Η δημιουργία της βοτανικής επιστήμης οφείλεται, ίσως αποκλειστικά, στους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους. Τα πρώτα ελληνικά συγγράμματα που πραγματεύονται επιστημονικά περί φυτών ήταν αυτά των ριζοτόμων, των φαρμακοπωλών καθώς και τα των γεωπόνων και γεωργών, οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν ως εκπρόσωποι της εφαρμοσμένης βοτανικής.
Σημαντικότερος μεταξύ των πρώτων ριζοτόμων υπήρξε ο Διοκλής ο Καρύστιος (330 π.Χ.). Αυτός ήταν γιατρός και συγγραφέας πολλών αξιόλογων ιατρικών έργων. Ως ριζοτόμος, συνέγραψε το "Ριζοτομικόν". Θεωρείται το αρχαιότερον φαρμακογνωστικό έργο και πηγή όλων των φαρμακολόγων. Σ'αυτό περιγράφονται τα φυτά, η ιατρική τους χρήση, τα συνώνυμα και ο τρόπος κατά τον οποίον πρέπει να ξεριζώνονται. Από τα συγγράμματα του Διοκλή διασώθηκαν αποσπάσματα, θεωρείται δε ότι αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως πρότυπα γιά τα έργα του Θεόφραστου, του Διοσκουρίδη και του Πλινίου.
Οι πρώτοι οι οποίοι θεώρησαν τα φυτά ως όντα οργανικά και ζώντα, ήταν οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι (500 π.Χ.). Ο Δημόκριτος (460-380 π.Χ.), ο οποίος συνέγραψε γεωπονικό έργο, δίδασκε ότι υφίσταται ενιαίο γενικό σχέδιο στην κατασκευή του οργανικού κόσμου. Βέβαια, αυτός, εκτός από την γεωπονία, είχε ενασχόληση και με τη φιλοσοφία, τη φυσική, τα μαθηματικά, την ποίηση, τη μουσική, τη ζωγραφική και την ιατρική. Ελάχιστα αποσπάσματα δυστυχώς διασώθηκαν. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), στον οποίο δικαίως αποδίδεται ο τίτλος του μεγάλου βοτανολογίου, έγραψε έργο με τον τίτλο "Περί Φυτών" του οποίου επίσης μόνο αποσπάσματα διασώθηκαν μέχρι σήμερα. Αυτός τελειοποίησε την ιδέα του Δημόκριτου, συγκρίνοντας όλες τις γνωστές μορφές φυτών και ζώων. Έφθασε στο αξιολογότατο συμπέρασμα ότι υφίσταται συσχέτιση όλων των έμβιων όντων και εσωτερική εξελικτική κλίμακα δομής η οποία και είναι υπεύθυνη γιά την εξωτερική διαφοροποίηση των όντων.
Ο Αριστοτέλης είχε πλούσιο βοτανικό υλικό από την Ελλάδα, καθώς και από την Ασία, οφειλόμενο στον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος στις εκστρατείες του ποτέ δεν ξέχασε το μεγάλο του δάσκαλο. Επίσης, αυτός είναι ο οποίος ίδρυσε τον βοτανικό κήπο στον Ιλυσό, στον οποίο, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, υπήρχαν εποπτικά μέσα διδασκαλίας της Βοτανικής και του οποίου τη διεύθυνση είχε ο μαθητής του, Θεόφραστος (372-288 π.Χ.). Μετά τον Αριστοτέλη, περί φυτών έγραψαν οι μαθητές του. Ο Φανίας, που έγραψε τα "Φυτικά ή Περί Φυτών" το σύγγραμμα του οποίου χάθηκε και ο Θεόφραστος ο Ερέσιος.
Ο Θεόφραστος συγκέντρωσε όλες τις περί φυτών γνώσεις της εποχής του σε δύο περισπούδαστα έργα με τους τίτλους: "Περί Φυτών Ιστορίαι" και "Περί Φυτών Αιτίαι".
Στα συγγράμματα περιλαμβάνονται οι παρατηρήσεις των ριζοτόμων, ιατρών και έμπειρων αγροτών, αλλά και όλες οι γνώσεις των δικών του παρατηρήσεων. Ο Θεόφραστος θεωρείται ο πατέρας της Βοτανικής. Η εξέταση των φυτών είναι λεπτομερής και χωρίς τις προκαταλήψεις της εποχής του, πολλές δε περιγραφές βρίσκονται στο ύφος των καλυτέρων νεώτερων περιγραφών.
Ο αριθμός των φυτών τα οποία αναφέρονται στα παραπάνω έργα ανέρχεται σε 550. Η διαίρεση των φυτών γίνεται σε δέντρα, θάμνους, φρύγανα και πόες, οι πόες σε λαχανευόμενες, κοσμητικές και φαρμακευτικές. Στο 3ο βιβλίο, ο Θεόφραστος περιγράφει περί τα 50 είδη δασικών δένδρων λεπτομερώς, στο 4ο βιβλίο την φυτο-γεωγραφία, τη μακροβιότητα και τα νοσήματα των δέντρων. Στο 5ο βιβλίο εξετάζει όλες τις ποιότητες των ξύλων. Στο 6ο βιβλίο εξετάζει τα φρυγανώδη φυτά, στο 7ο βιβλίο και 8ο τα εκχυλίσματα των φυτών, ρητίνη, πίσσα, έλαια και τη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων και των ριζών. Ο Θεόφραστος είναι ο ιδρυτής πολλών βοτανικών όρων όπως: ανθήλη, βόυρυον, θύιον, κόρσιον, κράνον, κώδυον, πέτασος, πέρσιον, φαυλία, μαστίχη και άλλων. Αυτός πρώτος διέκρινε κάτω από το φλοιό των φυτών το κάμβιο (το κάμβιο είναι το ζωντανό κομμάτι του κορμού όπου γίνονται όλες οι διεργασίες όπως: κυταρροδιαίρεση, μεταφορά θρεπτικών στοιχείων κτλ), διέκρινε ότι όλα τα φύλλα συντελούν στη θρέψη των φυτών, καθώς και ότι, κάθε φυτό έχει συγκεκριμένη περιοχή εξάπλωσης, ενώ, πολύ αργότερα, κατά το μεσαίωνα, οι τότε βοτανολόγοι, που δεν το γνώριζαν αυτό, προσπαθούσαν να προσομοιάσουν τη χλωρίδα της μέσης Ευρώπης με τα φυτά που είχε περιγράψει ο Θεόφραστος.
Μετά τον θάνατο του Θεόφραστου η βοτανολογία επί πολλά έτη παρέμεινε στάσιμη. Ειδικά κατά τη Ρωμαϊκή και Αλεξανδρινή εποχή τίποτα αξιόλογο δε συναντάμε.
Οι Ρωμαίοι δεν έδιναν προσοχή παρά μόνο σε πράγματα αμέσου ωφέλειας, ενδιαφερόμενοι περισσότερο για τη γεωργία και την κηπουρική και παραμελώντας τη βοτανική με την ευρύτερή της σημασία.
Κατά τον πρώτο μ.Χ. αιώνα αξιόλογος βοτανολόγος είναι ο Διοσκουρίδης ο Αναβαρζεύς (40-90μ.Χ.). Στην "περί ύλης Ιατρικής" μελέτη του, διακρίνει ήδη κανείς την κατάταξη των φυτών σύμφωνα με τις ενεργές ύλες και τις θεραπευτικές ικανότητες του καθενός. Οι ασθένειες του ανθρώπου, που διαχωρίζει ο Διοσκορίδης, περνούν τις 50: πονοκέφαλος, ίκτερος, παθήσεις σπλήνας, νεφρίτιδα, έλκος στομάχου.Για κάθε μια από αυτές τις ασθένειες έχει μία κατάλληλη συνταγή. Περισσότερα εκ των 65 βοτάνων είναι αντιβηχικά, άπειρα άλλα τα συνιστά στις γυναικείες παθήσεις, γιά τη θεραπεία τραυμάτων και σαν αντίδοτα στο δηλητήριο των φιδιών.
Άξιοσημείωτο είναι ότι ο Διοσκουρίδης κατόρθωσε, στην εποχή του ακόμη, να αναγνωρίσει 500 φυτά ως θεραπευτικά, από τα περίπου 6.000 είδη που αναγνωρίζουμε σήμερα ως αυτοφυή στην Ελλάδα, δηλαδή πάνω από το 8%!
Στους πρωτοπόρους γιατρούς των τελευταίων χρόνων της αρχαιότητας ανήκει και ο Γαληνός, γεννηθείς το 131 μ.Χ. στην Μ. Ασία. Μελέτησε τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου και αφού αργότερα στράφηκε στην ιατρική για να εμπλουτίσει περαιτέρω τις γνώσεις του πήγε για σπουδές στη Σμύρνη, την Κόρινθο, την Αλεξάνδρεια. Στόχος του Γαληνού ήταν να συμπληρώσει τις γνώσεις του Ιπποκράτη με στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας. Τα φάρμακα γιά τον Γαληνό είναι σπουδαία βοηθήματα στην ιατρική. Στα συγγράμματά του αναφέρει 304 απλά φάρμακα από τον κόσμο των φυτών και 155 άλλες ύλες από τη φύση. Ο φαρμακευτικός αυτός θησαυρός εμπλουτίζεται από ένα σωρό πολύπλοκα σύνθετα φάρμακα που ανταποκρίνονται στις διάφορες ασθένειες. Τα σύνθετα φάρμακα του Γαληνού ήταν η βάση για τα σύνθετα σύγχρονα φαρμακευτικά ιδιοκατασκευάσματα και ως εκ τούτου ονομάζονται και γαληνικά.
Στα παλαιότερα χρόνια η γνώση και η πρακτική της ιατρικής εθεωρείτο προνόμιο των Θεών. Κυριότερες ιατρικές θεότητες ήταν: ο Απόλλων, γιατρός των Θεών, εφευρέτης της ιατρικής, που έστελνε τους λοιμούς ή έσωζε τους ανθρώπους από αυτούς, η Άρτεμις λοχεία Θεά, η Αθηνά-Υγεία προστάτης της Υγείας των ανθρώπων, η Ήρα προστάτης των εγκύων. Δευτερεύουσες ιατρικές θεότητες ήταν η Αφροδίτη, ο Ποσειδών, ο Ερμής, η Ειλειθύια, ο Πρίαπος, ο Βάκχος, ο Πάν, ο Ηρακλής, ο Αμφιάραος, ο Άμυνος. Ήδη όμως από τον 7ο π.Χ. αιώνα η λατρεία του γιού του Απόλλωνα, Ασκληπιού, εκτόπισε σχεδόν ως προς την ιατρική και την υγεία τη λατρεία κάθε άλλου θεού, ημίθεου ή ήρωα. Έτσι, αφιέρωναν σε εκείνον ναούς στις πιο ευχάριστες τοποθεσίες, όπως είναι οι πηγές, οι όχθες των ποταμών ή τα ιερά άλση.
Σε αυτά τα μέρη οι προσκυνητές αποζητούσαν με προσευχές και προσφορές τη θεραπεία για τις ασθένειές τους. Αναφέρονται, συχνότατα, θαύματα στα ιερά του Ασκληπιού. Από τις επτά διαγνώσεις ασθενειών της Επιδαύρου (2ο μισό του 4ου π.χ. αι.), που έχουν διασωθεί, γνωρίζουμε ότι θαυματουργές θεραπείες έχουν πραγματικά συμβεί, όπως η ίαση της μονόφθαλμης Αθηναίας Αμβροσίας, μ' ένα φάρμακο που της έβαλαν στο άρρωστο μάτι ή το φύτρωμα τριχών στη φαλάκρα του Μυτιληνιού Ηραίου, που τόσο το επιθυμούσε.
Ο Ασκληπιός γεννήθηκε στο δασωμένο Πήλιο υπό την προστασία του σοφού κενταύρου Χείρωνα, ο οποίος του δίδαξε την ιατρική. Εκτός της ιατρικής γνώριζε αστρονομία και διετέλεσε διδάσκαλος των Αργοναυτών. Κατοικούσε σε σπήλαιο του Πηλίου. Καλλιέργησε τα πρώτα θεραπευτικά φυτά. Ήταν λαμπρός θεραπευτής. Αναφέρονται ως έξοχα έργα του η θεραπεία της τύφλωσης των Φοινίκων, τους οποίους ο Αμύντωρ τιμώρησε για έγκλημα εσχάτης προδοσίας. Εκεί, από το δάσκαλό του, ο Ασκληπιός γνώρισε τη θεραπευτική δύναμη που υπάρχει κρυμμένη στις ρίζες των φυτών, τους καταπραϋντικούς χυμούς τους, η θεραπευτική χρήση των οποίων του προσέδωσε τη φήμη μεγάλου θεραπευτή. Ο Ησίοδος τον θεωρεί Θεό της ιατρικής. Κατείχε το μυστήριο "πολυπήμονας ανθρώποισιν ιάσθαι νόσους", (Πίνδαρος, Πύθιοι 1,46) και ήταν ο δημιουργός της ιατρικής τέχνης και πρώτος επιστήμονας - γιατρός, αφού "πρό δε Ασκληπιού τέχνη μεν ιατρική ούπω ήν. Εν ανθρώποις, Δε τινα οι παλαιοί είχον φαρμάκων και βοτανών οία παρ' Ελλησι Χείρων ο Κένταυρος ηπίστατο και οι υπό τούτου παιδευθέντες ήρωες", (Γαληνός, Εις. ή Ιατρ. Εκδ. Κuhn τ. 14, σελ 674), αλλά και δάσκαλος της ιατρικής των γιών και απογόνων του "μαθητάς της ιατρικής κατελίπετο τους έκγονους…." (Πλάτων 'Πολιτεία', 1,599).
Ο Ασκληπιός, κατά τον Πίνδαρο, τον Απολλόδωρο, τον Ξενοφώντα κ.ά. θεράπευε χρησιμοποιώντας φάρμακα από φυτά, χειρουργικές μεθόδους, φλεβοτομία και επωδές, αλλά και νεκρούς μερικές φορές ανέσταινε. Το γεγονός προκάλεσε το θυμό του Πλούτωνα ο οποίος διαμαρτυρήθηκε στο Δία διότι ο Άδης άδειαζε, ο δε Δίας κατεκεραύνωσε τον Ασκληπιό. Ο πατέρας του Απόλλων όμως, τιμώρησε τους Κύκλωπες, οι οποίοι κατεσκεύασαν τον κεραυνό και τον γιό του τον έφερε ως αθάνατο στον Όλυμπο.
Ένας από τους πιο παλιούς Θεούς - γιατρούς ήταν ο Παιώνας του οποίου το όνομα αναφέρεται σε μία πήλινη πλάκα της Κνωσσού.
"Με βότανα παυσίπονα που του 'βαλε ο Παιήων
Τον ιάτρευσεν ότι θνητός δεν ήτο αυτός πλασμένος
Και όπως γρήγορα η πυτιά το λευκό γάλα πήζει
Που υγρόν συσφίγγεται, καθώς το ανακατώνουν
έτσι εθεράπευσε γοργά τον άγριον Άρη εκείνος."
Σε ένα παλιό διδακτικό ποίημα, η πηγουνιά χαρακτηρίζεται σαν τη βασίλισσα των βοτάνων. Ο χαρακτηρισμός αυτός πράγματι της αξίζει τόσο για το εντυπωσιακό άνθος της όσο και για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Κατά το ποίημα αυτό, οι Θεοί παρέδωσαν την πηγουνιά στον Απόλλωνα, σα φάρμακο κατάλληλο για όλες τις ασθένειες. Βρίσκουμε ακόμη την παιωνία στο "μαγικό" άλσος της Εκάτης όπου της αποδίδονταν "μαγικές" δυνάμεις. Η μυθολογική ιστορία της Εκάτης είναι στενά συνδεδεμένη με τις γνώσεις της γύρω από τα βότανα.
Διατηρούσε στην Κολχίδα του Ευξείνου Πόντου ένα κτήμα περικυκλωμένο από υψηλούς τοίχους όπου μαζί με την κόρη της, Μήδεια, καλλιεργούσε τα "μαγικά" της φάρμακα που συναντούμε συχνά στα Ομηρικά έπη. Ο Διοσκουρίδης (3.147) μας άφησε μία εύστοχη περιγραφή της παιωνίας με τα παλαμοειδή φύλλα και τους μακρουλούς καρπούς που έχουν πέντε ή έξη μαύρους σπόρους στο κέντρο κι άλλους κόκκινους. Στη συνταγή του Διοσκουρίδη, 10 ή 12 κόκκινοι σπόροι θεραπεύουν το έλκος του στομάχου, ενώ οι μαύροι διώχνουν τον εφιάλτη. Την ξεραμένη ρίζα την χρησιμοποιούσε στη μαιευτική, στους πόνους του στομάχου, στον ίκτερο και στις παθήσεις των νεφρών και της κύστης. Ο Πλίνιος (24.4) γνώριζε επίσης την παιωνία σαν φυτό των δασωμένων βουνών, όπου την συναντούμε και σήμερα. Κι' αυτός είχε προβληματιστεί από το διαφορετικό χρώμα των σπόρων και συνιστούσε να παίρνονται οι κόκκινοι σαν αιμοστατικό και οι μαύροι για τα γυναικεία νοσήματα. Ο Θεόφραστος (9.8.6) κατέταξε την παιωνία στα φαρμακευτικά φυτά, που χρειάζονται ορισμένους κανόνες στην συλλογή τους. Έλεγε ότι στην εκσκαφή της ρίζας υπήρχε πάντα κίνδυνος βουβωνοκήλης, υπαινισσόμενος έτσι το μεγάλο βάθος που πρέπει να σκάψουμε για να βρούμε την ρίζα.
Η δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, η Άρτεμη, ήταν όπως γνωρίζουμε, η Θεά της Φύσης και της γονιμότητας και προστάτευε τις γυναίκες. Χρησιμοποιούσε πολλά φυτά, που και σήμερα ακόμη χρησιμοποιούνται στη θεραπεία γυναικείων παθήσεων. Και η Αφροδίτη, σα Θεά της ομορφιάς και της αγάπης, χρησιμοποιούσε βότανα για τους σκοπούς της.
Μία κόρη από το γάμο της Ήρας με τον Δία ήταν επίσης συνδεδεμένη με την ιατρική και τα βότανα. Είναι η Θεά της εγκυμοσύνης Ειλειθύια που με βότανα κατεπράυνε τις οδύνες του τοκετού. Και η Αθηνά έκανε ιατρικές θεραπείες με βότανα. Είχε κάποτε θεραπεύσει το μάτι κάποιου Λυκούργου από την Σπάρτη και από τότε την θεωρούσαν ως προστάτιδα των ματιών και γι'αυτό ίσως ονομάστηκε εκτός των άλλων και "γλαυκώπις".
Ο Όμηρος θεωρούσε τον Απόλλωνα κατευναστή των πόνων, και ίσως των ψυχικών ασθενειών γιατί ως Θεός της Αρμονίας φροντίζει την ψυχική ισορροπία, ενώ την σωματική υγεία ο υιός του Ασκληπιός. Ακόμα, και ο Άδης, η γυναίκα του Περσεφόνη και ο Διόνυσος λατρεύονταν ως θεραπευτές. Και οι ημίθεοι όπως και οι ήρωες, είχαν θεραπευτικές ικανότητες. Τον Ηρακλή θεωρούσαν σαν προστάτη των ιαματικών πηγών. Σ' αυτόν οφείλεται η ανακάλυψη του υοσκύαμου. Οι Ιπποκράτειοι έδιναν τους σπόρους του παραισθησιογόνου φυτού ανακατεμένους με κρασί, για τον πυρετό, τον τέτανο και σε παραλύσεις που παρουσιάζονταν μετά τον τοκετό. Ο Διοσκουρίδης (4.69) χαρακτηρίζει αυτό το δύσμορφο και υπνωτικό βότανο σαν ακατάλληλο και το δίνει μόνο για παυσίπονο.
Αχιλλεία έλεγαν στην αρχαιότητα το φυτό του Αχιλλέα που είχε γιατρέψει τον πληγωμένο Τήλεφο.
Στην χώρα μας υπάρχουν 24 αυτοφυή είδη με το όνομα αχιλλεία, που είναι κοινώς γνωστά ως χιλιόφυλλα ή αγριαψυθιές. Ένα απ' αυτά, η Achillea ageratifolia, με τα γκρίζα χνουδωτά φύλλα, συναντάται συχνά στον Όλυμπο.
Οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, ήταν οι βοηθοί των ανθρώπων στα πεδία της μάχης και στη θάλασσα όπου έκαναν μεγάλη χρήση βοτάνων. Άλλος ιατρός και γνώστης των ιδιοτήτων των βοτάνων 150 χρόνια πριν τον Ασκληπιό είναι ο μάντις Μελάμπους ο Αργείος, 1400 π.χ. κατά τον Μολέ, ο υιός του Αμυθέωνος. Έγινε ένδοξος για τη θεραπεία των θυγατέρων του βασιλιά του Άργους, Προίτου, της Λυσίππης, της Ιφινόης και της Ιφιανάσσης. Αυτές έπασχαν από υστερία, φρενίτιδα κι από οδυνηρό έκζεμα.
Οι κόρες του Προίτου καταλήφθηκαν από μανίες και νομίζοντας τους εαυτούς τους αγελάδες έφυγαν στα βουνά μυρικάζοντας. Η ψυχοπάθεια έγινε κοινή στις περισσότερες γυναίκες του Άργους ως ομαδική υστερία κι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους ακολουθώντας ολόγυμνες τις θυγατέρες του Προίτου στα όρη και τα δάση. Ο Μελάμπους τις θεράπευσε με ελλέβορο, δίνοντάς τους γάλα από κατσίκα που είχε φάει ελλέβορο. Το γεγονός καταγράφει ο Ηρόδοτος (βιβλίο Θ' κεφ. 33). Κατά τον Ηρόδοτο επίσης, έφερε στο Άργος τη λατρεία του Διονύσου και τις φαλλοφορίες. "Έλλησι γαρ δη Μελάμπους εστιν ο εξηγησάμενος του Διονύσου το τε όνομα και την θυσίαν και την πομπήν του φαλλού" (βιβλίο β' κεφ. 48). Βραδύτερον ο Μελάμπους εθεράπευσε και την μανίαν των γυναικών της Μεσσηνίας (Απολλόδωρος βιβλ.ίο Α κεφ 9, 13), ως και την ανικανότητα του Ιφίκλου δια σκωρίας σιδήρου (Όμηρος, 'Οδύσσεια' Λ 235). Στη Μεγαρίδα υπήρχε ιερό του με άγαλμα. Έγινε δε ο Μελάμπους αρχηγός οικογένειας μάντεων και γιατρών, των Μελαμποδιδών, στην οποία ανήκουν ο Μάντιος, ο Οικλής, ο Αμφιάραος κ.ά.
Με ελλέβορο δηλητηρίασαν οι πολεμιστές της Δελφικής Αμφικτυονίας τα νερά του Πλειστού και υπέταξαν ύστερα από δεκαετή πολιορκία, τη Χρύσα, που επιζητούσε με τους Δελφούς την εύνοια του Απόλλωνος. Ο καλύτερος ελλέβορος φύτρωνε στην Οίτη, όπου ο Ηρακλής έκτισε τα "Πυρά" του, για να δώση τέλος στους πόνους που του προκαλούσε ο χιτώνας με το αίμα του κενταύρου Νέσσου. Όταν ο Φιλοκτήτης άναψε την πυρά για τον Ηρακλή που πέθαινε, αυτός του χάρισε το ονομαστό του τόξο με τα θανατηφόρα βέλη.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.