Ένας γνωστός μου ΄΄Άγνωστος Στρατιώτης΄΄

γράφει ο κ. Δημήτριος Κ Σούρλας

Έχουν περάσει  65 χρόνια από το τέλος  του εμφυλίου πολέμου  και έχουν γραφεί εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες  βιβλία για αυτό το θέμα και από τις δύο πλευρές .  Σκοπός μου εδώ είναι να γραφεί κάτι διαφορετικό. Να γραφεί κάτι  για έναν απλό στρατιώτη, για έναν άγνωστο στρατιώτη.

Είμαστε στην καρδιά του εμφυλίου πολέμου και πυκνά είναι τα πολιτικοστρατιωτικά γεγονότα των ημερών. Στις 24 Δεκεμβρίου 1947 σχηματισμός  Κομμουνιστικής  κυβέρνησης υπό τον Μάρκο Βαφειάδη. Την επομένη μέρα στις 25 η Κόνιτσα δέχεται οργανωμένη και αιφνιδιαστική  επίθεση και στις 27 του ίδιου μήνα η  κυβέρνηση με τον  αναγκαστικό νόμο 509,  θέτει το κομμουνιστικό κόμμα εκτός νόμου.

Πάση θυσία

Παρότι το κεντρικό θέατρο των επιχειρήσεων βρισκόταν στα βόρεια σύνορα της χώρας  σημαντικό πρόβλημα  αποτελούσε ο έλεγχος εκτάσεων της Ρούμελης από το ΔΣΕ. Αυτό γιατί ο Εθνικός Στρατός δεν εξασφάλιζε τα νώτα και τον εφοδιασμό του, αλλά και γιατί η κατάληψη κωμοπόλεων και χωριών όπως της Αράχωβας Ναυπακτίας και του Πλατάνου θα έδινε στον  ΔΣΕ την δυνατότητα για  διείσδυση στον Κιθαιρώνα και την Πάρνηθα.

Μια  ανάσα από τον εχθρό

Μπαίνοντας το  1948 η Ρούμελη είναι χωρισμένη στη μέση, με τον ΔΣΕ να κατέχει όλους τους ορεινούς όγκους πέραν του ποταμού Εύηνου.  Χωριά όπως Δομνίστα, Σταύλοι, Άμπλιανη, Κρίκελλο,  Μεγάλο και Μικρό χωριό, Λάσπη, Προυσός τα γνωστά ως ΄΄Βαλκάνια΄΄ είναι στα χέρια των ανταρτών. Ο κυβερνητικός στρατός διαθέτει  δυνάμεις κυρίως στα αστικά κέντρα , Αγρίνιο, Θέρμο, Καρπενήσι, Μεσολόγγι, Ναύπακτο. 

Την 1^η Νοεμβρίου συγκροτήθηκαν 40 Τάγματα Εθνοφρουράς στα πλαίσια ενίσχυσης του Εθνικού Στρατού  και από τις  21 του ίδιου μήνα το 6^ο Τ.Ε με έδρα τον Πλάτανο Ναυπακτίας ανέλαβε καθήκοντα φύλαξης της ευρύτερης περιοχής. Ο 1^ος Λόχος τοποθετήθηκε στο Παλαιοξάρι Δωρίδος,  ο 2^ος στο χωριό Διπλάτανος, ο 3^ος στην Κλεπά και ο 4^ος στην Κόνισκα Τριχωνίδας. 

Περί τα μέσα Δεκεμβρίου η διάταξη των κυβερνητικών δυνάμεων στην περιοχή τροποποιήθηκε για λόγους τακτικής  και αποφασίστηκε ο  2^ος και ο 4^ος Λόχος να αναλάβει την φύλαξη του χωριού Άγιος Δημήτριος και ο 3^ος το χωριό Αράχωβα Ναυπακτίας. Τα δύο αυτά χωριά τα χωρίζει ο Εύηνος ποταμός,  με την Αράχωβα να βρίσκεται προς την πλευρά των ΄΄Βαλκανίων΄΄ τον δε Άγιο Δημήτριο προς την πλευρά του Πλατάνου Ναυπακτίας . Οι πληροφορίες που έχει ο Εθνικός Στρατός  αναφέρουν ότι ομάδες ανταρτών προσεγγίζουν την περιοχή νοτιοδυτικά της Αράχωβας. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ελέγχουν τα περάσματα προς τον ποταμό Εύηνο και η διάβαση των ανταρτών προς Άγιο Δημήτριο  θεωρείται δύσκολη .

Λίγο πριν την επίθεση

Καπετάν Νικιφόρος (Νίκος Καρκάνης)

Στις 8-1-1948 το Τάγμα Παπούα ( Νικόλαος Διένης από ταΚαστέλλια της ορεινής Φωκίδας) ερχόμενο από τα χωριά της Ευρυτανίας-Τριχωνίδας, γνωρίζοντας άριστα την περιοχή, κατασκεύασε πρόχειρο πορθμείο στην θέση Πουλινός  Ευήνου  με σκοπό την διέλευση του ποταμού προς Πλάτανο και Άγιο Δημήτριο.  Λόγω κακοκαιρίας η πρόχειρη κατασκευή των ανταρτών παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά του ποταμού πλην όμως μικρό τμήμα των δυνάμεων του Τάγματος Παπούα κατάφερε  να περάσει απέναντι. 

Το πρώτο βήμα  για την επίθεση στη περιοχή ουσιαστικά έχει γίνει,  καθώς σε όλα τα χωριά της περιοχής υπάρχουν καπαπίτες, ( Κέντρο Πληροφοριών), άνθρωποι που δεν συμμετείχαν σε μάχιμα σώματα, αλλά έμεναν κοντά στα χωριά τους και λειτουργούσαν ως σύνδεσμοι με τα τμήματα Δ.Σ.Ε, δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες για τις θέσεις του Ε.Σ.

Επίθεση στον Άγιο Δημήτριο Ναυπακτίας

Στις 10-1-1948  και ώρα  3η πρωινή  εκδηλώθηκε σφοδρότατη επίθεση κατά του Αγίου Δημητρίου από το  Τάγμα  Νικηφόρου (Νίκος Καρκάνης από το  Περιβόλι Δομοκού, παλιός Διοικητής της Ο.Π.Λ.Α  Ξηρομέρου  με έδρα την Κατούνα και εν συνεχεία εκπαιδευθείς εις το στρατόπεδο  Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας). 

Οι αντάρτικες ομάδες ουσιαστικά ανενόχλητες από την περιοχή της Δωρίδος και δια μέσου του ορεινού όγκου  Αρδίνη (1701μ)  προσέγγισαν  το  χάνι του Λιόλιου και  χτύπησαν από τα νώτα τον Άγιο Δημήτριο.  Ο 2^ος Λόχος αμύνθηκε σθεναρά υπερασπιζόμενος το χωριό. Η μάχη όμως είναι άνιση, ο εχθρός υπερτερεί  αριθμητικά  και τα φυλάκια του Λόχου πέφτουν το ένα μετά το άλλο.

Τελευταίο πέφτει το φυλάκιο της Παναούλας  που βρίσκεται σε ένα ύψωμα στο πάνω μέρος του χωριού, σε ένα ξωκλήσι της Παναγίας. Το φυλάκιο βάλλεται από παντού. Εντός του φυλακίου υπάρχουν 3 στρατιώτες πολυβολητές.  Οι δύο, (εκ των οποίων ο ένας τραυματισμένος), βλέποντας να σφίγγει ο κλοιός,  αποφασίζουν διαμέσου μιας ρεματιάς να  υποχωρήσουν προς το ποτάμι για να σωθούν.  

Ο τρίτος στρατιώτης αρνούμενος να  υποχωρήσει,  αποφάσισε να παραμείνει στο φυλάκιο και να αμυνθεί μέχρι το τέλος.  Όταν το φυλάκιο περικυκλώθηκε από τους αντάρτες του Δ.Σ.Ε και του ζητήθηκε να παραδοθεί αυτός φώναξε: "ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΝΟΜΑΙ ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ" και αφού έριξε και την τελευταία δεσμίδα  πυρομαχικών που του είχε απομείνει, έπεσε στα χέρια των ανταρτών. 

Όλες οι μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού, για  το θέαμα που αντίκρισαν την επομένη μέρα στην αυλή της εκκλησίας, είναι τουλάχιστον αποκρουστικές  και για αυτόν τον λόγο κάπου εδώ  σκοπίμως  σταματάει  και η λεπτομερής αφήγηση για την  τύχη του αιχμάλωτου  στρατιώτη, συμβάλλοντας  κατ΄ελάχιστο στη λήθη της  ιστορικής νομιμοποίησης  της σύγκρουσης.

Ο Άγνωστος Στρατιώτης

Ήταν ο στρατιώτης πολυβολητής  Δημήτριος  Κ  Σούρλας  ετών 33, πατέρας τριών παιδιών με καταγωγή από τα Πιτσινέικα Ναυπακτίας  γεννηθείς το 1915.  Από τα πολύ μικρά του χρόνια ορφάνεψε από γονείς και μεγάλωσε μέσα στην φτώχεια και την ανέχεια. 

Ο θαρραλέος αυτός στρατιώτης είχε φωνάξει ΄΄ παρών ΄΄ στα προσκλητήρια της πατρίδας.  Παρών είπε όταν ως στρατιώτης από το 1938-1940 στο 39^ο Σύνταγμα ευζώνων στις Φιλιάτες Θεσπρωτίας, προετοίμαζε την συνοριακή γραμμή με οχυρωματικά έργα ενόψει του επικείμενου πολέμου. 

"Παρών" φώναξε όταν  με το ηρωικό 2/39 Σύνταγμα ευζώνων Μεσολογγίου στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 έφυγε για το μέτωπο και   τραυματίστηκε κατά την διάρκεια μάχης  στο Τεπελένι.  

"Παρών" φώναξε  για άλλη μια φορά και  σαν πολυβολητής στο 6^ΟΤάγμα Εθνοφρουράς  στον Άγιο Δημήτριο Ναυπακτίας  από 1-11-47 έως 10-1-1948 όπου στο φυλάκιο της Παναούλας  έπεσε στο καθήκον υπερασπιζόμενος την πατρίδα.

Μετά την μάχη

Οι αντάρτες μετά την επίθεση στον Άγιο Δημήτριο παίρνοντας  μαζί τους την πολύτιμη λεία τους (όπλα, υλικά, τρόφιμα και ζώα)  κατευθύνθηκαν προς το βουνό Αρδίνη προετοιμάζοντας την επόμενη επίθεση τους.

Έτσι και έγινε γιατί στις 13-1-1948 εκδηλώθηκε εκ νέου σφοδρή  επίθεση εναντίων της  Αράχωβας  από τρία  Τάγματα ανταρτών, ένα εκ των οποίων του Αρχηγείου Φθιωτιδοφωκίδας υπο τον καπετάν Γιώτη ( Χαρίλαος Φλωράκης από τη Ραχούλα  Καρδίτσας  μετέπειτα  γ.γ του ΚΚΕ),  διαλύοντας ουσιαστικά ολόκληρο το 6^ο Τ.Ε και το απόσπασμα χωροφυλακής.

Οι απώλειες του εθνικών δυνάμεων υπήρξαν βαρύτατες με  δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες αγνοούμενους.

Η μια και η …….άλλη πλευρά 

Στρατιωτες του "Εθνικού στρατού"

Την επομένη της επίθεσης σήμα του Ε.Σ  αναφέρει τα εξής: 

 “ Ηρωϊκούς Αξιωματικούς, οπλίτας, ΜΑΥ υπερασπιστάς Αγίου Δημητρίου συγχαίρω. Γράφουν και προσθέτουν με ηρωϊκούς αραχωβίτας πολίτιμες σελίδες δόξης εις Ελληνικήν  ιστορίαν. Μιμηθήτε το παράδειγμά τους, την απόφασιν της Πατρίδος να μείνη ελευθέρα. Σας εκφράζω τον προσωπικόν θαυμασμόν μου και την ευγνωμοσύνη της Πατρίδος. Στοπ.”

Με τον ίδιο τρόπο το Αρχηγείο Ρούμελης  αναφερόμενο στις επιθέσεις σε Άγιο Δημήτριο και  Αράχωβα, με σήμα του προς τις δυνάμεις του ΔΣΕ στη Ρούμελη αναφέρει: 

΄΄Τη διαταγή επιχειρήσεων, το σχέδιο του Αρχηγείου και γενικά τη διεξαγωγή της μάχης την βλέπουμε σαν ενέργεια αρίστη από πάσης απόψεως".

Πίσω στον στρατιώτη

Μετά τη λεκτική άρνηση της ήττας η οποία εκφράστηκε με το άτοπο ιστορικά << ΄Το όπλο παρά πόδα>>  η Σοφία, χήρα του στρατιώτη ύστερα  από διήμερη πεζοπορία,  περνώντας  όλους τους ορεινούς όγκους της Ρούμελης,  έφτασε τελικά στο χωριό  Άγιος Δημήτριος Ναυπακτίας. 

Με την βοήθεια των κατοίκων του χωριού, εντόπισε το σημείο όπου είχε ταφεί ο σύζυγός της. Παρέλαβε τα οστά του, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι  ο σεβασμός απέναντι στους νεκρούς και ιδίως η φροντίδα για την περισυλλογή, την πρέπουσα ταφή και την απόδοση τιμών σε όσους έπεσαν στη μάχη είναι κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται όλες οι κοινωνίες, σε όλες τις εποχές.   

Λίγα χρόνια αργότερα στον προαύλιο χώρο του φυλακίου, ο γιος του  στρατιώτη  Κων/νος, έστησε ένα μικρό εικονοστάσι  αποδίδοντας  φόρο τιμής στον πεσόντα πατέρα του  και υπόσχεση φόρου τιμής στους πεσόντες που έπονται.

Μόνο τιμή

Για αυτόν τον γενναίο  άγνωστο στρατιώτη που έπεσε στο καθήκον και  ο οποίος μεταθανάτια   προήχθη στον βαθμό  του Δεκανέα,  δεν ταιριάζουν τα κλάματα για τον χαμό του, λόγια μίσους για τον αντίπαλο και μισαλλοδοξίες.  

Για αυτόν τον στρατιώτη ταιριάζει μόνο τιμή και δόξα.  Ακόμα και από τους αντιπάλους, διότι μπορεί να πολέμησε από την πλευρά του Ε.Σ  και ένοιωθε υπερήφανος για αυτό, φρονώ όμως  πως  η άλλη πλευρά θα ήθελε στις τάξεις της  έναν τέτοιο πιστό και γενναίο πολεμιστή.

Σταγόνα Ιστορίας

Μέσα από αυτές τις γραμμές σκοπός μου δεν ήταν να γράψω ιστορία, άλλωστε δεν θα μπορούσα να ήμουν αντικειμενικός.   Σκοπός μου ήταν μέσα από αυτή τη σταγόνα ιστορίας,  έναν άγνωστο στρατιώτη να τον κάνω έστω και στο ελάχιστο γνωστό.

Του το όφειλε  η ίδια η ιστορία,  άλλα  επειδή κι αυτή έχει τις  δικές της έγνοιες,  όφειλα να το κάνω εγώ μέσα από τον φιλόξενο χώρο της σελίδας του Φιλίστωρα.

Πηγές

1.         Σήμα 6ου Τ.Ε με θέμα ΄΄ Έκθεσις Πεπραγμένων Τάγματος (Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου).

2.         Σήμα  Δ.Σ.Ε  ΑΡΧ. ΡΟΥΜΕΛΗΣ με θέμα ΄΄ Συμπεράσματα ΄΄(Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου).

3.         Πιστοποιητικό τύπου Α του Στρατιώτη Δημητρίου  Κ Σούρλα. (Έκδοση υπό ΓΕΕΘΑ/ΣΤΡ. ΓΡ. ΔΥΤ ΕΛΛΑΔΑΣ  Νο 174814).

4.         Βιβλίο υπό τον τίτλο ΄΄Η ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΓΗ ΜΟΥ΄΄ του διδασκάλου Λεωνίδα Κωλλέτα  (Αθήνα 1972).

5.         Βιβλίο του Αριστείδη Θεοχάρη υπό τον τίτλο ΄΄ Στη Στερεά Ελλάδα με τον Δημοκρατικό Στρατό ΄΄ (Έκδοση Σύγχρονη Εποχή Αθήνα 2006).

Επίμετρον - Άγιος Δημήτριος Ναυπακτίας 

istorikathemata

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ