Η Ψυχοσύνθεση του Θύματος

Το ψυχολογικό ταξίδι ενός ατόμου επιρρεπή στην θυματοποιημένη σκέψη ίσως ξεκινά από την παιδική ηλικία.

Από τη Μαρία Μπάδα,
Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Διδάκτορα Παντείου

Εάν κάποιο άτομο υποφέρει από χαμηλή αυτοπεποίθηση, τότε είναι πιθανό να χαρακτηρίζεται και από «την ψυχοσύνθεση του θύματος – θυματοποίηση (victim mentality)». Ο όρος αναφέρεται γενικά σε κάποιο άτομο που αποφεύγει την προσωπική υπευθυνότητα ή τα αρνητικά συναισθήματα, κατηγορώντας τους άλλους. Πολλοί Ψυχολόγοι και Θεραπευτές θεωρούν την Ψυχοσύνθεση του θύματος ως ένα καταστροφικό μηχανισμό, που εμποδίζει τις προσωπικές σχέσεις και την ευτυχισμένη ζωή.

Το ψυχολογικό ταξίδι ενός ατόμου επιρρεπή στην θυματοποιημένη σκέψη, είναι περίπλοκο και ίσως ξεκινά από την παιδική ηλικία. Κάποια άτομα που έχουν αρκετά επικριτικούς και κακοποιητικούς γονείς αναπτύσσουν ισχυρά συναισθήματα ντροπής και ενοχής στην ζωή τους. Τα αίτια της θυματοποιημένης σκέψης μπορεί να είναι τα άσχημα πράγματα που συμβαίνουν και η αντίδραση του ατόμου, η αρνητική σκέψη, η επικριτική στάση των άλλων, η πίστη στην μοίρα και την προσωπική υπευθυνότητα και τα θρησκευτικά πιστεύω. Η πίστη ότι ο Θεός είναι υπεύθυνος για όλα και ότι τιμωρεί όταν κάποιος κάνει κάτι λάθος, κάνει το άτομο να πιστεύει ότι υπάρχει λόγος για τον πόνο και την μιζέρια του.

Αν αυτά τα προβλήματα δεν αντιμετωπιστούν και διαχειριστούν, είναι εύκολο να συνεχιστούν στην ενήλικη ζωή και να εκδηλωθούν ως ψυχοσύνθεση θύματος. Ένα άτομο που σκέφτεται ως θύμα, θα κατηγορήσει τους άλλους για την κατάσταση, αντί να αντιμετωπίσει την αίσθηση ντροπής και ενοχής που του θυμίζει την περασμένη τραυματική εμπειρία του παρελθόντος.

Όταν ένα άτομο θεωρεί τον εαυτό του θύμα, νιώθει ότι η ζωή δεν του έχει φερθεί δίκαια. Ίσως αισθάνεται θυμό και ως αποτέλεσμα να κατηγορεί τους άλλους για την ατυχία του. Ίσως αισθάνεται ότι τιμωρείται ή του αξίζει να είναι ένα θύμα. Η αυτοπεποίθησή του είναι πολύ χαμηλή. Υποφέρει από αρνητικές σκέψεις και ίσως αισθάνεται παγιδευμένο.

Ένα άτομο που παρουσιάζει ψυχοσύνθεση θύματος συχνά παθιάζεται με την δικαιοσύνη και την ηθική. Γενικά, πιστεύει ότι τα καλά πράγματα που γίνονται τα αξίζει και ότι τα άσχημα συμβαίνουν επειδή κάποιος άλλος είναι σκληρός, απερίσκεπτος ή άδικος. Είναι πολύ δύσκολο για ένα τέτοιο άτομο να αναλάβει την ευθύνη για το δικό του μέρος του προβλήματος, επειδή αυτό μπορεί να το κάνει ευάλωτο σε οδυνηρά συναισθήματα ντροπής, ενοχής ή φόβου απόρριψης για το λάθος του. Παρόλο που η συμπεριφορά ενός τέτοιου ατόμου μπορεί να μας φανεί παράλογα εγωιστική ή ναρκισσιστική, είναι σημαντικό να έχουμε υπ΄όψιν μας ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια ατυχής και μη υγιής αντίδραση στον τραυματικό πόνο και όχι απαραίτητα μια έμφυτη αλαζονεία.

Η ψυχοσύνθεση του θύματος μπορεί να παραλύσει κάποιο άτομο και να το αποτρέπει από την λήψη λογικών αποφάσεων. Το άτομο αυτό δεν καθορίζει τον τρόπο επίλυσης ενός θέματος, αλλά οι διαμάχες ή τα προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν γρήγορα σε κατηγορίες ευθύνης, που γενικά δεν βοηθούν κανέναν.

Οι δυσλειτουργικές σχέσεις μπορεί να προκαλέσουν μια τάση ψυχοσύνθεσης θύματος ακόμα και χωρίς ένα πρώιμο τραύμα συναισθημάτων. Ένα άτομο σε σχέση με κάποιο αλκοολικό σύντροφο, έχει μια δικαιολογημένη διαμαρτυρία απέναντι στον εθισμό, όμως μπορεί να αρχίσει να χρησιμοποιεί τον εθισμό ως μέσο αιτιολόγησης της παθητικότητάς του ή των ενεργειών του.  Για παράδειγμα, αν η σύζυγος ενός εθισμένου ατόμου αρχίσει να έχει εξωσυζυγικές σχέσεις και κατηγορεί για αυτό τον σύζυγό της που δεν μπορεί να απεξαρτηθεί, αυτό είναι ένα παράδειγμα ψυχοσύνθεσης θύματος. Ακόμα και σε μια τέτοια κατάσταση το άτομο ευθύνεται για τις πράξεις του και όχι ο εθισμός του συντρόφου.

Η θεραπεία για ένα άτομο που εγκλωβίζεται στην ψυχοσύνθεση θύματος θα πρέπει αρχικά να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των επικείμενων συναισθημάτων ντροπής, ενοχής και χαμηλής αυτοπεποίθησης, ώστε να αναγνωριστεί το πρόβλημα. Μετά η θεραπεία αφορά την αποδοχή υπευθυνότητας για τις προσωπικές πράξεις και συναισθήματα καθώς και τις προσπάθειες για δράση παρά για ορισμό ευθύνης στους άλλους.

Πηγή:
Black, A.E., Pearlman, L.A. (1997).  Self-esteem as a mediator between beliefs about self and beliefs about others.  Journal of Social and Clinical Psychology, 16 (1), pp. 57-76.

Ponce, A.N., Williams, M.K., Allen, G.J. (2004). Experience of maltreatment as a child and acceptance of violence in adult intimate relationships: Mediating effects of distortions in cognitive schemas. Violence and Victims, 19 (1), pp. 97-108.

What is a Victim Mentality?  http://www.wisegeek.com

psychografimata

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ