που θεωρήθηκαν υπόλογοι γι’ αυτά τα απαίσια εγκλήματα ήταν ο Χίτλερ και οι βασικοί συνεργάτες του. Όλοι οι άλλοι απλώς ακολούθησαν τις διαταγές και τους νόμους του Τρίτου Ράιχ.

Στο Σάφολκ της Νέας Υόρκης, ένας δημοτικός άρχοντας εξηγούσε πρόσφατα γιατί οι φορολογούμενοι πολίτες οι οποίοι είχαν πληρώσει περισσότερο φόρο για τ’ ακίνητά τους δεν γινόταν να πάρουν πίσω τη διαφορά. «Ο νόμος λέει ότι οι φόροι που πληρώθηκαν δεν επιστρέφονται. Αυτός είναι ο νόμος και δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Δουλειά μου είναι να εφαρμόζω το νόμο κι όχι να τον ερμηνεύω». Πράγματι, ο άνθρωπος αυτός σε μια άλλη εποχή και σ’ έναν άλλο τόπο θα μπορούσε να γίνει θαυμάσιος εκτελεστής. Αλλά τις ξέρετε αυτές τις δικαιολογίες. Τις ακούτε καθημερινά. Μη σκέφτεστε, απλώς υπακούτε τους νόμους, έστω κι αν είναι ανόητοι.

Στις δημόσιες πισίνες, στα γήπεδα τένις και στους άλλους δημόσιους χώρους, σχεδόν οι μισοί από τους όρους των κανονισμών είναι δίχως νόημα. Κάποιο ζεστό απόγευμα, ρώτησα μια ομάδα νεαρών που κάθονταν γύρω από μια πισίνα, επιθυμώντας φανερά να κολυμπήσουν, γιατί περίμεναν εκεί αφού η πισίνα ήταν άδεια. Μου απάντησαν ότι εκείνη την ώρα η πισίνα ήταν για τους μεγάλους. Έτσι έλεγε ο κανονισμός και παρά το γεγονός ότι κανένας ενήλικος δεν χρησιμοποιούσε την πισίνα εκείνη τη στιγμή, ο κανονισμός εξακολουθούσε να ισχύει. Καμιά ευελιξία, καμιά δυνατότητα προσαρμογής του κανονισμού ανάλογα με τις περιστάσεις – απλούστατα τυφλή υπακοή σ’ έναν κανονισμό παράλογο, τουλάχιστον εκείνη τη στιγμή. Ενθάρρυνα τους νεαρούς να ζητήσουν την αλλαγή του κανονισμού και δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από τη διαχείριση της πισίνας στο οποίο μου είπαν ότι παρακινούσα τους νέους σε εξέγερση.

Το καλύτερο παράδειγμα τυφλής αποδοχής των κανόνων – όσο παράλογοι κι αν είναι αυτοί – προσφέρει ο στρατός. Ένας συνάδελφος μου διηγήθηκε ένα περιστατικό, που αποκαλύπτει θαυμάσια αυτή τη νοοτροπία υπακοής. Όταν βρισκόταν στο Γκουάμ του Νότιου Ειρηνικού, έμεινε κατάπληκτος από την προθυμία πολλών στρατιωτών να υπακούν σε κανονισμούς ολοφάνερα ανόητους. Οι αξιωματικοί είχαν το δικαίωμα να κάθονται σε κόκκινους πάγκους κάτω από στέγαστρα και να παρακολουθούν την υπαίθρια κινηματογραφική προβολή κάθε βράδυ. Στη νυχτερινή προβολή που οι αξιωματικοί δεν παρακολουθούσαν ποτέ, ένας στρατιώτης φρουρούσε τους κόκκινους πάγκους, έτσι ώστε να μην μπορεί να καθίσει εκεί κανένας άλλος. Τότε έβλεπες λοιπόν μια ομάδα στρατιωτών να κάθονται στη βροχή και να παρακολουθούν κινηματογράφο, ενώ ένας άλλος στρατιώτης φρουρούσε τα υπόστεγα με τους κόκκινους πάγκους για να εφαρμόζεται ο κανονισμός. Όταν ο συνάδελφός μου ρώτησε γιατί ακολουθούσαν μια τόσο ανόητη τακτική, πήρε την τυποποιημένη απάντηση: «Δεν φτιάχνω εγώ τους κανονισμούς, απλώς τους εφαρμόζω».

Ο Χέρμαν Έσσε γράφει στο «Ντέμιαν»:

«Αυτοί που είναι τόσο τεμπέληδες και βολεμένοι ώστε να μη σκέφτονται για λογαριασμό τους και να μην κρίνουν τον εαυτό τους υπακούν στους νόμους. Άλλοι φέρουν τη λογική των δικών τους νόμων μέσα τους και απαγορεύουν στον εαυτό τους πράγματα που κάθε έντιμος άνθρωπος κάνει καθημερινά, ενώ επιτρέπουν όσα οι άλλοι άνθρωποι απορρίπτουν. Κάθε άνθρωπος πρέπει να στηρίζεται στα δικά του πόδια».

Αν χρειαζόταν να υπακούτε διαρκώς σ’ όλους τους κανόνες, θα ήσασταν καταδικασμένοι σε μια ζωή συναισθηματικής δουλικότητας. Ο πολιτισμός μας όμως διδάσκει ότι η ανυπακοή είναι κακό, ότι δεν θα έπρεπε να στρέφεστε ενάντια στους νόμους. Το σημαντικό είναι να καθορίσετε από μόνοι σας ποιοι κανόνες είναι λειτουργικοί και αναγκαίοι για τη διατήρηση της τάξης στον πολιτισμό μας και ποιους μπορείτε να παραβείτε χωρίς να βλάψετε τον εαυτό σας ή τους άλλους. Δεν υπάρχει όφελος στην εξέγερση για χάρη της εξέγερσης, αλλά υπάρχει σοβαρό κέρδος αν είστε ο εαυτός σας και ζείτε τη ζωή σας σύμφωνα με τα δικά σας πρότυπα.

Αντισταθείτε στον καθωσπρεπισμό και τις παραδόσεις όταν σας επηρεάζουν αρνητικά.

Η πρόοδος, η δική σας και όλου του κόσμου, εξαρτάται μάλλον από παράλογους ανθρώπους, από άτομα που προσαρμόζονται στην κοινωνία και αποδέχονται καθετί. Η πρόοδος γενικά συντελείται από τους ανανεωτές, απ’ αυτούς που απορρίπτουν τις συμβατικότητες και δημιουργούν το δικό τους κόσμο.

Με σκοπό να περάσουμε από την απλή μίμηση των άλλων στη δράση, θα πρέπει να μάθουμε να αντιστεκόμαστε στον καθωσπρεπισμό και τις επιταγές του κομφορμισμού.

Για να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά, η αντίδραση στον καθωσπρεπισμό πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Μπορεί μερικοί να σας θεωρούν ανυπότακτους, και αυτό είναι το τίμημα που θα πληρώσετε επειδή σκέφτεστε για τον εαυτό σας. Μπορεί να σας χαρακτηρίσουν αδιάφορο, να σας πουν εγωιστή ή επαναστάτη – βαρύτατη επιτίμηση για πολλούς φυσιολογικούς ανθρώπους – και ίσως να σας εξοστρακίσουν. Μερικοί άνθρωποι δεν θα δεχθούν πρόθυμα την αντίστασή σας σε κανόνες που οι ίδιοι υιοθέτησαν. Θ’ ακούσετε το παλιό επιχείρημα: «Τι θα γίνει αν όλοι οι άνθρωποι αποφασίσουν να ακολουθούν κανόνες που οι ίδιοι επιλέγουν; Τι είδους κοινωνία θα έχουμε τότε;»

Φυσικά, η απλή απάντηση είναι πως δεν πρόκειται όλοι να το κάνουν αυτό. Η προσκόλληση των περισσότερων ανθρώπων σε εξωτερικά στηρίγματα και σε «πρέπει» απαγορεύει μια τέτοια στάση.

Αυτά που συζητάμε εδώ δεν έχουν καμιά σχέση με τον αναρχισμό. Κανείς δεν θέλει να γκρεμίσει την κοινωνία, αλλά πολλοί από εμάς θα ήθελαν να προσφέρουν στο άτομο περισσότερη ελευθερία μέσα στην κοινωνία – απελευθέρωση από τα παράλογα «πρέπει».

Ακόμα κι οι λογικοί νόμοι και κανόνες δεν εφαρμόζονται σε οποιεσδήποτε περιστάσεις.

Αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε είναι η επιλογή, δηλαδή η ικανότητα να είναι κανείς ελεύθερος από τη δουλική νοοτροπία της σταθερής προσκόλλησης στα «πρέπει». Δεν χρειάζεται να είστε πάντα αυτό που η κουλτούρα σας απαιτεί να είστε. Αν είστε έτσι και νιώθετε ανίκανοι να είστε αλλιώς, τότε στην πραγματικότητα είστε οπαδοί, ανήκετε στο κοπάδι που επιτρέπει στους άλλους να κατευθύνουν την πορεία του.

Το να καθοδηγείτε τη ζωή σας σημαίνει να έχετε ευελιξία και να έχετε επανειλημμένα αξιολογήσει πόσο σωστά λειτουργεί ένας κανόνας σε μια ορισμένη προσωπική στιγμή. Στ’ αλήθεια, είναι συχνά πιο εύκολο ν’ ακολουθείς, να εκτελείς τυφλά αυτό που σου λένε, αλλά από τη στιγμή που θα καταλάβεις ότι οι νόμοι έγιναν για να σε υπηρετούν κι ΟΧΙ για να τους υπηρετείς, μπορείς ν’ αρχίσεις να εκμηδενίζεις τα «πρέπει».

Αν μάθετε ν’ αντιστέκεστε στον καθωσπρεπισμό, θα γίνετε ένα άτομο που θα ξέρει ν’ αδιαφορεί. Άλλοι μπορεί να συνεχίζουν να υπακούν, έστω κι αν αυτό τους πληγώνει, και θα πρέπει να μάθετε να τους επιτρέπετε μια τέτοια εκλογή. Δεν χρειάζεται θυμός, μόνο εμπιστοσύνη στις πεποιθήσεις σας.

… Κυριολεκτικά όλες οι νέες ιδέες που άλλαξαν την κοινωνία μας για κάποια εποχή αντιμετωπίζονταν περιφρονητικά και πολλές απ’ αυτές ήταν παράνομες. Κάθε πρόοδος απαιτεί εγκατάλειψη των παλιών κανόνων, που πλέον δεν εφαρμόζονται. Ο ‘Έντισον, ο Φορντ, ο Αϊνστάιν, οι αδελφοί Ράιτ γελοιοποιήθηκαν μέχρι ν’ αναγνωριστεί η επιτυχία τους. Ίσως κι εσείς αντιμετωπίσετε την περιφρόνηση, καθώς θ’ αρχίσετε ν’ αντιστέκεστε στους παράλογους κανονισμούς.

…Ο Ραλφ Γουώλντο Έμερσον έγραφε το 1838 στο βιβλίο του «Φιλολογική Ηθική»:

«Οι άνθρωποι αλέθονται συνεχώς στο μύλο μιας παλιάς αλήθειας και τίποτε δεν βγαίνει από εκεί εκτός απ’ αυτό που μπήκε. Αλλά, από τη στιγμή που εγκαταλείπουν την παράδοση για μια αυθόρμητη σκέψη, τότε η ποίηση, το χιούμορ, η ελπίδα, η αρετή, η γνώση, όλα έρχονται σε βοήθειά τους».

Τι όμορφη σκέψη. Μείνετε με την παράδοση και να είστε σίγουροι ότι θα παραμείνετε ίδιοι. Αλλά παραμερίστε την κι ο κόσμος θα’ ναι δικός σας για να τον χρησιμοποιήσετε δημιουργικά όπως νομίζετε.

Γίνετε οι ίδιοι κριτές της συμπεριφοράς σας και μάθετε να στηρίζεστε στον εαυτό σας για να αποφασίσετε για την τωρινή στιγμή.

Μην ψάχνετε σ’ όλη τη ζωή σας για μια απάντηση μέσα σε διάφορες πολιτικές και παραδόσεις.

Τραγουδήστε το δικό σας τραγούδι της ευτυχίας με όποιο τρόπο εσείς διαλέξετε, μακάριοι για καθετί που πρόκειται να συμβεί.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι περιοχές των σφαλμάτων σας» του Dr. Wayne Dyer, εκδόσεις Γλάρος.

Ο Dr. Wayne Dyer είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας των πολυδιαβασμένων βιβλίων “Οι περιοχές των σφαλμάτων σας” και “Να κινείς τα δικά σου νήματα”, βιβλία σταθμοί στον τομέα της ψυχολογίας. Το ίδιο σημαντικά και μεταφρασμένα σε 26 γλώσσες είναι τα δύο επόμενα βιβλία του: “Τα όρια του ουρανού” και “Τι θέλετε αλήθεια για τα παιδιά σας”, κυκλοφορούν στα ελληνικά και οι τέσσερις παραπάνω τίτλοι από τις εκδόσεις “Γλάρος”. Ακολουθώντας τα δικά του ενδιαφέροντα και απολαμβάνοντας τη δουλειά του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Ντύερ είναι από καιρό μια διασημότητα, τόσο στην τηλεόραση όσο και στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Μέχρι πρόσφατα δίδασκε στη Σχολή Αποφοίτων Σαιν Τζων του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ενώ συνεχίζει να δίνει διαλέξεις και να οργανώνει σεμινάρια σε πανεπιστήμια και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

 o-klooun + psychorropia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ