Βία και κακομεταχείριση στην οικογένεια

Η κακομεταχείριση των παιδιών αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα.

Από την Αρετή Γκατζέλια, Κοινωνιολόγο- Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, MSc Κλινική Ψυχολογία

Η κακομεταχείριση των παιδιών αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Είναι αναγκαίο οι κοινωνίες να τερματίσουν όλες τις μορφές βίας ενάντια στα παιδιά, εφόσον η ανοχή της βίας σε έναν τομέα καθιστά δύσκολη την αποφυγή της σε έναν άλλο. Η κακοποίηση παιδιών και η βία στην οικογένεια είναι ένας τρόπος που διδάσκει την κακή συμπεριφορά και τη νομιμοποίηση της βίας ως μέσο επίλυσης συγκρούσεων και επιβολής της θέλησης.

Η κακοποίηση χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: τη σκόπιμη κακοποίηση, που προκαλείται όταν ένα άτομο πληγώνει συνεχώς ένα άλλο, ανεξάρτητα εάν τελικά το μετανιώνει ή όχι, και την ακούσια κακοποίηση, που είναι η βλάβη που δημιουργείται από ένα γεγονός, όπως η ανατροφή ενός παιδιού σε μία εξαρτητική οικογένεια, η απώλεια ενός μέλους της οικογένειας και άλλα τυχαία γεγονότα. Η σκόπιμη  κακοποίηση μπορεί να είναι σωματική, λεκτική, συναισθηματική ή σεξουαλική.

Όταν ένας γονιός κακοποιεί το παιδί του, με οποιονδήποτε τρόπο, ουσιαστικά του περνάει το μήνυμα ότι δεν αξίζει και ότι οι ανάγκες του δεν είναι τόσο σημαντικές όσο του γονιού του που το κακοποιεί. Η προστασία, η ανάγκη και η φροντίδα που χρειάζεται ένα παιδί που μεγαλώνει δεν αναγνωρίζονται ως απαραίτητα συστατικά για την ανατροφή του και το παιδί αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο που χρησιμοποιείται για την ικανοποίηση των αναγκών κάποιου άλλου. Ο μελλοντικός ενήλικας διδάσκεται ότι οι άνθρωποι είναι ελεγχόμενα αντικείμενα, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος κάποιου, γεγονός που ασκεί τεράστια επιρροή στην εσωτερική του ανάπτυξη. Οι επιπτώσεις αυτές συμβαίνουν ακόμη και εάν η κακομεταχείριση δεν διενεργείται προς το ίδιο το παιδί, αλλά όταν ο ένας γονιός κακοποιεί τον άλλον. Το απώτερο αποτέλεσμα είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό του προσώπου που κακοποιείται.

Επιπλέον, το κακοποιημένο παιδί μαθαίνει την αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεών του και πως η βία είναι ένας αποτελεσματικός χειρισμός του συναισθηματικού πόνου. Ακόμη, αναπτύσσει την αντιδραστικότητα στον χαρακτήρα του, την αδυναμία λήψης πρωτοβουλιών και αποφάσεων, την έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους ανθρώπουςκαι την απειθαρχία. Συνεπώς η βία στην οικογένεια, σωματική και ψυχολογική, προβάλλει πρότυπα στα παιδιά που καταλήγουν σε μη υγιείς τρόπους σκέψης και σε προβληματικές συμπεριφορές, καθώς η ζωή μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί μέρος της ιδέας που δίνεται στα ανήλικα μέλη του για τον κόσμο.

Η κακοποίηση στην οικογένεια ενδέχεται να πάρει διάφορες μορφές. Η παραμέληση είναι μία πιο εξευγενισμένη μορφή κακοποίησης, αλλά και πιο ύπουλη, διότι το παιδί δεν αντιλαμβάνεται ότι κακοποιείται. Τα παιδιά που παραμελούνται τείνουν να γίνονται συναισθηματικά υποανάπτυκτα, μη λαμβάνοντας τη φροντίδα και τις πληροφορίες που έχουν ανάγκη μεγαλώνοντας. Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα άτομα δεν αισθάνονται σιγουριά για τον εαυτό τους ως σημαντικά και η αυτοεκτίμησή τους δεν αναπτύσσεται σε φυσιολογικά επίπεδα. Ακόμη, είναι πιο ευάλωτα σε κάθε είδους εξαρτήσεις, κυρίως επειδή έμαθαν να είναι παθητικά, νιώθουν νεκροί άνθρωποι μέσα τους και αναζητούν κάτι ή κάποιον που θα τα ζωντανέψει. Το αποτέλεσμα είναι να ανακαλύπτουν τη δύναμη σε οτιδήποτε πέρα από τον εαυτό τους. Η κατάθλιψη είναι μία ακόμη συνέπεια που βασανίζει τα παραμελημένα παιδιά στην πορεία της ζωής τους.

Μία άλλη μορφή κακοποίησης είναι όταν μία οικογένεια διακατέχεται από ντροπή και ουσιαστικά αρνείται ότι τα μέλη της μπορούν να κάνουν κάτι σωστά. Οι προσβολές και οι συνεχείς ενοχλήσεις προκαλούν τεράστια ανασφάλεια σε ένα παιδί, το οποίο διδάσκεται την ευθυνοφοβία και τη σκληρότητα ενώ δημιουργείται μέσα του μία βαθιά αίσθηση θλίψης. Η ένταση μέσα στο οικογενειακό σύστημα μετατρέπεται σε έλλειψη εμπιστοσύνης προς την ανθρωπότητα. Τα παιδιά αυτά πιστεύουν ότι είναι κακοί άνθρωποι και νιώθουν υπεύθυνοι για την δυστυχία των γονιών τους. Ως ενήλικοι αισθάνονται βαθύ θυμό και πόνο.

Μία ακόμη μορφή οικογενειακής κακομεταχείρισης είναι η συναισθηματική ασυνέπεια, δηλαδή όταν οι αντιδράσεις του γονιού είναι παράλογες. Τα επακόλουθα  συναισθήματα που αναπτύσσονται στα παιδιά είναι αυτά της ανασφάλειας, όσον αφορά τις κοινωνικές τους ικανότητες, καθώς και μία βαθιά αίσθηση μοναξιάς. Τα συναισθήματα αυτά δημιουργούνται λόγω της στέρησης σταθερών σχέσεων. Το παιδί μίας τέτοιας οικογένειας μαθαίνει να μην εμπιστεύεται τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις του, με αποτέλεσμα την γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης και τη δημιουργία έλξης προς διάφορα είδη εξάρτησης.

Το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί άμεσο κίνδυνο καθώς δημιουργεί μεγάλο πόνο στα μέλη της. Οι γονείς έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους ένα ασφαλές περιβάλλον και η ύπαρξη ή όχι ενός τέτοιου περιβάλλοντος παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της προσωπικότητας των νεαρών μελών της. Πολλές σοβαρές συναισθηματικές δυσλειτουργίες ανάγουν κάποια από τα βαθύτερα αίτιά τους στους κόλπους της οικογένειας. Η οικογενειακή βία και η κακομεταχείριση αποτελεί φαινόμενο που πρέπει να αντιμετωπιστεί και να λυθεί από τη ρίζα του.

Βιβλιογραφία:
Nakken, C. (2006). Το προφίλ του εθισμού. Αθήνα: Ισόρροπον

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ