Ο άνθρωπος και το ζώο

                                        

Από την αρχή της ανθρωπότητας, η επιβίωσή της εξαρτάται περισσότερο από την πρόσβαση σε πόρους τροφής ζωικής προέλευσης. Το κρέας αντιπροσωπεύει ένα σημαντικότερο μερίδιο τροφής στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη, μια ανάγκη που γίνεται ακόμα πιο ζωτικής σημασίας κατά την περίοδο των παγετώνων.


Κατόπιν, περίπου 10.000 έτη πριν, αμέσως μετά τον τελευταίο μεγάλο παγετώνα, διάφοροι ανθρώπινοι πληθυσμοί άρχισαν να παράγουν τα τρόφιμά τους. Είναι η νεολιθική επανάσταση. Παραδοσιακά, η προϊστορική αρχαιολογία εντοπίζει τα πρώτα ίχνη εξημέρωσης με το σκυλί (περίπου το 12.000), έπειτα τις αίγες και τα πρόβατα (το 9.000 περίπου), το βόδι (γύρω στο 8.000) και το άλογο και το γάιδαρο (περίπου το 4.000).

Εντούτοις, πολύ πριν από αυτές τις εποχές, οι άνθρωποι έμαθαν πώς να γνωρίζουν τα ζώα, να τα εξημερώνουν και να συμβιώνουν μαζί τους σε άγρια κατάσταση. Αυτή η μακρά περίοδος, η οποία εγκαθιστά τους απαραίτητους προκαταρκτικούς όρους για την εξημέρωση, άφησε λίγα ίχνη. Αλλά σε αυτά τα χρόνια που πέρασαν, οι άνθρωποι Cro-Magnon δεν ικανοποιούνται πλέον με το κυνήγι.
Η συνήθως πλέον διαδεδομένη άποψη για τη ζωή των ανθρώπων Cro-Magnon είναι αυτή για τον άνθρωπο των σπηλαίων. Αυτή η εικόνα του Επινάλ περιλαμβάνει επίσης τους "προϊστορικούς ανθρώπους" όπως αυτούς του Νεάντερνταλ ή, ακόμη, τους Homo erectus. Τους φανταζόμαστε κουλουριασμένους στις σπηλιές τους, τελευταία καταφύγια ενάντια στη δριμύτητα ενός αφιλόξενου κόσμου.

Οι γυναίκες περιμένουν καταβεβλημένες γύρω από αδύναμες φωτιές, ενώ οι άνδρες προσέχουν το πέρασμα των κοπαδιών, με την κοιλιά να βασανίζεται από την πείνα και την απελπισία. Αυτά τα στερεότυπα είναι απολύτως λαθεμένα και αυτό για διάφορους λόγους. Εδώ και σχεδόν 2 εκατομμύρια χρόνια, οι άνθρωποι καταλαμβάνουν διάφορα μέρη του Παλαιού Κόσμου.

Με δεδομένη αυτή γεωλογία, λίγες περιοχές έχουν σπηλιές ή καταφύγια βράχων.
Από την άλλη πλευρά, εάν οι παγετώνες κατέστησαν τη βόρεια Ευρασία μάλλον αφιλόξενη, οι κλιματικές συνθήκες αποδείχθηκαν σίγουρα πιο ευχάριστες στα νοτιότερα περιθώρια αυτής της απέραντης ηπείρου.

Τελικά, άλλοι άνθρωποι συνέχισαν να ζουν στη ζώνη των τροπικών κύκλων, μακριά από το δριμύ ψύχος των παγετώνων. Η ποικιλομορφία των τρόπων επιβίωσης ποικίλε έτσι αρκετά από μια περιοχή σε άλλη. Κατά συνέπεια, ορισμένοι πληθυσμοί διαιώνισαν μιαν οικονομία συνεισφοράς και κυνηγιού, ενώ άλλοι, πιθανώς εδώ και 15.000 χρόνια, είχαν εφεύρει άλλους τρόπους επιβίωσης.

Για τη δυτική Ευρώπη, η προϊστορική αρχαιολογία έχει δείξει μιαν αύξηση στην πυκνότητα του πληθυσμού εδώ και 17.000 χρόνια.

Αυτή η περίοδος είναι γνωστή ως Μαγδαλένια, σύμφωνα με την περιοχή της Madeleine στη Dordogne, αλλά και με το όνομα "Η Εποχή του Ταράνδου". Σε ορισμένες σπηλιές, τα κόκαλα αυτών των ζώων αντιπροσωπεύουν το 99% των συλλεχθέντων καταλοίπων. Αυτά τα στοιχεία μαρτυρούν έναν αληθινό πολιτισμό του ταράνδου.

Σκεφτόμαστε τους σημερινούς Λάπωνες στο βορρά της Σκανδιναβίας ή άλλες εθνικές ομάδες της Σιβηρίας. Αυτοί οι άνθρωποι ακολουθούν τα μεγάλα κοπάδια κατά τη διάρκεια των εποχιακών μεταναστεύσεών τους. Παίρνουν, σύμφωνα με τις ανάγκες τους, γάλα και μερικές φορές μερικά ζώα. Ορισμένοι τάρανδοι χρησιμοποιούνται ως ζώα έλξης. Αυτή η συμβίωση ωφελεί και τους ανθρώπους όπως και τους ταράνδους, δεδομένου ότι οι αρπακτικοί άνθρωποι παρουσιάζονται πιο διστακτικοί.

Παραμένει δύσκολο να βεβαιωθεί ότι οι άνθρωποι του Cro-Magnon είχαν τέτοιες πρακτικές. Εντούτοις, ένα κεφάλι ταράνδου που χαράζεται στο καταφύγιο της Κάτω Λαυγηρίας, στη Dordogne, φαίνεται να δείχνει την παρουσία ενός καπιστριού. Επιπλέον, οι αρχαιολογικές περιοχές αυτής της περιόδου βεβαιώνουν μεταναστεύσεις συμβατές με τέτοιους τρόπους ζωής, αυτής του ημι-νομάδα.

Άλλες χαράξεις, πολύ περισσότερες, φέρουν επίσης ενδείξεις καπιστριού στα κεφάλια των αλόγων. Το άλογο έχει εξημερωθεί, τουλάχιστον τιθασευτεί, πολύ πριν από τη νεολιθική εποχή; Όταν αναφέρουμε τα άλογα σε αυτή την τελευταία περίοδο της παλαιολιθικής εποχής, σκεφτόμαστε χιλιάδες σκελετούς που βρίσκονται στους πρόποδες του βουνού Solutre, στη Βουργουνδία.

Εδώ και πού καιρό, θεωρούμε ότι οι Cro-Magnons κατακρήμνισαν ολόκληρα κοπάδια από την κορυφή αυτού του γκρεμού. Μια τέτοια πρακτική επαναφέρει στη μνήμη αυτή των παλαιο-Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής που ωθούσαν κοπάδια βισόνων σε φυσικά στενά περάσματα. Ήταν πολύ πριν την άφιξη των κονκισταδόρες και των αλόγων.

Ξαναγυρνώντας στην υπόθεση του Solutre, είναι πιθανό ότι κοπάδια αλόγων στριμώχτηκαν στο χείλος του απότομου βράχου, και ότι δεν κατακρημνίστηκαν από την κορυφή του βράχου, γεγονός που διευκόλυνε τη σφαγή τους, αλλά και την επιλογή νέων αλόγων για άλλες χρήσεις.

Για τους ανθρώπους του Cro-Magnon στην Ευρώπη όπως για τους παλαιο-Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, σκεφτόμαστε μεγάλες εκτάσεις που «καθαρίστηκαν» από δριμείς χειμώνες όπου το κρύο επιτρέπει τη συντήρηση του κρέατος κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών.

Αλλά άλλοι άνθρωποι, σε άλλα γεωγραφικά πλάτη, υιοθέτησαν ημι-νομαδικούς τρόπους ζωής, όπως οι Μασσάι της ανατολικής Αφρικής. Τρέφονται αποκλειστικά με γάλα και αίμα που λαμβάνεται από το επίπεδο της σφαγίτιδας φλέβας των αγελάδων. Το κρέας καταναλώνεται σε ιδιαίτερες περιπτώσεις. Τελικά, όλοι αυτοί οι πληθυσμοί, τωρινοί και περασμένοι, συνεχίζουν να εξασκούν το κυνήγι και τη συλλογή τροφής.

Οι Cro-Magnon ήταν επίσης άριστοι ψαράδες και εκμεταλλεύτηκαν τους υδάτινους πόρους εντυπωσιακά. Η παγίδευση μεταναστευτικών κοπαδιών ή το ψάρεμα σολομών ανήκουν στην ίδια συμπεριφορά. Είναι πιθανό ότι τέτοιες μικτές οικονομίες ήταν πιο διαδεδομένες απ’ ότι πιστεύεται.

Αλλά εδώ και 10.000 χρόνια, η επέκταση της καλλιέργειας έχει περιορίσει την έκταση που είναι απαραίτητη γι’ αυτούς τους τρόπους ζωής, όπως για τους Μασσάι σήμερα. Κατά συνέπεια, ενώ η προϊστορική αρχαιολογία δίνει πρόσφατες χρονολογίες για τις αρχές της εξημέρωσης, τέτοια συμπεράσματα είναι βασισμένα στα υπόλοιπα των ζωντανών ζώων κοντά σε οικισμούς μόνιμα εγκατεστημένων νομάδων.

Αλλά, ήδη πριν από μια πολύ μεγάλη περίοδο, συνδέονταν ο άνθρωπος και τα μεγάλα ελεύθερα κοπάδια στο πέρασμα απέραντων εκτάσεων.
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ