ΜΙΛΕΒΑ ΜΑΡΙΤΣ-ΑΙΝΣΤΑΙΝ: H Γυναίκα πίσω από τη Μεγαλοφυία

ΜΙΛΕΒΑ ΜΑΡΙΤΣ-ΑΙΝΣΤΑΙΝ

MILEVA MARIC-EINSTEIN

Η Βαλκάνια Γυναίκα Πίσω Από τον Αϊνστάιν

«Η πρώτη γυναίκα του Αϊνστάιν, η Μιλέβα Μάριτς, του έδωσε πολλές εκπληκτικές ιδέες με την βοήθεια των οποίων έφτασε στην επιτυχία. Αυτή έγραψε τα άρθρα για τη Θεωρία της Σχετικότητας τα οποία ο ίδιος δημοσίευσε υπογράφοντας το όνομά του!»

Evan Haris Voker

Λένε ότι πίσω από έναν μεγάλο άνδρα κρύβεται πάντα μία μεγάλη γυναίκα. Πίσω από τη πιο διάσημη μεγαλοφυΐα της ανθρωπότητας, τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, στεκόταν η Μιλέβα Μάριτς, μία Σερβίδα η οποία, εκτός που γέννησε τρία παιδιά μαζί του, ήταν πολύ πιθανόν να «γέννησε» και την περίφημη Θεωρία της Σχετικότητας κάνοντας όλους τους απαραίτητους μαθηματικούς υπολογισμούς γι’ αυτήν. Και γι’ αυτό το λόγο ίσως ο Αϊνστάιν, όταν πήρε το Βραβείο Νομπέλ κατέθεσε όλο το ποσό στο λογαριασμό της, παρόλο που εκείνη την εποχή ήταν πλέον χωρισμένοι κι εκείνη πάλευε μόνη της να μεγαλώσει τα παιδιά τους…

Γράφει η Μίλιτσα Κοσάνοβιτς

Το 1905 ήταν η χρονιά του Άλμπερτ Αϊνστάιν, αλλά κανένας δεν θυμήθηκε τη γυναίκα η οποία ανακάλυψε τη μεγαλοφυΐα του και ήταν από τα φοιτητικά της χρόνια δίπλα του, ενώ ταυτόχρονα θυσίασε τη δική της καριέρα και ζωή για να τον βοηθήσει στην επιστημονική του σταδιοδρομία. Το μεγαλείο μιας μεγαλοφυΐας μπορεί να το συλλάβει μόνο εκείνος που είναι και ο ίδιος φτιαγμένος από το αντίστοιχο υλικό λεπτεπίλεπτης υφής, υψηλής ποιότητας, που έχει στοιχεία ενός οραματιστή, μιας μεγαλοφυΐας…

Η Μιλέβα Μάριτς (Mileva Maric) γεννήθηκε στη μικρή πόλη Τίτελ κοντά στο Νόβι Σαντ της Σερβίας (τότε Αυστροουγγαρίας) στις 19 Δεκεμβρίου του 1875. Επειδή γεννήθηκε την ημέρα του Άγιου Νικολάου οι γονείς της, Μιλος και Μάρια, πίστευαν ότι ο Άγιος θα την προστατεύει. Όμως γεννήθηκε με εξάρθρωση του γοφού της και σ’ όλη τη ζωή της είχε πολλά προβλήματα εξαιτίας αυτής της κατάστασης. Όμως, από μικρό κοριτσάκι η Μίτσα, όπως τη φώναζαν χαϊδευτικά, αποδείχτηκε πως ήταν μια θαυμάσια μαθήτρια, το πιο λαμπερό μυαλό του σχολείου, ένα παιδί-θαύμα, οπότε ο πατέρας της, που ήταν ένας πολύ ανοιχτόμυαλος άνθρωπος, ήθελε να κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε για το μέλλον της κόρης του και να της προσφέρει τις καλύτερες σπουδές που μπορούσε να έχει κανείς στην Αψβουργική Αυτοκρατορία, παρόλο που τότε οι γυναίκες δεν σπούδαζαν, κι ακόμη χειρότερα σε ορισμένα πανεπιστήμια απαγορευόταν η παρουσία των γυναικών. Έτσι λοιπόν, αμέσως μετά το γυμνάσιο, η Μιλέβα βρέθηκε στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, ως η μοναδική γυναίκα της σχολής εκείνη τη χρονιά, για να σπουδάσει Μαθηματικά και Φυσική!

Εκεί γνώρισε και το μελλοντικό της σύζυγο, τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, που όταν γνωριστήκανε ήταν μόλις 17 ετών ενώ η ίδια ήταν 21. Η Μιλέβα τότε ήταν μία από τις μοναδικές πέντε γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο που σπούδαζε. Ήταν απόλυτα δοσμένη στην επιστήμη. Είχε παρά πολύ καλές σχέσεις και επικοινωνία με τους καθηγητές της και όλοι έλεγαν πως αυτό το κορίτσι έχει μια εξαιρετική επιστημονική καριέρα μπροστά της. Είχε την φιλοδοξία πως θα λύσει το μυστήριο της ζωής. Ήθελε να δείξει και να αποδείξει πειραματικά το θαύμα της ζωής και του θανάτου, να αποκαλύψει το φαινόμενο του σύμπαντός. Μονίμως σκεφτόταν τα ίδια πράγματα όπως π.χ. «Είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν; Με ποια ταχύτητα κινείται το φως;» Σκεφτόταν και πίστευε πως οι λύσεις σε τέτοιες ερωτήσεις βρίσκονται στα Μαθηματικά που είναι η «βασίλισσα όλων των επιστήμων».Έλεγε στους καθηγητές της: «Μετά θα το αποδείξουμε και πειραματικά…» Της άρεσε η Ζυρίχη, τη μάγεψε, αλλά δεν αφηνόταν γιατί είχε σκοπό να τελειώσει τις σπουδές όσο πιο γρήγορα γίνεται, να απελευθερώσει τον πατέρα της από τα έξοδα των σπουδών της. Εδώ στη Ζυρίχη ο κόσμος ήταν πολιτισμένος και «φευγάτος» ταυτόχρονα και μπορούσε να ξεχάσει και το κόμπλεξ της γιατί δεν την κοιτούσαν περίεργα επειδή κούτσαινε ή επειδή ήταν πολύ σοβαρή. Στο Πολυτεχνείο όλοι ήξεραν ότι η Μιλέβα ήταν μια γυναίκα που έχει να προσφέρει πολλά στην επιστήμη.

Μέσα της ένωνε την πατριαρχική εικόνα μιας σεμνής και υπάκουης Βαλκάνιας γυναίκας, πρόθυμη να ζήσει μια ζωή όπως θα ταίριαζε σε μια συντηρητική κοινωνία, και ταυτόχρονα κουβαλούσε την υπερβατική σοφία ενός επίμονου και σιωπηλού επιστήμονα που βαθιά μέσα της πίστευε ότι θα έχει το απαραίτητο χρόνο για την Επιστήμη, γιατί μόνο έτσι μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να έχουν ένα καλύτερο, πιο δίκαιο και πιο ισότιμο μέλλον…

Η μοίρα ήθελε να συναντήσει τον Άλμπερτ στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης όπου σπούδασαν μαζί. Πολύ γρήγορα έγιναν στενοί συνεργάτες που δούλευαν μαζί, σπούδασαν, αλλά και περνούσανε πολλές ώρες μαζί συζητώντας τα θέματα τα οποία λαχταρούσαν και οι δυο. Παρόλο που ο νεαρός Άλμπερτ θα προτιμούσε κανένα από ξανθά, χαζοχαρούμενα και ζωηρά κοριτσάκια για να υλοποιήσει τα ερωτικά του όνειρα, η έλξη της μελαχρινής, με αυστηρές γραμμές προσώπου, κουτσής και τέσσερα χρόνια μεγαλύτερής του Άινσταιν, Μιλέβας, ήταν κάτι πολύ πιο δυνατό και σταθερό λόγω τόσο της εγκεφαλικής επικοινωνίας που είχαν όσο και της προθυμίας της Μιλέβας να βοηθήσει και να υποστηρίξει τον παρορμητικό και αιθεροβάμονα Άλμπερτ που δεν πατούσε και πολύ γερά με τα πόδια του στη γη. Η Μιλέβα ήταν ζωντανή, είχε πίστη σε αυτό που έκανε, διέθετε ένα μυαλό που συνάρπαζε τον Άλμπερτ, είχε την κατάλληλη ενέργεια και γνώση που χρειαζόταν να παρακολουθεί από κοντά το δικό του λαμπερό μυαλό και το πιο σημαντικό: είχε τις εκπληκτικές ιδέες μέσα από τις οποίες ο Αϊνστάιν μπορούσε να δει τον εαυτό του ανάμεσα στα άστρα. Η μοναδική του επιθυμία ήταν πάντα να αγγίξει την κορυφή της παγκόσμιας επιστήμης. Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που καθόταν μαζί στη βιβλιοθήκη μέχρι που καθόταν μόνη της, λύνοντας τις εξισώσεις του Αϊνστάιν, ενώ εκείνος ήταν έξω με παρέα…

Φαίνεται πως ήξερε πολύ καλά η Μιλέβα ότι ο Αϊνστάιν δεν νοιάζεται για οικογένεια, γι’ αυτό και έφυγε το 1902 στην πατρίδα της τη Σερβία, όταν διαπίστωσε ότι είναι έγκυος. Εκεί γέννησε ένα κοριτσάκι, τη Λίσερλι, αλλά όμως το άφησε στη Σερβία για υιοθεσία. Όσο έλειπε στη Σερβία, λόγω της εγκυμοσύνης και της γέννας, ο Αϊνστάιν της έστελνε πολλά γράμματα ζητώντας της να τον βοηθήσει με τις μαθηματικές ασκήσεις και εκείνη του έστελνε τη δουλειά της ταχυδρομικώς. Λίγο πριν γεννήσει του είπε ότι περιμένει το παιδί τους για να δει πως θα αντιδράσει. Εκείνος πανικοβλήθηκε, δεν το ήθελε, δεν ήθελε καμία ευθύνη, καμία ανεπιθύμητη σκιά πάνω στον ήλιο της καριέρας του και της επιστημονικής του επιτυχίας. Η Μιλέβα γύρισε ελεύθερη και πάλι για τον Άλμπερτ στη Ζυρίχη και στις 6 Ιανουαρίου του 1903 το ζευγάρι παντρεύτηκε ενάντια στη θέληση της μητέρας του. Η μητέρα του Αϊνστάιν ήταν Εβραία και ήταν πολύ δυσαρεστημένη με τη επιλογή του γιου της. Πίστευε ότι η σέρβικη καταγωγή της Μιλέβας ήταν πολύ ταπεινή και ανάξια του γιου της. Μέχρι το θάνατό της δεν άλλαξε τη γνώμη της. Μετά το γάμο τους γεννήθηκαν οι δύο γιοι τους, ο Χανς Άλμπερτ και ο Έντουαρντ, καθώς και πολλές ιδέες για τη Θεωρία της Σχετικότητας, πάνω στις οποίες η Μιλέβα καθόταν καθημερινά, όσο της το επέτρεπαν τα δύο μικρά αγόρια της. Ο Έντουαρντ αποδείχτηκε ότι πάσχει από σχιζοφρένια και ο αγώνας της Μιλέβας για να φροντίσει τα παιδιά της ήταν όλο και πιο δύσκολος. Όπως ήρθαν τα παιδιά και η Μιλέβα δεν είχε όλο το χρόνο στη διάθεση της να το μοιραστεί με τον «Καλό» της, ο ίδιος όλο και περισσότερο απομακρυνόταν, έφευγε από το σπίτι…

Η Μιλέβα υπέφερε πολύ συναισθηματικά λόγω της καινούργιας κατάστασης. Νοσταλγούσε τις εποχές που καθόντουσαν επί ώρες ανενόχλητοι λύνοντας κάποιο μαθηματικό πρόβλημα… Ο Αϊνστάιν από την άλλη έλεγε πως την ευτυχία όλων των ανθρώπων την έβαζε πάνω από τη δική του ή της Μιλέβας. Καθάριζε το δρόμο του προς τα άστρα. Αυτή δεν είχε άλλη επιλογή παρά να ικανοποιηθεί με το ρόλο της μητέρας, ελπίζοντας κρυφά ότι δεν θα περάσει πολύς χρόνος που θα γυρίσει στην Επιστήμη. Μέχρι τότε της αρκούσε που συνεργαζόταν στις επιστημονικές εργασίες που θα φέρουν δόξα στον άνδρα της. Ποτέ δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι τίποτα δεν είχε η ίδια από αυτά. Πίστευε ότι εκείνοι οι δύο ήταν ένα.

Μετά από 11 χρόνια ζωής μαζί, ο Αϊνστάιν τελικά την εγκαταλείπει και παντρεύεται με μία κοντινή συγγενή του. Αυτό το γεγονός διέλυσε ψυχολογικά την Μιλέβα, που έπαθε έναν ισχυρό νευρικό κλονισμό, αλλά κατάφερε να σταθεί ξανά στα πόδια της με έναν σκοπό: να μεγαλώσει τα παιδιά τους. Ο Αϊνστάιν από τότε που βρήκε άλλη γυναίκα δεν έδινε καμία σημασία στη Μιλέβα και στα αγόρια τους. Είχε δυο θετές κόρες από την καινούργια. Η Μιλέβα ζούσε μέσα σε μεγάλη φτώχια. Τα παιδιά τα τάιζε σε δημόσια συσσίτια. Αισθανόταν απελπισμένη, ηττημένη, ντροπιασμένη, καταθλιμμένη και χωρίς κανένα όνειρο για το μέλλον. Δεν είχε καν λεφτά για τα φάρμακα που χρειαζόταν ο ψυχολογικά άρρωστος γιος της…

Η Μιλέβα πέθανε τον Αύγουστο του 1948 στη Ζυρίχη. Κηδεύτηκε με έξοδα του ελβετικού κράτους. Ο τάφος της ήταν άγνωστος μέχρι το 2004, ώσπου τον εντόπισε μετά από πολύ έρευνα ο Νίκολα Στογιάνοβιτς, ιδρυτής του αναμνηστικού κέντρου Νίκολα Τέσλα στη Sent Galena. Πίσω της έμειναν μόνο δύο επιστημονικά έγγραφα: ένα για την Αναλυτική Μηχανική, που είχε ετοιμάσει για τη διάλεξη του Αϊνστάιν στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, και το δεύτερο είναι ουσιαστικά μια απάντηση που έγραψε στον Μαξ Πλαγκ για την εργασία του σχετικά με τις υπέρυθρες ακτινοβολίες.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σ’ ένα διεθνή συνέδριο Μαθηματικών και Φυσικών, βγήκε μπροστά ο γνωστός επιστήμονας Evan Haris Voker και δήλωσε στο κοινό ότι η Θεωρία της Σχετικότητας δεν είναι δημιουργία του Αϊνστάιν αλλά της γυναίκας του Μιλέβα. «Η πρώτη γυναίκα του Αϊνστάιν, η Μιλέβα Μάριτς, του έδωσε πολλές εκπληκτικές ιδέες με την βοήθεια των οποίων έφτασε στην επιτυχία» είπε. «Αυτή έγραψε τα άρθρα για τη Θεωρία της Σχετικότητας τα οποία ο ίδιος δημοσίευσε υπογράφοντας το όνομά του!»

Αργότερα και ο φυσικός Abram Jofe ισχυριζόταν ότι στα χέρια του έχουν έρθει γνήσια έγγραφα της Θεωρίας της Σχετικότητας που από κάτω είχαν την υπογραφή Μάριτς-Αϊνστάιν. Δεν γνωρίζουμε αν όντως η Μιλέβα Μάριτς είναι η «μητέρα» της Θεωρίας της Σχετικότητας. Με αυτό το ζήτημα ίσως πολλοί ακόμη θα ασχοληθούν. Σίγουρα όμως ήταν μια μεγάλη γυναίκα χωρίς την οποία ίσως δεν θα υπήρχε αυτή η θεωρία ούτε ο Αϊνστάιν θα έπαιρνε το Βραβείο Νόμπελ. Το μυστικό της πολύπλοκης σχέσης Μιλέβα Μάριτς-Άλμπερτ Αϊνστάιν θέλει ακόμη πολύ φως, περιμένει ακόμη περισσότερη, αντικειμενική και εις βάθος έρευνα…

Η ΜΙΛΙΤΣΑ ΚΟΣΑΝΟΒΙΤΣ (kosanovic@mail.com) είναι συγγραφέας και αρχισυντάκτρια του περιοδικού ΖΕΝΙΘ (www.zenithmag.wordpress.com).

zenithmag

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ