ΜΥΘΙΚΗ ΚΡΗΤΗ - ΑΡΙΑΔΝΗ

Πίνακας: Ο Θησέας και η Αριάδνη στην είσοδο του λαβύρινθου, Richard Westall, 1810.

Βάσω Δενδροπούλου

Φίλες και φίλοι,

Οι ήρωες των μύθων ζουν πολλές ζωές κι έχουν ισάριθμους θανάτους, όχι σαν τους μυθιστορηματικούς ήρωες οι οποίοι είναι δεσμευμένοι σε μια και μοναδική ζωή. Και σε καθεμιά απ΄αυτές τις ζωές και τους θανάτους, συνυπάρχουν και αντηχούν όλοι οι άλλοι. Η Αριάδνη κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης ενσαρκώνει πολλές ζωές και θανάτους όπως θα δούμε στη συνέχεια. Παρέμεινε μόνο για λίγο η παιδούλα που έπαιζε με τις αδελφές της στο παλάτι της Κνωσού. Εκστασιασμένη από τον Θησέα κατά την διάρκεια των αγώνων -όπου συνηθιζόταν να παρευρίσκονται και οι γυναίκες στην Κρήτη- η Αριάδνη καρφώνει το βλέμμα της στον Ξένο κι η Κρήτη τελειώνει. Πριν προδοθεί η ίδια, θέλησε να προδώσει το νησί της. Έδωσε στον όμορφο Ξένο ένα κουβάρι νήμα και τις κατάλληλες οδηγίες για να προχωρήσει στο Λαβύριθνο και να νικήσει το Μινώταυρο.

Μετά το κατόρθωμά του ο Θησέας μαζί με τους άντρες του και την Αριάδνη ανέβηκαν στο αθηναϊκό καράβι κι έφυγαν. Το καράβι προσορμίστηκε πρώτα στο νησί Δία, αυτό που αργότερα ονόμασαν Νάξο, ή αυτό που βρίσκεται μπροστά στο γιαλό της Κνωσού. Εκεί ο Θησέα κι η Αριάδνη ενώθηκαν κι από αυτή την ένωση γεννήθηκαν ο Στάφυλος και ο Οινοπίων ή ο Δημοφών και ο Ακάμας. Μόνο που το ίδιο εκείνο βράδυ που έσμιξαν ο Θησέας την εγκατέλειψε σε μια αμμουδιά που τη χτυπούσαν ανελέητα τα κύματα, σ΄ ένα τόπο αφηρημένο. Είναι το νησί όπου κανένας δεν κατοικεί, ο τόπος του κυκλικού εφιάλτη απ΄ όπου δεν υπάρχει διαφυγή.

Πριν όμως εγκαταλειφθεί στο νησί, είχε συναντηθεί με το Διόνυσο στην Κνωσό. Ο θεός όταν εμφανίστηκε μπροστά της, δεν θέλησε να μείνει στο παλάτι, παρά την οδήγησε σε μια από τις σπηλιές της Κρήτης. Το σκοτάδι της σπηλιάς λαβώθηκε από ένα αστραφτερό στεφάνι. Χρυσάφι σαν τη φωτιά και πετράδια από την Ινδία. Ο Διόνυσος πρόσφερε το στεφάνι στην Αριάδνη, δώρο για κείνον τον πρώτο γάμο τους. Όταν, λοιπόν, η Αριάδνη κάρφωσε το βλέμμα της στο Θησέα, ήταν η σύζυγος ενός θεού, παρόλο που κανείς δεν ήξερε για το γάμο τους. Μοναδικός μάρτυρας ήταν εκείνο το φωτεινό στεφάνι, Αλλά και ο Θησέας αναδύθηκε από το υποθαλάσσιο παλάτι του πατέρα του Ποσειδώνα, κρατώντας στο χέρι ένα στεφάνι από μικρά άνθη μηλιάς που ακτινοβολούσαν, Το χάρισε στην Αριάδνη, όπως ο Διόνυσος της είχε χαρίσει το δικό του ενώ ταυτόχρονα εκείνη το χάριζε και στους δυο. Από τη μια ο Θησέας επαναλάμβανε τη χειρονομία του θεού, από την άλλη η Αριάδνη απατούσε το θεό για να μπορέσει ο Ξένος να σκοτώσει τον ταύρο αδερφό της.

Στη Νάξο, επανεμφανίζεται ο Διόνυσος κραδαίνοντας ένα ακτινοβόλο στεφάνη. Η Αριάδνη το κοίταζε και σκεφτόταν τ΄ άλλα στεφάνια που είχαν σταθεί γι΄ αυτήν η απαρχή κάθε απάτης. Τώρα ξέρει ότι αυτό το στεφάνι ήταν πάντα το ίδιο. Τώρα η ιστορία έχει πραγματικά ολοκληρωθεί, και η η Αριάδνη φυλακισμένη σ΄ εκείνο το ακτινοβόλο στεφάνι θα μείνει μόνη στον ουρανό: Κορώνα βορεάλις.

Μερικοί κάτοικοι της Νάξου, τέλος, δίνουν μια δική τους εκδοχή στα γεγονότα: σύμφωνα μ΄ αυτήν υπήρξαν δυο Μίνωες και δυο Αριάδνες, η μια σύζυγος του Διόνυσου και μητέρα του Στάφυλου και του Οινοπίωνα κι άλλη η κρητικοπούλα που άρπαξε και εγκατέλειψε ο Θησέας - μαζί με την τροφό της Κόρκυνα- στη Νάξο. Σ΄ αυτή την Αριάδνη δεν αποδόθηκαν τιμές ισάξιες της πρώτης: η γιορτή της πρώτης γίνεται με αγώνες και προσφορές στους θεούς, ενώ για την άλλη γίνονται πένθιμες θυσίες μέσα στη γενική θλίψη.

Το πεπρωμένο της Αριάδνης είναι διττό από την αρχή και οι τελετουργίες υμνούσαν αυτήν τη δυαδικότητα, χωρίς να την αμβλύνουν με μια ιστορία θανάτου και ανάστασης. Εκείνη που είναι η "σύζυγος" του Διόνυσου, η μοναδική εκλεκτή από τις γυναίκες που τον ακολουθούν και στην οποία θα χαρίσει μια από τις προσωνυμίες του ονομάζοντάς της Ελευθέρια, είναι αυτή που ο θεός θα βάλει να σκοτώσουν. Ο θεός απευθύνθηκε στην Άρτεμη, ζητώντας τη να χτυπήσει την Αριάδνη με τα βέλη της, Θέλει όμως να παρίσταται στη δολοφονία. Μετά ο χρόνος τα ωραιοποίησε όλα.

Όπως η Ευρώπη, η Πασιφάη, η Βριτόμαρτις, έτσι και η Αριάδνη είναι μινωική θεά, που η η λατρεία της σκεπάστηκε από νεότερες ομοειδείς λατρείες και η ίδια ξέπεσε σε ηρωίδα ενός μύθου. Στα αρχαία κρητικά Αριάδνη θα πει Αρι-άγνη, δηλαδή "Πάναγνη". Τα γνωρίσματα αυτής της θεάς μας φέρνουν κοντά στην Άρτεμη και την Αφροδίτη, δηλώνοντας πως η μινωική θεά αντικαταστάθηκε στη λατρεία από τις ολυμπιακές θεές. Και από την κυπριακή λατρεία της Αφροδίτης-Αριάδνης βγαίνει η παραλλαγή του μύθου στην Κύπρο. Το ζευγάρωμά της με το Διόνυσο μνημειώνει ομοειδείς λατρείες στις Κυκλάδες και στο Αιγαίο , ενώ με τα παιδιά τους σημειώνεται από τη μια η διάδοση της αμπελουργίας, που γεννά τη διονυσιακή λατρεία και από την άλλη η εποικιστική παράδοση με επώνυμους ήρωες (Θόας, Πεπάρηθος), που συνδέονταν με το μινωικό παρελθόν.

Τη βλάστηση, τη γονιμότητα και την ανανέωση της ζωής γενικά θεολογούν όχι μόνο ο θάνατος της Αριάδνης αλλά και μαγικές πράξεις, με μιμικές κινήσεις, λατρευτικούς χορούς, με προσωπεία ταύρου κ.λ.π. Έτσι ο Μινώταυρος, ο Δαίδαλος, ο Λαβύρινθος και ο μίτος (το νήμα), που μας θυμίζει το δικό μας χορό, το "γαϊτανάκι", πρέπει να είχαν συνδεθεί με τη λατρεία της Αριάδνης, προτού ο μύθος της συναρθρωθεί με τους άθλους του Θησέα και στις ιστορικές σχέσεις της Αθήνας με τη μινωική Κρήτη.

ΠΗΓΕΣ: ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΚΑΛΑΣΣΟ "Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας, Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ "Ελληνική Μυθολογία", ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ "Πρόσωπα και Άλλα Κύρια Ονόματα".

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ