Ο John Dee και η Ιερογλυφική Μονάδα

του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΡΔΑΡΗ –

Ο ελισαβετιανός αστρολόγος, επιστήμονας και μάγος John Dee έζησε μια ζωή «σαν παραμύθι», με όχι καλό τέλος, αφού αυτό τον βρήκε με επτά νεκρά παιδιά, έκπτωτο από πλούτη κι αξιώματα και χήρο. Πριν όμως από αυτό, ενσάρκωσε πολλούς ενδιαφέροντες ρόλους. Παραφράζοντας τη γνωστή ευχή: «σου εύχομαι να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς», θα λέγαμε ότι ο John Dee έζησε πράγματι «ενδιαφέρουσα ζωή». Δεν είχε ο βίος του τίποτα να ζηλέψει απ’ όσα γράφονται στα βιβλία των μύθων και των θρύλων, ακόμα κι αν αφαιρέσουμε στοιχεία, τα οποία του φόρτωσε η «προφορική» παράδοση μερικών αποκρυφιστικών κύκλων. Από γιος κατώτερου εμπόρου κι αυλικού κι αυλικός ο ίδιος, έγινε πανεπιστήμονας της εποχής, κατάσκοπος μέχρι και… στο τέλος της ζωής του, αρχιφύλακας.

Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Dee υπήρξε «Μάγος», όχι με τη σημερινή εκφυλισμένη έννοια, αλλά με την αρχετυπική έννοια του «Σοφού». Εκείνου που γνώρισε την κοσμική σοφία και αναζητά απεγνωσμένα και με ερωτική διέγερση, θαρρείς, την αέναη υπερκοσμική γνώση. Ένας τυχοδιώκτης της γνώσης κι εξερευνητής της κρυμμένης ενότητας, αυτό ήταν ο Dee και αυτό το απέδειξε σε κάθε στιγμή της ζωής του.  Γι’ αυτό το λόγο, αρνήθηκε τη θέση του καθηγητή στο Παρίσι και την Οξφόρδη. Πνεύμα καινοτόμο καθώς ήταν, σε μια σκληρή εποχή οδηγήθηκε στην αυτοεξορία και την ωφέλιμη περιοδεία στην Ευρώπη, στη φυλακή, στην αυλή μεγάλων βασιλιάδων και στη δημιουργία μιας προσβάσιμης απ’ όλους βιβλιοθήκης στο Mortlake.

Σήμερα, η βιογραφία της ζωής του  Dee έχει δύο οπτικές.  Η μία είναι απαξιωτική, καθώς δεν τον αναφέρει ούτε καν ως πρόσωπο στη ζωή της βασίλισσας Ελισάβετ. Η άλλη τον θέτει σχεδόν στο ταβάνι της ιεραρχίας της βρετανικής αυλής και προέρχεται από αποκρυφιστικούς κύκλους, οι οποίοι συνδέουν τον Dee με διάφορες καταστάσεις της βρετανικής ιστορίας, μ’ έναν μεταφυσικό κι υπερβολικό τρόπο.

Dee και Μέρκαμπα

Προσωπικά, προτιμώ την οδό  της ουδέτερης παρατήρησης. Μέσα απ’ αυτή, θα δει κανείς τον ελισαβετιανό μάγο ως ανθρώπινο πλάσμα, με αδυναμίες και ισχυρή ίσως φιλοδοξία,  αλλά και ως μια ισχυρή προσωπικότητα, ένα δυνατό επιστήμονα της τότε εποχής, ο οποίος είχε ερωτευτεί τη γνώση, τόσο την κοσμική όσο και την υπερκόσμια. Αυτήν κυνηγούσε στα πνευματικά του ταξίδια με μια ερωτική σφοδρότητα, αφιερώνοντάς της ολόκληρη τη ζωή του. Το κυνήγι της του χάρισε τον τίτλο «Μάγος» και τον ταύτισε με το Αρχέτυπο του Ερμή, αλλά και μ’ εκείνο του «Προφήτη». Η επιθυμία του αυτή ήταν το βασικό γνώρισμα της προσωπικότητάς του και σύμφωνα με αυτήν πρέπει να κρίνεται η ζωή του. Πρόσφατα, ο Αμερικάνος συγγραφέας Aaron Leitch, σ’ ένα μεγάλο και καλά δομημένο σύγγραμμά του με τίτλο «Η Γλώσσα των Αγγέλων», αποδεικνύει περίτρανα την άμεση σχέση του συστήματος του Dee με πηγές της καμπαλιστικής, γνωστικής, καθώς και της μερκάμπειας παράδοσης (αυτή η τελευταία είναι η προφητική παράδοση, μέρος της οποίας είναι το όραμα του Ιεζεκιήλ και η Αποκάλυψη του Ιωάννη).   Γι’ αυτό και το αρχέτυπο του προφήτη που προαναφέρθηκε.

Ουπς! Προφήτης; Θα πει κάποιος τώρα «ας το κλείσω αυτό το ρημάδι» ή «ας προχωρήσω στο επόμενο άρθρο». Όμως, πριν το κάνεις αυτό φίλε αναγνώστη, αναλογίσου το εξής: ο Aυστριακός φιλόσοφοςΛούντβιχ Βιτγκενστάιν (Ludwig Josef Johann Wittgenstein) έλεγε ότι «τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου». Αυτό συμβαίνει και σ’ αυτήν την περίπτωση: η προφητεία είναι μια λέξη, της οποίας το νόημα το κατανοούμε ως απόλυτα δογματικό και θρησκευτικό. Έτσι μεγαλώσαμε εξάλλου και πρώτη φορά την είδαμε ως έννοια στα βιβλία των θρησκευτικών. Αυτή η ερμηνεία, ωστόσο, περιορίζει τα σύνορα του κόσμου μας, ταυτίζοντάς την με τα στενά θρησκευτικά σύνορα. Αν, όμως, δει κανείς την ερμηνεία της λέξης «προφητεία» στα εσωτερικά συστήματα, θα παρατηρήσει ότι η λέξη «προφήτης» περιγράφει έναν άνθρωπο που έσπασε τα σύνορα του νου του, ένιωσε αυτό που λέγεται «αποκάλυψη συνείδησης» και ένωσε τα σημεία στον κοσμικό χάρτη, βλέποντας πλέον τον κόσμο με άλλο μάτι. Αυτό ακριβώς έκανε κι ο Dee, έτσι δεν είναι; Είδε τον κόσμο αλλιώς, είδε έναν κόσμο ενότητας. Αυτό ο ίδιος προσπάθησε να το αποδείξει μέσω της Ιερογλυφικής Μονάδας, θέμα που εξετάζεται στο τέλος του άρθρου.

Όλα αυτά τα συστήματα, λοιπόν, που αναφέρθηκαν παραπάνω, έχουν να κάνουν με  δύο έννοιες που είναι σήμερα γνωστές στο διεθνές ακαδημαϊκό στερέωμα ως «Gnosis» και «Sophia». Οι  έννοιες αυτές έχουν ως πηγή εκπόρευσης τη γνωστική και σοφιακή παράδοση, οι ρίζες των οποίων φτάνουν ως τη Μεσοποταμία και τα βάθη της Ασίας. Τι; Αίγυπτος; Ε! Καλά, θα σας κάνω την χάρη να πω και Αίγυπτος, αν και η υπερεκτιμημένη αιγυπτιακή μαγική παράδοση είναι εν μέρει μύθος του βρετανικού μάρκετινγκ. Τι δουλειά έχει το marketing με τον εσωτερισμό και τον αποκρυφισμό; Ό,τι δουλειά έχει το marketing με τη θρησκεία! Κι οι υπερβολές των αποκρυφιστών, αλλά και των συνομοσιολόγων για τη ζωή του Dr. Dee, εν ολίγοις, είναι ένα κόλπο marketing. Όχι, όχι, δεν θα σας αφήσω να με παρασύρετε, τα υπόλοιπα μπορείτε να τα μάθετε στα σεμινάρια στελεχών τμημάτων marketing των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών!

Σας έχω πει ότι θεωρώ τους μεγάλους μαρκετίστες, μεγαλύτερους αποκρυφιστές κι απ’ τον πιο μεγάλο και διάσημο αποκρυφιστή ή μάγο της γης; Γιατί; Γιατί έχουν μάθει τι σημαίνει κόσμος των συμβόλων και της εικόνας, ένωση αρσενικού και θηλυκού, καθώς και μερικές τεχνικές βιολογικές λεπτομέρειες, όπως οι  βασικές λειτουργίες των νεύρων του εγκεφάλου  και  οι ιδιότητες της τεστοστερόνης. Και… έτσι βάζουν όλα αυτά τα συστατικά στο ηλεκτρονικό τσουκάλι τους κι επιβάλλουν τη… θέλησή τους στον κόσμο. Ε ναι, αυτό είναι πραγματικά μαγική δύναμη! Αλλά ας μην αφήσω τον εαυτό μου να παρασυρθεί άλλο, εξάλλου το mystery.gr θα συνεχίσει  να υπάρχει για πολύ ακόμα, κι έτσι έχουμε τον χρόνο να πούμε πολλά.

Ας δούμε, όμως, περιληπτικά τη ζωή του Dr. Johannes Dee, διότι για να γνωρίσεις το έργο κάποιου, πρέπει να ανακαλύψεις τα μονοπάτια του βίου του:

Dee: «Έργα και Ημέραι»

Στις 13 Ιουλίου του 1527 γεννιέται στο Tower Ward του Λονδίνου, επί της Βασιλείας του Ερρίκου του VIΙ, o John Dee , γόνος  εύπορης οικογένειας. Ο ουαλικής καταγωγής πατέρας του ήταν ο Roland Dee, προτεστάντης έμπορος μεταξιού και κατώτερος αυλικός της βρετανικής βασιλικής αυλής, και μητέρα του η Jane Wild. Tο όνομα Dee προέρχεται από την Ουαλική λέξη “Du”, που σημαίνει μαύρος. Ο έφηβος John το 1542 αποφοιτεί από το Chelmsford Catholic School  του Essex κι αρχίζει τις κύριες σπουδές του στο St. John’s College  στο Cambridge, παίρνοντας το Bachelor of Arts. O Dee σπούδασε όλα αυτά που αργότερα ονομάστηκαν ουμανιστικές σπουδές, δηλαδή μαθήματα φιλοσοφίας, αρχαίας ελληνικής γλώσσας, λατινικών, μαθηματικών, αστρονομίας, λογικής, ακόμα και κρυπτογραφίας. Το 1546 αναλαμβάνει θέση καθηγητή στο Trinity College στο Cambridge και συνεχίζει τις μελέτες του. Εκεί, σήκωσε το θεατρικό έργο «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, όπου δείχνοντας το καινοτόμο κι ερευνητικό πνεύμα του, έφτιαξε για τις ανάγκες της παράστασης ένα μηχανικό «ιπτάμενο» σκαθάρι. Το μηχανικό αυτό σκαθάρι ήταν τόσο αληθοφανές, ώστε προκάλεσε το μένος του κόσμου, που το θεώρησε « δαίμονα» και τον  Dee μαύρο μάγο. Έτσι, ο καινοτόμος πλην κυνηγημένος καθηγητής αποφάσισε να περιοδεύσει στην Ευρώπη. Από  το  1548 έως το 1551 επισκέπτεται και διαμένει σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, επεκτείνει τις γνώσεις του και γνωρίζεται με σημαντικούς επιστήμονες της εποχής, όπως ο χαρτογράφος Μέρκατορ και  ο μαθηματικός Νουνέζ.

Σ’ αυτήν την αναγκαστική «βόλτα» στα σαλόνια της Ευρώπης, ο Dee μαθαίνει χαρτογραφία, επεκτείνει τις γνωριμίες του στον αποκρυφιστικό και στον επιστημονικό χώρο, διδάσκει τα  «Στοιχεία του Ευκλείδη»στο Παρίσι, ενώ αρνείται επίμονα να δεχτεί θέση καθηγητή στο Παρίσι και την Οξφόρδη. Τον Φεβρουάριο του 1522 γυρίζει στη Βρετανία και τίθεται πρώτα στην υπηρεσία του κόμη Pembroke, ενώ στη συνέχεια του δούκα τoυ Northumberland.  Στο διάστημα αυτό συνεργάζεται με τον Gerolamo Gardano, ασχολείται με την κρυσταλοσκοπία και με μια « μηχανή αέναης κίνησης», μέχρι τη στιγμή που ο Εδουάρδος ο 6ος άφησε την τελευταία του πνοή.

Η Άνοδος κι η Πτώση της Mατωμένης Βασίλισσας

Κατά το διάστημα 1553-1558, ανεβαίνει στον θρόνο η  καθολική βασίλισσα Μαρία Α΄, η οποία εξαπολύει αιματηρό διωγμό εναντίον των προτεσταντών. Εξαιτίας αυτού ονομάστηκε και Bloody Mary. O πατέρας του Dee συλλαμβάνεται ως προτεστάντης, ενώ αποφυλακίζεται μόνο όταν παραδώσει όλη του την ακίνητη περιουσία. Ο Dee αναγκάζεται τελικά και γίνεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1555 χάνει τον πατέρα του, ενώ ο ίδιος φυλακίζεται κατηγορούμενος για μαγεία. Λόγω της επιρροής των γνωριμιών του και της εξυπνάδας του, αποφυλακίζεται τον Αύγουστο. Το αντίτιμο ήταν βαρύ, καθώς η αίγλη του και η επιρροή του στην Αυλή  χάνονται και η πρόταση του για εθνική προσβάσιμη απ’ όλους βιβλιοθήκη απορρίπτεται απ’ τη Μαρία. Σε πείσμα των καιρών, όμως, φτιάχνει τη δική του βιβλιοθήκη στο  σπίτι της μητέρας του στο Mortlake, το οποίο ονομάστηκε απ’ τους περιοίκους «Σπίτι των Θαυμάτων».

Ελισάβετ η Άμωμος, η τελευταία των Τυδώρων

Το 1558, τα βάσανα του Dee τελειώνουν με την ενθρόνιση της τελευταίας Βασίλισσας των Τυδώρων, Ελισάβετ, τη  λεγόμενη άμωμο ή παρθένο. Τότε ο John Dee χρίζεται σύμβουλος και προσωπικός της αστρολόγος, ενώ  παράλληλα αναλαμβάνει υπηρεσίες πράκτορα! Το 1564 συγγράφει την Ιερογλυφική Μονάδα, το 1568 εκδίδει ένα μαθηματικό βιβλίο με στοιχεία φυσικής αλλά και … αποκρυφισμού, το «Propaedeumata Aphoristica». Το 1570 εξέδωσε τα «Στοιχεία του Ευκλείδη» στα Αγγλικά, με την ονομασία «Mathematical Preface». Το 1578 παντρεύεται την Jane, ενώ ένα χρόνο αργότερα πεθαίνει η μητέρα του. Το 1580 εκφράζει την ήδη σφοδρή επιθυμία του να βρει την αληθινή γνώση, τη θεία κι απόκρυφη γνώση. Αρχίζει μάλιστα πειράματα μόνος του, αλλά αποτυγχάνει και γι’ αυτό αποφασίζει να προσλάβει διάμεσο (medium).

Οι Άγγελοι και το τραγικό τέλος

Έτσι αρχίζει τις αγγελικές επικλήσεις, αρχικά, μ’ ένα διάμεσο ονόματι Βαρνάβας Σαούλ, ο οποίος αποτυγχάνει. Το 1582 συνεχίζει τις αγγελικές επικλήσεις με τον απατεωνίσκο ψευδοαλχημιστή, αλλά καλό διάμεσο, E.Τ. Kelly. Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας αυτής, ο Dee λαμβάνει τα Ενωχιανά Κλειδιά κι όλο το σύστημα της Αγγελικής Μαγείας του, καθώς επίσης συναντιέται και με τον Αυτοκράτορα Ροδόλφο τον Β΄ στην Πράγα, αλλά και τον Βασιλιά Στέφανο στην Πολωνία. Η συνεργασία τους έληξε άδοξα το 1588, όταν ο Kelly μετέφερε ένα περίεργο μήνυμα του Ουριήλ, στο οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ αναφερόταν ότι οι δύο συνεργάτες έπρεπε να μοιραστούν τις… γυναίκες τους. Το 1589, γυρνώντας στο Mortlake, βρήκε κατεστραμμένη την βιβλιοθήκη του. Ο Dee βρίσκεται τελικά σε άθλια οικονομική κατάσταση και διορίζεται το 1596 αρχιφύλακας στο Christ’s College στο Manchester. Λίγα χρόνια αργότερα,  το 1605, ο θάνατος με τη μορφή του λοιμού χτύπησε την πόρτα του Manchester και  πήρε την Jane και τα επτά παιδιά του Dee, αφήνοντάς τον μόνο με την κόρη του, Cathrine. Όταν γύρισε στο Λονδίνο, στον βρετανικό θρόνο καθόταν ο βασιλιάς James ο Α΄, στον οποίο ο Μάγος δεν είχε καμία επιρροή. Έτσι, στο τέλος του 1607 ή στις αρχές  του 1608 ο Dee παρέδωσε το πνεύμα του, πεθαίνοντας φτωχός και σχεδόν μόνος.

Στον Dee έχουν αποδοθεί διάφορα, όπως η εύρεση του ονόματος «Βρετανική Αυτοκρατορία», η προσωνυμία  «πράκτορας 007», λέγεται μάλιστα ότι ο δημιουργός του Τζέιμς Μπόντ, Ίαν Φλέμινγκ, εμπνεύστηκε απ’ αυτόν. Επίσης, λένε ότι ο Σαίξπηρ εμπνεύστηκε απ’ το μάγο το χαρακτήρα του Prospero. Αλήθεια ή μύθος; Ποιος ξέρει;

Ιερογλυφική Μονάς

Όταν αναφερόμαστε σήμερα στον όρο Ιερογλυφική Μονάδα, εννοούμε δύο πράγματα:

To πρώτο αφορά το σύμβολο που κατασκεύασε ο Dee και το δεύτερο το κείμενο – επιστολή, το οποίο έστειλε ο ίδιος στο βασιλιά Μαξιμιλιανό. Το σύμβολο, κατά την παράδοση, κατασκευάστηκε σε δώδεκα  ή  δεκατρείς ημέρες και συντίθεται από άλλα σύμβολα, με σκοπό να δειχθεί η ενότητα που υπάρχει  στον κόσμο. Η επιστολή συντάχθηκε το 1564 κι έφερε την προμετωπίδα «Ιερογλυφική Μονάς, Ιωάννου Ντη προς το μεγάλο βασιλέα Μαξιμιλιανό, άρχοντα της Ρομανίας, της Βοημίας και της Ουγγαρίας». Το κείμενο προς τον Μαξιμιλιανό ήταν επεξηγηματικό του συμβόλου και περιέχει 24 θεωρήματα, στα οποία με μαθηματικό  και γεωμετρικό τρόπο αποδίδει τη σημασία της Μονάδας.

Εξαιτίας της αγάπης του Dee για την κρυπτογραφία, αλλά και της συνεργασίας του με την προτεστάντισσα –κι αυτομάτως πανευρωπαϊκά ύποπτη–  Βασίλισσα  Ελισάβετ, πολλοί  απέδωσαν στην επιστολή κατασκοπικό χαρακτήρα και κρυφά μηνύματα. Τώρα τι είχαν να πουν  η προτεστάντισσα  Τυδώρα με τον καθολικό μονάρχη, αυτό δεν μας το εξηγούν οι υποστηριχτές  αυτής της άποψης. Δεν αποκλείεται φυσικά τίποτα, αλλά η αλήθεια είναι πως  η άποψη της στυγνής κατασκοπείας αδικεί τον Dee και στερείται κατανόησης της ζωής του και της προσωπικότητάς του. Ο Dr. John Dee ήταν μια πεφωτισμένη διάνοια, κάτι μεταξύ πανεπιστήμονα της εποχής και προφήτη ή σοφού – δεν θα τα χαλάσουμε άλλωστε στον όρο. Όπως ήδη είπαμε, ήταν κυνηγός της γνώσης, την οποία λάτρευε ακόμα και πάνω από τη Βασίλισσα ή τα αξιώματα κι οφίκια της αυλής. Πίσω από τα  ομιχλώδη πέπλα  της πραγματικότητας, πίσω απ’ τον πόλεμο των αντιθέτων, ως άλλος Ηράκλειτος, είδε την ψυχή της αρμονίας, την ενότητα πίσω απ’ το κάθε τι. Κατανόησε ή ήθελε να κατανοήσει το «Εν το Παν».

Είδε ότι πίσω από την φαινομενική  χωριστικότητα της αντίληψης, την οποία επιβάλλει  ο εγκέφαλος, αποτυπώνεται η συνοχή των πάντων. Μέσω του Ιερόγλυφου  της Μονάδας ο Dee αυτό ήθελε να αποδείξει. Για εκείνον οι επιστήμες του, η λεγόμενη «θύραθεν γνώση», δεν ήταν τίποτε άλλο  από όργανα παρατήρησης και απόδειξης αυτής  της παγκόσμιας ενότητας. Μέσω, λοιπόν, της Ιερογλυφικής Μονάδας, με τη χρήση μαγικών, αστρολογικών και γεωμετρικών συμβόλων, καταδεικνύει την ενότητα του μικρόκοσμου με τον μακρόκοσμο. Τα θεωρήματα είναι 24, αριθμός επηρεασμένος από το Γνωστικισμό και την Ελληνιστική Αστρολογία, κι αναπαριστούν τον ίδιο το χρόνο. 12 είναι, σύμφωνα με την αστρολογία εκείνης της εποχής, οι ημερήσιοι ζωδιακοί κυβερνήτες, 12 και οι νυχτερινοί. 24 είναι οι ώρες της ημέρας, 24 και οι πρεσβύτεροι της «Αποκάλυψης», κείμενο που ανήκει στην μερκάμπεια προφητική λογοτεχνία, με χριστιανικές όμως επιρροές. Για τον πλατωνικό Dee, o θεός κεντά και  «αεί γεωμετρεί».  Σήμερα, ο Dee είναι ένας μύθος με πολλούς θησαυρούς κλειδωμένους στα χρονοντούλαπα της ιστορίας, που ίσως κάποτε ξεκλειδώσουμε και ανακαλύψουμε όσα μας έκρυψε η σκόνη του χρόνου. Και ίσως τότε δούμε την πραγματική ιστορία του με άλλο πλέον πρίσμα.

mystery

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ