Σαν σήμερα,στις 5/5/1893 ξεσπά ο "Πανικός του 1893", με Κραχ στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ

Αφίσα από το το μελόδραμα του Μπρόντγουει "The War On Wealth", με bank runs, κτλ, εμπνευσμένο από τον "Πανικό του 1893", όπως ονομάστηκε αυτή η συγκεκριμένη κρίση

Σαν σήμερα, στις 05/05/1893 έχουμε Κραχ στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, σε μία τεράστια καπιταλιστική κρίση που αργότερα ονομάστηκε "Πανικός του 1893". Οπότε σας εύχομαι "χρόνια πολλά", "να αγαλιάσει η ψυχή σας" και άλλες τέτοιες ψιλοκενές ευχές, και προχωράμε:

Η Αμερική βρισκόταν τότε στη λεγόμενη "Guilded Age", σε μια εποχή πολύ μεγάλης καπιταλιστικής ανάπτυξης, που σε πολλά σημεία θύμιζε κάπως τη σημερινή Κίνα: Η χώρα δηλαδή αναπτυσσόταν γοργά, αλλά άνισα, με πολλούς φτωχούς να δουλεύουν σε άθλιες συνθήκες (λίγο μετά οι εργάτες επαναστάτησαν ζητώντας το 8ωρο), και τους λίγους καπιταλιστές να ελέγχουν τα πάντα.

Η κρίση του 1893, είχε στο επίκεντρο της τους...σιδηρόδρομους, που τότε ήταν τεράστιας σημασίας - όχι ότι τώρα δεν είναι, αλλά τότε ο σιδηρόδρομος ήταν ο μοναδικός ουσιαστικά τρόπος για μεταφορές εμπορευμάτων και ανθρώπων σε μεγάλες αποστάσεις. Οπότε, η Αμερική έχτιζε σιδηρόδρομους (και άλλες υποδομές), όπως και η Κίνα σήμερα, για να μπορέσει να αναπτυχθεί (αν κάνουμε μια σύγκριση με τη σημερινή Αμερική, θα δούμε ότι εκεί η κρίση είχε ως επίκεντρο τα στεγαστικά δάνεια, δηλαδή της προσπάθεια να διατηρήσει ο Αμερικάνος το "Αμερικάνικο όνειρο" με το σπίτι, το αυτοκίνητο, κτλ, παρότι έχει πλέον φτωχύνει. Δηλαδή πλέον στην Αμερική η κρίση δεν έγινε επειδή η χώρα αναπτύσσεται, αλλά επειδή η χώρα δε μπορεί πλέον άλλο να αναπτυχθεί).

Τέλος πάντων, οι επενδύσεις στους σιδηρόδρομους έπεσαν έξω, διότι οι σπεκουλαδόροι έχτισαν άναρχα, χωρίς μέτρο και σχέδιο, όπως πάντα συμβαίνει στον καπιταλισμό, με μοναδικό κίνητρο το κέρδος τους. Οπότε χτίστηκαν πολλές σιδηροδρομικές γραμμές, δεν απέδωσαν ως επένδυση, και άρχισαν οι χρεωκοπίες. Στη συνέχεια, αυτές οι χρεωκοπίες παρέσυραν ολόκληρο το χρηματιστήριο (μην ξεχνάμε ότι ο σιδηρόδρομος τότε ήταν κεντρικός κλάδος). Από το χρηματιστήριο, η κρίση "διαδόθηκε" σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας, άρχισαν δηλαδή τα λουκέτα, οι απολύσεις, η ανεργία, η φτώχεια και όλα αυτά που ξέρουμε και από τη σημερινή κρίση.

Από νομισματικής άποψης, η συγκεκριμένη κρίση παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, διότι τότε ίσχυε ο 'κανόνας του χρυσού", και βρήκαν μια "ασυνήθιστη" λύση προκειμένου να πληθωρίσουν το νόμισμα: Αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν ως χρήμα όχι μόνο το χρυσό, αλλά και το ασήμι (η κίνηση αυτή ονομάστηκε "διμεταλισμός"). Ο πληθωρισμός του δολαρίου επέτρεψε να καλυφθούν κάποιες ζημιές, ενώ αυτοί που χρώσταγαν βγήκαν κερδισμένοι (διότι τώρα το χρέος τους σε δολάρια άξιζε λιγότερο - αυτά βλέπει πχ και η Αμερικανική κυβέρνηση σήμερα που χρωστάει ένα σωρό τρισεκατομμύρια σε Κίνα, πετρελαιάδες, κτλ, και σου λέει, "γιατί να μην τυπώσω δολάρια;"). Κερδισμένοι βγήκαν αρχικά και όσοι είχαν ορυχεία ασημιού, αφού η κυβέρνηση αγόραζε το ασήμι τους για να το χρησιμοποιήσει ως χρήμα.

Όμως, η κρίση αυτή ήταν μάλλον και η τελευταία φορά που το ασήμι χρησιμοποιήθηκε ως χρήμα (τουλάχιστον στη Δύση, στην Ανατολή η Κίνα χρησιμοποιούσε το ασήμι ως χρήμα μέχρι τη δεκαετία του 1930, αλλά πλέον το έχει εγκαταλείψει και αυτή).

Βλέπετε, στην κρίση του 1893, οι περισσότεροι...δεν πολυδέχονταν το ασήμι, και προσπαθούσαν να το ανταλλάξουν με χρυσό, για να είναι πιο σίγουροι. Μάλιστα, ήταν τόσο μεγάλη η ζήτηση για χρυσό αντί για ασήμι, που σχεδόν εξάντλησε τα κρατικά αποθέματα χρυσού. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να δανειστεί χρυσό από τη JP Morgan για να καλύψει τη ζήτηση.

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν το ασήμι να καταργηθεί - πλέον χρησιμοποιείται μόνο στη βιομηχανία, στα κοσμήματα, κτλ, αλλά πάντως ΔΕΝ είναι χρήμα (κάτι που φαίνεται και από το ότι όλες οι τράπεζες έχουν χρυσό, και όσες μπορούν αυξάνουν τα αποθέματα τους, αλλά καμία δεν έχει ασήμι). Σε ότι αφορά τον επερχόμενο υπερπληθωρισμό του δολαρίου, το ασήμι θα τα πάει σχετικά καλά, διότι δεν πληθωρίζεται και έχει αξία ως βιομηχανικό μέταλλο, ως κόσμημα και ως ιστορικό μέταλλο που κάποτε ήταν χρήμα, αλλά πάντως δε θα έχει τον ίδιο ρόλο με το χρυσό.

Τέλος πάντων, ακολουθεί, μεταφρασμένο στα ελληνικά από εμάς, ένα άρθρο της wikipedia σχετικά με τον "Πανικό του 1893":

***

Ο πανικός του 1893 ήταν μια σοβαρή οικονομική κρίση στις Ηνωμένες Πολιτείες, που ξεκίνησε το 1893. Ήταν παρόμοια με τον "πανικό του 1873", και σημαδεύτηκε από την υπερβολική δόμηση σιδηροδρομικών γραμμών και των  επισφαλών χρηματοδοτήσεων τους, με αποτέλεσμα μια σειρά από τραπεζικές αποτυχίες.  Αποτέλεσμα του υπερβολικού δανεισμού της αγοράς και της φούσκας του σιδηροδρόμου, ήταν ότι όλοι ήθελαν να αγοράσουν χρυσό, και σχεδόν εξάντλησαν τα αποθέματα του.  Ο πανικός του 1893 ήταν η χειρότερη οικονομική ύφεση που είχαν βιώσει ως τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Μία από τις αιτίες για τον πανικό του 1893 μπορούν να αναχθεί στην Αργεντινή. Μια αργεντίνικη τράπεζα, η Baring Brothers ενθάρρυνε τις επενδύσεις εκεί, ωστόσο μια αποτυχία στην καλλιέργεια σιταριού και ένα πραξικόπημα στο Μπουένος Άιρες έφεραν ένα άδοξο τέλος στις επενδύσεις.  Αυτό το σοκ οδήγησε τους επενδυτές να εξαργυρώσουν τις επενδύσεις τους, ζητώντας χρυσό (σ.σ. για να μη χάσουν τα λεφτά τους) εξαντλώντας σχεδόν τα αποθέματα χρυσού των ΗΠΑ.  Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της "Gilded Age", όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζουν οικονομική ανάπτυξη και  επέκταση. Η επέκταση αυτή είχε ως κύριο μοχλό της την κερδοσκοπία σιδηροδρόμου. Οι σιδηροδρομικές γραμμές είχαν χτιστεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι έπρεπε, οδηγώντας σε περισσότερα έξοδα απ' ότι έσοδα. Επίσης, υπήρχαν τότε πολλά νέα ορυχεία ασημιού που πλημμύρισαν την αγορά με ασήμι, προκαλώντας μεγάλη πτώση στην τιμή του.  Επιπλέον, οι αγρότες - κυρίως στις περιοχές με σιτάρι και βαμβάκι- είχαν προβλήματα με τη μείωση των τιμών των βασικών γεωργικών προϊόντων.

 Ένα από τα πρώτα σύννεφα στον ορίζοντα εμφανίστηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1893, με την πτώχευση του Philadelphia and Reading Railroad , που είχε υπερβολικά μεγάλο άνοιγμα στη αγορά, δέκα μόλις ημέρες πριν τη δεύτερη επανεκλογή του Grover Cleveland στην προεδρία των ΗΠΑ. Μετά την επανεκλογή του, ο Cleveland ασχολήθηκε άμεσα με την κρίση, και έπεισε το Κογκρέσο να καταργήσει το Sherman Silver Αγορά Act, που το θεωρούσε ως υπεύθυνο για την οικονομική κρίση (σ.σ. ο νόμος αυτός υποχρέωνε την Αμερική να αγοράζει μεγάλο μέρος της παραγωγής ασημιού).

Καθώς η εμπιστοσύνη για την κατάσταση της οικονομίας επιδεινώθηκε, οι άνθρωποι έσπευσαν να αποσύρουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και προκάλεσαν bank runs.  Η πιστωτική κρίση επεκτάθηκε και στην οικονομία.  Ένας χρηματοοικονομικός πανικός στο Ηνωμένο Βασίλειο και μια πτώση του εμπορίου στην Ευρώπη ώθησε τους ξένους επενδυτές να πουλήσουν αμερικανικές μετοχές και να αγοράσουν αμερικανικά αμοιβαία κεφάλαια που είχαν αντίκρυσμα σε χρυσό.

Προέκυψε τότε το "Free Silver"κίνημα, κερδίζοντας την υποστήριξη από τους αγρότες (οι οποίοι προσπάθησαν να αναζωογονήσουν την οικονομία και να προκαλέσουν πληθωρισμό, ώστε να μπορέσουν να αποπληρώσουν το χρέος τους με φθηνότερα δολάρια) και τα ορυχεία (που ήθελαν να μετατρέψουν το ασήμι τους σε χρήμα).  Ο νόμος Sherman Silver Purchase Act του 1890 δεν κάλυπτε πλήρως τους στόχους του κινήματος Free Silver, που πίεζε την κυβέρνηση των ΗΠΑ να αγοράσει εκατομμύρια ουγκιές αργύρου (ανεβάζοντας την τιμή του μετάλλου και δίνοντας έτσι δουλειά και στους εργάτες σε μεταλλεία αργύρου).  

Οι άνθρωποι προσπάθησαν να αγοράσουν χρυσό με τα ασημένια νομίσματα τους. Τελικά όμως πουλήθηκαν οι ανώτατες επιτρεπτές ποσότητες χρυσού από τα κρατικά αποθέματα, και πλέον δεν ήταν εφικτή η μετατροπή των ασημένιων δολαρίων σε χρυσό. 

Οι επενδύσεις κατά τη διάρκεια του πανικού ήταν σε μεγάλο βαθμό χρηματοδοτούμενες από εκδόσεις ομολόγων με υψηλό επιτόκιο.  Η Εθνική Εταιρεία Cordage (η μετοχή με τη μεγαλύτερη συναλλακτική δραστηριότητα εκείνη την εποχή) τέθηκε σε εκκαθάριση, ως αποτέλεσμα των πιστωτών της, που ζήτησαν να πληρωθούν τα δάνειά τους, ως απάντηση στις φήμες που έλεγαν ότι η εταιρεία είχε οικονομικά προβλήματα.  Η εταιρεία, που κατασκεύαζε σχοινί, είχε προσπαθήσει να μονοπωλήσει την αγορά της εισαγόμενης κάνναβης.  Καθώς η ζήτηση για το ασήμι και τα ασημένια νομίσματα ασήμι έπεφτε, έπεφτε επίσης και η τιμή του αργύρου.  Οι κάτοχοι των ομολόγων λοιπόν αυτής της εταιρείας (σ.σ. αλλά και όλων των άλλων) ανησυχούσαν για την απώλεια της ονομαστικής αξίας των ομολόγων (σ.σ. διότι θα έπεφτε η αξία των δολαρίων στα οποία αντιστοιχούσαν) και πολλά από αυτά τα ομόλογα έχασαν την αξία τους.

Μια σειρά από χρεωκοπίες τραπεζών ακολούθησαν, και η North Pacific Railway , η Union Pacific Railroad, και η Atchison, Topeka and Santa Fe Railroad έβαλαν λουκέτο. Αυτό ακολουθήθηκε από την πτώχευση πολλών άλλων εταιρειών. Συνολικά πάνω από 15.000 επιχειρήσεις και 500 τράπεζες χρεοκόπησαν (κυρίως στη Δύση). Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου το 17% με 19% του εργατικού δυναμικού ήταν άνεργο στην κορυφή του πανικού.  Η τεράστια άνοδος της ανεργίας, σε συνδυασμό με την απώλεια των αποταμιεύσεων που φυλάσσονταν σε χρεοκοπημένες τράπεζες, σήμαινε ότι η μεσαία τάξη, που έως τώρα ήταν ασφαλής, δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της σε ότι αφορά τις υποθήκες και τα δάνεια που είχε πάρει. Πολλοί σταμάτησαν να πληρώσουν τα στεγαστικά τους δάνεια για τα πρόσφατα χτισμένα σπίτια. Αυτό το θέαμα των πολλών κενών «στοιχειωμένων σπιτιών» βικτοριανού τύπου εισήλθε στην αμερικανική παράδοση.

Ως αποτέλεσμα του πανικού, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν.  600 τράπεζες έκλεισαν, 15000 επιχειρήσεις χρεωκόπησαν, και πολλές φάρμες σταμάτησαν να λειτουργούν.  Το ποσοστό ανεργίας στην Πενσυλβάνια έφτασε το 25%, στη Νέα Υόρκη 35%, και στο Μίτσιγκαν 43%.  Συσσίτια άνοιξαν προκειμένου να βοηθήσουν στη σίτιση των άπορων.  Για να αντιμετωπίζουν την πείνα, οι άνθρωποι έκοβαν ξύλα, έσπασαν βράχους και έραβαν ρούχα σε αντάλλαγμα για τροφή.  Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες καταφεύγουν στην πορνεία για να θρέψουν τις οικογένειές τους.  Για να βοηθήσει τους ανθρώπους του Ντιτρόιτ, ο Δήμαρχος Hazen Pingree ξεκίνησε το "Pingree's Potato Patch», δηλαδή κήπους της κοινότητας για καλλιέργεια.

Η σοβαρότητα ήταν μεγάλη σε όλες τις βιομηχανικές πόλεις και κωμοπόλεις.  Η πίεση ήταν μεγάλη για τους αγρότες, λόγω της πτώσης των τιμών για τις εξαγωγικές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι και το βαμβάκι. Ο "στρατός του Coxey", η πρώτη λαϊκή πορεία από την Ουάσιγκτον, ήταν μια μεγάλη πορεία των ανέργων εργατών από το Οχάιο, Πενσυλβάνια και άλλες δυτικές πολιτείες, που πήρε μεγάλη δημοσιότητα, με στόχο να απαιτήσουν ανακούφιση με τη μορφή ενός προγράμματος για την εργασία.  Ένα σοβαρό κύμα απεργιών έλαβε χώρα το 1894, κυρίως η απεργία των ανθρακωρύχων την άνοιξη, η οποία οδήγησε σε βία στην Πενσυλβάνια, το Οχάιο, και το Ιλινόις.  Ακόμη πιο σοβαρή ήταν η απεργία Pullman έκλεισε ένα μεγάλο μέρος του συστήματος μεταφορών της χώρας, τον Ιούλιο του 1894.

Ο νόμος Silver Sherman Act του 1890, ίσως μαζί με τον νόμο περί προστατευτικών δασμών του McKinley του ίδιου έτους, εν μέρει ευθύνονται για τον πανικό.  Ψηφισμένο ως απάντηση σε μια υπερπαραγωγή αργύρου από τα δυτικά ορυχεία, το Sherman Act ανάγκαζε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ να αγοράζει ασήμι με νομίσματα που αντιστοιχούσαν είτε σε ασήμι είτε σε χρυσό.  Οι Δημοκρατικοί και ο Πρόεδρος Cleveland είχαν κατηγορηθεί για την κρίση.  Η μείωση των αποθεμάτων χρυσού που αποθηκεύονταν στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έφτανε πλέον σε επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Cleveland να δανειστεί χρυσό αξίας 65 εκατομμυρίων δολαρίων από την τράπεζα της Wall-Street JP Morgan, ώστε να υποστηρίξει τον "κανόνα του χρυσού". Οι Δημοκρατικοί και οι Λαϊκοί είχαν μεγάλες εκλογικές απώλειες στις εκλογές του 1894, η οποία σηματοδότησε τη μεγαλύτερη άνοδο των Ρεπουμπλικάνων στην ιστορία.

Πολλά από τα ορυχεία ασημιού στις δυτικές πολιτείες έκλεισαν και ένας μεγάλος αριθμός δεν ξανάνοιξε ποτέ.  Ένας σημαντικός αριθμός των σιδηροδρόμων που είχαν κατασκευαστεί για να εξυπηρετήσουν τα ορυχεία αυτά, επίσης έκλεισαν.

Η κρίση ήταν ένα μεγάλο θέμα στις συζητήσεις για τον διμεταλλισμό .  Οι Ρεπουμπλικάνοι κατηγόρησαν τους Δημοκρατικούς για την κρίση και σημείωσαν σαρωτική νίκη στις  εκλογές του 1894.  Οι Λαϊκοί είχαν χάσει το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής τους, και αναγκάστηκαν να υποστηρίξουν τους Δημοκράτες το 1896.  Οι προεδρικές εκλογές του 1896 είχε επικεντρωθεί σε οικονομικά θέματα και σημαδεύτηκαν από μια αποφασιστική νίκη των Ρεπουμπλικάνων, που ήταν υπέρ του χρυσού (σ.σ. δηλαδή κατά του πληθωρισμού μέσω της χρησιμοποίησης και του ασημιού) και των υψηλών δασμών στις εισαγωγές, απέναντι στον William Jennings Bryan που ήταν υπέρ του ασημιού.

 Η αμερικανική οικονομία άρχισε να ανακάμπτει το 1897.  Μετά την εκλογή του Ρεπουμπλικανικού McKinley, αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη με τον νόμο Gold Rush Klondike και η οικονομία μπήκε σε τροχιά 10 χρόνων μεγάλης ανάπτυξης, μέχρι τον πανικό του 1907, την επόμενη μεγάλη κρίση του 

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ