Κεραυνοί από τον αρθρογράφο του Foreign Policy και πρώην οικονομικό αναλυτή του Μπαρόζο. Η ευρωζώνη δεν νοιάζεται για την ευημερία του μέσου Ελληνα. Η Μέρκελ και οι άλλοι πολιτικοί απλά λένε ψέματα και θέλουν να βγάλει άλλος το φίδι από την τρύπα. 

Τα δεσμά του Ελληνικού Χρέους, και ο Τσίπρας δεσμοτής που τα σπάει, σε εξώφυλλο του περιοδικού The Week
Έως το 2014, ο Philipp Legrain διετέλεσε σύμβουλος και επικεφαλής της ομάδας αναλύσεων του Γραφείου Πολιτικών συμβούλων της Κομισιόν. Με νέο του άρθρο, ζητά ξεκάθαρα από την ελληνική κυβέρνηση να μην προσυπογράψει την προτεινόμενη από τους δανειστές συμφωνία, ισχυριζόμενος ότι η λιτότητα και το χρέος καταστρέφουν τη χώρα χωρίς λόγο, παρά μόνο για την πολιτική επιβίωση των ιθυνόντων του προγράμματος που εφαρμόζεται από το 2010. Ακολουθεί το κείμενο:

Μεταρρυθμίσεις: η Ελλάδα τις χρειάζεται απεγνωσμένα, σε αυτές όμως η νέα κυβέρνηση της χώρας παρουσιάζεται απελπιστικά ελλιπής. Ήρθε λοιπόν η ώρα ο Αλέξης Τσίπρας να κάνει αυτό που είναι καλύτερο για τη χώρα του, δηλ. να αποδεχτεί τις απαιτήσεις των πιστωτών για μεταρρυθμίσεις κι όλα αυτά σε αντάλλαγμα με τα χρήματα που τόσο πολύ η Ελλάδα χρειάζεται. Έτσι περιγράφεται ως επί το πλείστον η ελληνική κατάσταση. Όμως η περιγραφή αυτή είναι τελείως παραπλανητική. 

Φανταστείτε ότι είστε στη φυλακή για το γεγονός ότι δεν μπορέσατε να πληρώσετε τα χρέη σας (έχετε δίκιο, είναι σχεδόν πέρα από κάθε φαντασία - οι πολιτισμένες κοινωνίες δεν φυλακίζουν πια χρεοκοπημένους ιδιώτες. Αλλά δεχτείτε το για την ώρα, χάριν του επιχειρήματος). Μετά από πέντε χρόνια απόγνωσης, ηγείστε μιας εξέγερσης, παίρνετε τον έλεγχο της φυλακής και απαιτείτε την απελευθέρωσή σας. Οι φύλακες απαντούν κόβοντάς σας την παροχή νερού. Θα πρέπει τώρα να υποχωρήσετε, να γυρίσετε στο κελί σας κι ίσως να διαπραγματευτείτε για λίγο καλύτερες συνθήκες προκειμένου να σας δοθεί έστω και λίγο νερό; Ή να συνεχίσετε να μάχεστε για την ελευθερία σας; Όταν μιλάμε για την αντιπαράθεση μεταξύ χρεοκοπημένης Ελλάδας και δανειστών της ευρωζώνης, στην πραγματικότητα περί αυτού πρόκειται.

Εδώ και μήνες τώρα, λένε πως η Ελλάδα έχει μόνο μερικές μέρες για να επιτύχει μια συμφωνία με τους πιστωτές της προτού ξεμείνει από χρήματα. Κάποια στιγμή αυτό θα γίνει πραγματικότητα.

Philipp Legrain
Αλλά ακόμα κι αν ο Τσίπρας αποδεχόταν τις απαιτήσεις των δανειστών η Ελλάδα θα είχε πάλι μονάχα «μερικές μέρες» μέχρι να ξεμείνει από ρευστό. Κι αυτό γιατί τα 7,2 δισ. που είναι τώρα στο τραπέζι δε φτάνουν για να καλύψουν τις πληρωμές της Ελλάδας ούτε μέχρι το τέλος του Αυγούστου. Και για δύο μήνες κουτσουρεμένης ρευστότητας, αναμένεται από τον Τσίπρα να παραβεί τη δημοκρατική του εντολή: να ξεχάσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις, να συμφωνήσει σε ακόμα περισσότερες αυξήσεις φόρων και σε περικοπές δαπανών που θα έφερναν ακόμα μεγαλύτερη ύφεση στην οικονομία και ταυτόχρονα να παραιτηθεί κι από τις απαιτήσεις του για ελάφρυνση χρέους.

Μετά βέβαια o καυγάς θα ξεκινούσε και πάλι από την αρχή. Κι αυτό γιατί όσο η Ελλάδα μένει στη φυλακή των πιστωτών, θα εξαρτάται από τους φύλακές της για ρευστότητα και άρα θα πρέπει να συμμορφώνεται με όποιους επιπρόσθετους όρους της επιβάλουν. Ο Τσίπρας δε θα έπρεπε να υποχωρήσει σε αυτά τα δεσμά χρέους.

Εννιά στα δέκα ευρώ που οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης και του ΔNΤ έχουν δανείσει στην Ελλάδα από το 2010 έχουν πάει για να αποπληρωθούν τα δυσβάσταχτα χρέη της χώρας, τα οποία αντ' αυτού θα έπρεπε να έχουν αναδιαρθρωθεί ήδη από τότε. Αλλά από εδώ και στο εξής, ακόμα και το τελευταίο σεντ που θα δίνεται σε επιπρόσθετη χρηματοδότηση θα πηγαίνει στην αποπληρωμή των δανείων. Η ελληνική κυβέρνηση έχει από το 2014 ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα. Δε χρειάζεται να δανειστεί, παρά μόνο για να αποπληρώσει τα χρέη της που ανέρχονται στο 175% του ΑΕΠ.

Παρ' όλα αυτά, με αντάλλαγμα περισσότερη λιτότητα, οι πιστωτές της Ελλάδας απαιτούν μία επιστροφή στις αποτυχημένες πολιτικές των τελευταίων πέντε ετών, οι οποίες έχουν συρρικνώσει την οικονομία κατά 21%, ρίχνοντας έναν στους τέσσερεις Έλληνες κι έναν στους δύο νέους στην ανεργία. Η υπόθεση ότι η λιτότητα μπορεί να θεραπεύσει μια κατάσταση χρεοκοπίας έχει πλέον δοκιμαστεί μέχρι καταστροφής. Μία ακόμα δόση θα αποτελούσε διαστροφή.

Όπως έγραψε και ο Martin Sandbu στους Financial Times, περισσότερη λιτότητα δεν είναι ούτε καν προς το συμφέρον των δανειστών. Απαιτούν περιοριστική δημοσιονομική πολιτική στο 1,7% του ΑΕΠ μόνο για το δεύτερο μισό του τρέχοντος έτους. Καθώς όμως η αύξηση των φόρων και οι περικοπές των δαπανών θα φέρουν ακόμη περισσότερη ύφεση στην οικονομία - μειώνοντας τα φορολογικά έσοδα και αυξάνοντας κάποιες κοινωνικές δαπάνες που θα αντιστρέψουν συνεπώς κάποιες από τις περικοπές - θα χρειαστούν διπλάσιες περικοπές στις δαπάνες για να επιτευχθούν οι στόχοι των δανειστών, αν τα τελευταία πέντε χρόνια αποτελούν κριτήριο για το μέλλον.

Σύμφωνα με τον Sandbu, αυτό θα συρρίκνωνε την οικονομία κατά 5%, ανεβάζοντας το ποσοστό του χρέους/ΑΕΠ ακόμα 9 μονάδες. Το να επιτευχθεί μάλιστα ένα πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2018, όπως απαιτούν οι δανειστές, θα σήμαινε περικοπές στις κρατικές δαπάνες στο 8,3% του ΑΕΠ, επιφέροντας ύφεση 12,5% και αυξάνοντας το ποσοστό του χρέους προς το ΑΕΠ άλλες 22,5 ποσοστιαίες μονάδες.Αντί λοιπόν να οδηγήσει το χρέος προς βιώσιμα επίπεδα, η περισσότερη λιτότητα θα το εκτίνασσε σε δυσθεώρητα μεγέθη.

Αλλά γιατί οι αρχές της ευρωζώνης να είναι τόσο άκαρδες και ανόητες; Γιατί στην πραγματικότητα δε νοιάζονται καθόλου για την ευημερία του μέσου Έλληνα. Δε νοιάζονται ούτε καν για το αν η ελληνική κυβέρνηση αποπληρώσει τα χρέη που υποχρέωσαν τους Ευρωπαίους φορολογουμένους να της δανείσουν, δήθεν από αλληλεγγύη, αλλά στην πραγματικότητα για να στηρίξουν της γαλλικές και γερμανικές τράπεζες και τους επενδυτές.

Η Γερμανίδα καγκελάριος και οι άλλοι ιθύνοντες της ευρωζώνης απλώς δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι έκαναν ένα τεράστιο λάθος το 2010 και από τότε λένε ψέματα. Παριστάνουν τους υπερασπιστές των συμφερόντων των ευρωπαίων φορολογουμένων, και αυτό που λένε στους Έλληνες είναι ένα «σκάσε και κολύμπα», μέχρις ότου η Μέρκελ και οι υποτακτικοί της αποσυρθούν από την ενεργό δράση για να βγάλει άλλος το φίδι από την τρύπα.

Η επιμονή των δανειστών για μεταρρυθμίσεις είναι και αυτή ανειλικρινής. Η Ελλάδα στην πραγματικότητα κυβερνάται από τους θεσμούς, γνωστούς ως Τρόικα - την Κομισιόν, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ - από το Μάιο του 2010. Είχαν κάθε ευκαιρία να επιμείνουν στις μεταρρυθμίσεις που τώρα απαιτούν. Όμως συνέχισαν να χρηματοδοτούν την Ελλάδα γιατί το μόνο για το οποίο νοιάζονταν ήταν οι δημοσιονομικοί στόχοι (και οι περικοπές σε μισθούς για να αυξήσουν την «ανταγωνιστικότητα»). Η ξαφνική τους ανησυχία για τις μεταρρυθμίσεις δεν είναι τίποτε άλλο από μια προσπάθεια να αναγκάσουν τον Α. Τσίπρα να παραβεί τις υποσχέσεις που οδήγησαν στην εκλογή του τον Ιανουάριο.

Για να είμαι ξεκάθαρος: Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως μεταρρυθμίσεις. Η οικονομία της είναι υπανάπτυκτη, κλειστοφοβική και κατακυριευμένη από μερικές οικογένειες ολιγαρχών που μονοπωλούν τις αγορές και εξαγοράζουν την πολιτική εξουσία. Η δημόσια διοίκηση είναι διεφθαρμένη και αναποτελεσματική, το νομικό της σύστημα είναι δυσλειτουργικό και το η φορολογική νομοθεσία γεμάτη τρύπες. Ο Τσίπρας ίσως είναι - κι ίσως να μην είναι - πρόθυμος να μεταρρυθμίσει την Ελλάδα. Αλλά σε τελική ανάλυση θα έπρεπε οι Έλληνες να αποφασίσουν το πώς και το αν θα το κάνουν.

Ωστόσο, τα πραγματικά σημεία τριβής μεταξύ Ελλάδας και δανειστών δεν είναι πραγματικά οι μεταρρυθμίσεις, αλλά τα δημοσιονομικά μέτρα. Ενώ π.χ. η βελτίωση της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ και των φοροεισπρακτικών αρχών είναι επιθυμητή, οι πιστωτές ζητούν επίσης μία αύξηση φόρων ύψους 1% του ΑΕΠ. Αυτό είναι προφανώς λανθασμένο, καθώς θα πλήξει το βασικό εξαγωγικό τομέα της χώρας, τον τουρισμό, ο οποίος αποτελεί και 18% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας.

Μία μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι επίσης αναγκαία καθώς οι Έλληνες ζουν περισσότερο και λιγότεροι εργαζόμενοι πρέπει να υποστηρίζουν περισσότερους συνταξιούχους. Όμως το δίχτυ προστασίας της χώρας είναι τόσο διάτρητο που συχνά μία και μοναδική - και μειωμένη - σύνταξη πρέπει να υποστηρίξει μια ολόκληρη οικογένεια άνεργων ανθρώπων. Έτσι, ενώ το να ενθαρρύνονται οι υγιείς άνθρωποι να εργάζονται είναι ασφαλώς επιθυμητό, οι περικοπές στις συντάξεις δεν είναι.

Κάποιοι όμως πιστεύουν ότι ο Τσίπρας θα πρέπει τώρα να προσυπογράψει αυτό που θέλουν οι δανειστές, να πάρει τα λεφτά για να αποπληρώσει τις επικείμενες πληρωμές στο ΔΝΤ και την ΕΚΤ, να κάνει κάποιες μεταρρυθμίσεις και στη συνέχεια να ξαναπιέσει για ελάφρυνση χρέους. Όμως η ιδέα ότι τότε οι δανειστές θα είναι πιο ευέλικτοι είναι μια φαντασίωση.

Το 2012, οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης είχαν υποσχεθεί ελάφρυνση χρέους μόλις η Ελλάδα πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα, αλλά ακόμα δεν έχουν εκπληρώσει αυτήν την υπόσχεση. Η ελληνική κυβέρνηση τώρα έχει παρουσιάσει λογικά σχέδια για αναδιάρθρωση του χρέους. Εάν οι δανειστές δεν είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν κάποια ελάφρυνση χρέους, ο Τσίπρας θα απορρίψει κάθε προσφορά για συμφωνία.

Η Μέρκελ θα έπρεπε να επιδείξει την ίδια μεγαλοψυχία με την Ελλάδα που επέδειξαν οι ΗΠΑ με την μεταπολεμική Γερμανία, όταν η Ουάσιγκτον το 1953 κούρεψε το μισό χρέος της γερμανικής κυβέρνησης. Αν όμως οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν λογικευτούν, τότε μία μονομερής κήρυξη χρεοκοπίας - ίσως ακόμα και έξοδος από το ευρώ - είναι προτιμότερη από τα δεσμά του χρέους.