Δάγκωμα φιδιού

Υπάρχει ένας αδικαιολόγητος φόβος για τα φίδια και τις συνέπειες από το δάγκωμα τους στο ευρύ κοινό. Ο φόβος αυτός αυτός έχει καταστήσει τα ερπετά αυτά ως αντικείμενα εξολόθρευσης και διωγμού, γεγονός άδικο αφού ο οικολογικός τους ρόλος και ειδικά ως παράγων ελέγχου του πληθυσμού των τρωκτικών είναι πολύ σημαντικός.

Στατιστικά στοιχεία:Περίπου 45.000 άνθρωποι δαγκώνονται από φίδια κάθε έτος στις ΗΠΑ. Από αυτά τα περιστατικά μόνο 7.000 αφορούν δηλητηριώδη φίδια και ο συνολικός αριθμός θανάτων είναι περίπου 15 κάθε έτος (0,03%). Περισσότερο από το 50% των κρουσμάτων αφορούν παιδιά και συμβαίνουν μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου.

Γενικά για τα φίδια της Ελλάδας:

  

Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών. Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές) και είναι σωληνόγλυφα με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στην οικογένεια των Κολουβρίδων και είναι οπισθόγλυφα με ασθενές δηλητήριο, ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών (Viperidae) δεν απαντούν ποτέ όλα μαζί στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια και είναι τα εξής:

• Οχιά (Vipera ammodytes)
• Οθωμανική Οχιά (Montivipera xanthina)
• Οχιά της Μήλου (Macrovipera schweizeri)
• Αστρίτης (Vipera berus
• Νανόχεντρα (Vipera ursinii)

Ενώ οι δηλητηριώδεις Κολουβρίδες (Colubridae) είναι οι παρακάτω:

• Σαπίτης (Malpolon insignitus)
• Αγιόφιδο (Telescopus fallax)

Το δάγκωμα του φιδιού
Σωληνόγλυφα
Στα σωληνόγλυφα φίδια τα δυο δόντια που διοχετεύουν το δηλητήριο είναι πολύ μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα, είναι τοποθετημένα μπροστά -όπως οι κυνόδοντες στα θηλαστικά- και είναι κινητά. Όταν δεν χρησιμοποιούνται παραμένουν διπλωμένα προς τα πίσω και κατά το δάγκωμα ξεδιπλώνονται αστραπιαία για να δαγκώσουν και να εγχύσουν το δηλητήριο στους ιστούς του θύματος. Αυτοί οι κυνόδοντες κατά μήκος είναι κούφιοι εσωτερικά σαν σύριγγες, ώστε να μπορούν να διοχετεύουν το δηλητήριο το οποίο παραμένει αποθηκευμένο στους δηλητηριώδης αδένες των φιδιών.  Ο κάθε κυνόδοντας μπορεί να κινείται ανεξάρτητα από τον άλλο. Το δηλητήριο των φιδιών που ανήκουν στα σωληνόγλυφα φίδια επιδρά κυρίως στο κυκλοφορικό σύστημα, προκαλεί πήξιμο του αίματος και φράζουν οι αρτηρίες των πνευμόνων. Ο πόνος και το τοπικό πρήξιμο είναι συνήθως σοβαρά και σε έντονο βαθμό,  με μια αίσθηση έντονου καψίματος.  Σύντομα το σημείο στο οποίο έγινε το δήγμα, πρήζεται μελανιάζει και εάν δεν ληφθεί φαρμακευτική αγωγή αρχίζει να μαυρίζει καθώς το δηλητήριο προχωρά και καταστρέφει τους ιστούς στο σημείο του δήγματος.
Οπισθόγλυφα

Στα οπισθόγλυφα φίδια τα δόντια που εγχέουν το δηλητήριο είναι μικρότερα, δεν είναι κινητά και βρίσκονται τοποθετημένα στο πίσω μέρος της οδοντοστοιχίας. Σε γενικές γραμμές πάντως τα οπισθόγλυφα δεν θεωρούνται θανατηφόρα για τον άνθρωπο. Αφ' ενός το δηλητήριο είναι ήπιας τοξικότητας και αφ' ετέρου, στα περισσότερα είδη τα δόντια βρίσκονται αρκετά πίσω τοποθετημένα και δεν μπορούν εύκολα να δαγκώσουν παρά μόνο κάποιο δάχτυλο.

Η επικινδυνότητα των φιδιών της χώρας μας αναφέρεται και μόνο στην περίπτωση που καταφέρουν δάγκωμα στον άνθρωπο.

Η διαδικασία του δαγκώματος είναι ταχύτατη στα δηλητηριώδη φίδια και διαρκεί μόνο 1/3 του δευτερολέπτου. Σε ένα τρίτο του δευτερολέπτου το φίδι εκτινάσσεται, δαγκώνει και αποτραβιέται πίσω για να διασφαλίσει ότι δεν κινδυνεύει. Συνήθως πριν το δάγκωμα το φίδι σχηματίζει ένα S με το σώμα του. Κατά την εκτίναξη για το δάγκωμα, τα σαγόνια μπορούν να ανοίξουν κατά 90°. Το δάγκωμα μπορεί να είναι στεγνό (να μην εγχύσει δηλητήριο δηλαδή). Εάν στο σημείο που δάγκωσε το φίδι υπάρχουν δυο μικρές οπές, αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως άφησε δηλητήριο.

Οι οχιές δεν κυνηγούν τους ανθρώπους οπότε αρχικά δεν χρειάζεται να πανικοβληθούμε. Εάν πλησιάσουμε κι άλλο (λιγότερο από 60 εκ.) μπορεί η οχιά να κάνει κάποια εκτίναξη για να προσπαθήσει να δαγκώσει.

Εάν η εκτίναξη βρει το στόχο της (σας δαγκώσει) αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα θάνατο, πράγμα μάλιστα που είναι ασυνήθιστο στην Ελλάδα μιας και οι θάνατοι από οχιά στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ σπάνιοι.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το δάγκωμα της οχιάς μπορεί να είναι στεγνό (να μην εγχύσει δηλητήριο δηλαδή). Εάν στο σημείο που δάγκωσε η οχιά υπάρχουν δυο μικρές οπές, αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως άφησε δηλητήριο. Σε άλλη περίπτωση και εάν το φίδι δεν είναι οχιά, στο σημείο που έγινε το δάγκωμα θα φαίνεται το αποτύπωμα μιας σειράς δοντιών σε σχήμα ανάποδου "U". Μόνο το δάγκωμα από οχιά αφήνει 2 μικρές οπές και αυτό διότι οι οχιές εκχέουν το δηλητήριο μέσω 2 μακριών δοντιών. Οπότε να είστε ήσυχοι πως εάν το δάγκωμα αφήνει αποτύπωμα δοντιών σε σχήμα "U", σημαίνει πως πρόκειται για άλλο φίδι μη δηλητηριώδες και όχι για οχιά.

Συμπτώματα:

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του δηλητηρίου που έχει εγχυθεί.

• Πρήξιμο και έντονος καυστικός πόνος γύρω από το δήγμα.
• Ερύθημα γύρω από το τραύμα.
• Αιμωδία και αργότερα παράλυση του δαγκωμένου άκρου.
• Ναυτία και εμετός.
• Ασθενικός σφυγμός, χαμηλή αρτηριακή πίεση, αδυναμία.
• Αιμωδία της γλώσσας και του στόματος.
• Μαζική εφίδρωση.
• Πυρετός με ή χωρίς ρίγος.
• Μυϊκός τρόμος.
• Σπασμοί.
• Διπλωπία.
• Πονοκέφαλος.

Αντιμετώπιση:

Απομακρυνόμαστε και εμείς και το θύμα. Τα φίδια δεν κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και μπορεί να είναι κάπου κοντά.

Διατηρούμε την ψυχραιμία μας. Το πιθανότερο είναι , το φίδι να μην είναι δηλητηριώδες. Αν δούμε στο τραύμα τις χαρακτηριστικές δύο τρύπες από τα δόντια του φιδιού τότε μάλλον έχουμε να κάνουμε με οχιά.

• Ακινητοποιούμε το θύμα, ώστε να μειώσουμε (θεωρητικά) το βασικό μεταβολισμό και την εξάπλωση του δηλητηρίου.
• Δεν κάνουμε καμία περίδεση. Το δηλητήριο κινείται μέσω της λεμφικής κυρίως κυκλοφορίας και η περίδεση, ειδικά αν είναι και ίσχαιμη (δηλαδή με συνοδό απόφραξη των αρτηριών) μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά.
• Δεν κάνουμε τομές με μαχαιρίδια και δεν αναρροφάμε αίμα από την πληγή (ειδικά με το στόμα!). Η καταστροφή των ιστών και ο πόνος που προκαλείται έτσι, είναι πολύ πιο επικίνδυνα από το 6% του δηλητηρίου που έχει υπολογιστεί ότι απομακρύνεται με τις άνω μεθόδους.
• Πλένουμε το τραύμα με ήπια αντισηπτικά (π.χ. σαπούνι με νερό, οξυζενέ κ.λ.π.). Δεν τοποθετούμε πάγο.
• Δεν δίνουμε στο θύμα να πιει αλκοόλ, ούτε ισχυρά παυσίπονα.
• Φροντίζουμε για την άμεση μεταφορά του θύματος στην πλησιέστερη ιατρική μονάδα, τηλεφωνώντας εκ των προτέρων και αναφέροντας το συμβάν και τον τύπο του φιδιού ώστε να χορηγηθεί ο κατάλληλος αντιοφικός ορός.
  
  
  ΠΗΓΗ
  ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ