Το συναίσθημα της ενοχής. Ο τρόπος που επηρεάζει τη ζωή μας

 

Πόσες φορές δεν έχεις βασανίσει την σκέψη σου, γιατί δεν έπρεπε να πεις κάτι και τελικά το είπες, γιατί έκανες ή δεν έκανες μια πράξη, γιατί μπήκες σε μια κατάσταση και μετά σκέφτεσαι ότι έκανες λάθος; Μετανιώνεις, πανικοβάλλεσαι και γεμίζεις το μυαλό σου με ενοχές. Συναισθήματα τέτοιου τύπου μπορεί να νιώσει ο κάθε άνθρωπος σε ορισμένες φάσεις της ζωής του. Τι γίνεται όμως όταν αυτό γίνεται συνήθεια και στάση ζωής; Σε σένα πόσο συχνά συμβαίνει;

Αν έχεις παρατηρήσει πως σου συμβαίνει αρκετά συχνά, τότε πρέπει να είσαι ενήμερος ότι το να νιώθεις συνεχώς ενοχές μπορεί να κάνει κακό στην ψυχική σου υγεία, να αποδυναμώσει την προσωπικότητά σου και να στερήσει την ευτυχία σου όσες ευκαιρίες και αν σου δοθούν για να την ζήσεις. Μάθε τι είναι τελικά αυτές οι ενοχές, γιατί υπάρχουν μέσα μας, ποτέ είναι χρήσιμες και πότε καταστροφικές.

Όταν νιώθουμε ενοχές

Όταν νιώθουμε ενοχές, τις περισσότερες φορές σημαίνει ότι έχουμε βάρος στη συνείδησή μας για κάτι που κάνουμε, λέμε, αποφασίζουμε κλπ. Αυτό, όπως είπαμε και παραπάνω, συμβαίνει σε όλους, πολλές φορές ακούσια, άρα δεν είναι ανάγκη να δίνουμε πάντα την ίδια προσοχή και βαρύτητα. Είναι πολλοί οι παράγοντες που επιδρούν στη συνείδηση του ανθρώπου, άλλοι σωστοί και δικαιολογημένοι και άλλοι υπερβολικοί και απαράδεκτοι.

Oι χρήσιμες και οι περιττές ενοχές

Σε ένα επίπεδο, η συνείδηση είναι έμφυτη στη φύση του ανθρώπου, όπως έμφυτη είναι η διάνοια ή το συναίσθημα. Λειτουργία της συνείδησης είναι να επιτηρεί σε ένα γενικότερο επίπεδο την πορεία της ζωής μας, και να διακρίνει κατά πόσο τη ζούμε σε φυσιολογικά και υγιή πλαίσια, ή το αντίθετο. Όταν η συνείδηση αντιληφθεί μέσα μας μια σκέψη ή πράξη που μας υποβιβάζει ως άτομα, τότε «ανάβει ένα προειδοποιητικό λαμπάκι», που είναι το βίωμα της ενοχής. Αν εκείνη την ώρα στραφούμε να ακούσουμε αυτό που έχει να μας πει η συνείδηση, τότε μας πληροφορεί εκτενέστερα σχετικά με το τι πρέπει να κάνουμε, και έπειτα μας αφήνει ήσυχους και ελεύθερους να επιλέξουμε. Αν αντιθέτως, προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τη φωνή της συνείδησης καταπιέζοντας μέσα μας το βίωμα της ενοχής, τότε δε θα μας πληροφορήσει, ούτε εκείνη την ώρα ούτε σε μελλοντικές περιστάσεις που θα χρειαστούμε τη βοήθειά της. Οι ενοχές, από την άλλη, θα παραμείνουν μέσα μας σε υποσυνείδητο επίπεδο, ίσως για πάρα πολύ καιρό, και θα εκφράζονται άστοχα και παράλογα σε άλλα θέματα. Εδώ, λοιπόν, επιβάλλεται να δώσουμε προσοχή.

Σε ένα άλλο επίπεδο, η συνείδησή μας κάθε άλλο παρά έμφυτη είναι. Μάλλον εκφράζει συγκεκριμένες αξίες και προτιμήσεις των ανθρώπων που μας μεγάλωσαν, του περιβάλλοντος και της κουλτούρας μας γενικότερα. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώσουμε ενοχές γιατί δεν τα καταφέραμε να περάσουμε σε κάποια συγκεκριμένη σχολή, ή διότι αποφασίσαμε να παντρευτούμε κάποιο άτομο για το οποίο ένας από τους γονείς μας διαφωνεί. Τέτοιες ενοχές δεν έχουν την ίδια αξία με τις ενοχές της έμφυτης συνείδησης και είναι καλό αυτού του είδους τις ενοχές, να τις υπερβαίνει κανείς, διότι εμποδίζουν από το να ζούμε αυθεντικά τη ζωή μας.

Σχετικά με το πώς θα το κατορθώσουμε αυτό δεν υπάρχει εύκολη συνταγή, αλλά αν προσπαθήσουμε πρώτα να ακούσουμε τι έχει να πει η δήθεν «συνείδηση» για το θέμα αυτό (π.χ. «Αυτή την κοπέλα μην την πάρεις διότι είναι φτωχή και μετά το απορρίψουμε μέσα μας με εύλογα επιχειρήματα (π.χ. «Την αγάπη δεν τη μετράς με τα χρήματα»), τότε είναι πιο εύκολο και συγχρόνως υγιές, να νικήσουμε και να διώξουμε από μέσα μας τις περιττές ενοχές. Αν κάποια κατάλοιπα ενοχών επιμένουν, είναι καλύτερα να μην τους δίνουμε σημασία, να τα περιφρονούμε, και σιγά σιγά, με την πάροδο του χρόνου θα σβήσουν από μόνα τους.

Ένα απλό κριτήριο για να ξεχωρίσουμε τις χρήσιμες ενοχές από τις περιττές ενοχές είναι το εξής: Αν οι ενοχές έχουν να κάνουν με το ήθος μας, δηλαδή κατά πόσο είμαστε ή δεν είμαστε τίμιοι, εργατικοί, πιστοί στους άλλους κ.ο.κ., τότε μάλλον προέρχονται από την έμφυτη συνείδησή μας και είναι καλό να τις ακούμε. Αν όμως οι ενοχές έχουν να κάνουν με τις επιλογές μας, δηλαδή τι θελήσαμε να σπουδάσουμε, ποιον άνθρωπο αγαπήσαμε, ποιο επάγγελμα διαλέξαμε, τότε μάλλον προέρχονται από τον περίγυρό μας και είναι περιττές.

Ακόμη, όμως, και στην περίπτωση που οι ενοχές είναι χρήσιμες, είναι καλό να τηρούμε και εκεί ένα υγιές μέτρο, να μην επιτρέπουμε να μας κυριεύει το άγχος, η ανησυχία, και η λύπη. Σκοπός της ενοχής είναι να μας ξυπνήσει από το λήθαργό μας, ώστε να ενεργοποιήσουμε τις δυνάμεις μας και να διορθώσουμε την πορεία μας. Από εκεί και πέρα η ενοχή δεν έχει τίποτε άλλο να μας προσφέρει, άρα είναι καλό να την αφήνουμε να φεύγει από μέσα μας.

Πιο επιρρεπείς στην ενοχή, οι γυναίκες

Γιατί δεν μαγείρεψα; Γιατί παραμέλησαν τα παιδιά για τη δουλεία/ τη δουλεία για τα παιδιά/ τον σύζυγο για το σπίτι και τη δουλειά; Μήπως δεν είναι σωστό που άφησα το Σάββατο τα παιδιά στη γιαγιά; Μήπως δεν έπρεπε να το φάω αυτό; Καριέρα ή οικογένεια, οικογένεια ή καριέρα;

Η ενοχή δεν είναι τυχαία γένους θηλυκού. Η γυναίκα παρά την ανεξαρτησία που πλέον έχει κερδίσει, την δυναμική της παρουσία στον εργασιακό χώρο και τον δυναμισμό που δείχνει καθημερινά, πέφτει πολλές φορές στην παγίδα των τύψεων, ιδιαίτερα όταν έχει ή θέλει να δημιουργήσει και οικογένεια. Ακόμη, όμως και στην περίπτωση που είναι ελεύθερη, αγχώνεται περισσότερο για την αναγνώριση και για να αποδείξει ότι αξίζει μια καλή θέση στην εργασία της. Στην Ελλάδα, ιδιαίτερα οι ευκαιρίες, όντως δεν είναι τόσο ίσες όσο θέλουν να φαίνονται, ή όσο μάλλον θέλουν κάποιοι να τις κάνουν να φαίνονται. Πέρα από την εργασία και την οικογένεια, υπάρχει και το άγχος της διατροφής, του λεπτού σώματος σε επίπεδα που πολλές φορές υπερβαίνουν το λογικό. Δεν είναι λίγες οι γυναίκες που μετρούν καθημερινά θερμίδες και εκτός των άλλων υποχρεώσεων έχουν πάθει μια μικρή ψύχωση με το θέμα «αδυνάτισμα». Τα κρούσματα διαταραχών στη διατροφή, π.χ. ανορεξία, βουλιμία κλπ. Έχουν ανεβεί αρκετά και στη χώρα μας. Η λύση είναι η αποστασιοποίηση από τις παράλογες σκέψεις και αγάπη στον ίδιο μας τον εαυτό. Και εδώ δεν είναι μόνο θέμα ψυχικής αλλά και σωματική υγείας.

O ενοχικός τύπος

Ο ενοχικός τύπος ανθρώπου, νιώθει υπερβολικά υπεύθυνος για τα πάντα και συνεχώς προσπαθεί να κάνει το σωστό. Μπορεί να δουλεύει περισσότερες ώρες από αυτές που αντέχει και αμείβεται, μπορεί να είναι υπερβολικά και πάντα διαθέσιμος σε φίλους που έχουν μια ανάγκη ή χρειάζονται βοήθεια. Το άτομο καταλαμβάνεται σε πολλές περιπτώσεις από αίσθημα έντονου φόβου για να εκδηλώσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Φοβάται να είναι διαφορετικός, γι? αυτό σωπαίνει, εμφανίζεται άτολμος και συμφωνεί πάντα με τις προτιμήσεις και τα λεγόμενα των άλλων. Παραμένει παθητικός και αδύναμος ψυχικά να πάρει πρωτοβουλίες, όσο και αν αυτή η κατάσταση τον βλάπτει ανεπανόρθωτα και του είναι δυσβάστακτη.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ενοχικών ανθρώπων είναι η ευκολία με την οποία ανταποκρίνονται στις προθέσεις ή ακόμα και στα «παιχνίδια» των άλλων. Ο επιρρεπής στην ενοχή, θα βρει συχνά στον δρόμο του συντρόφους, συνεργάτες, φίλους, ακόμα και την ίδια την οικογένεια που θα «παίξουν» με το ενοχικό άτομο με σκοπό το ίδιο να φερθεί με συγκεκριμένους τρόπους, να νιώσετε συγκεκριμένα συναισθήματα ή να πάρετε συγκεκριμένες «βολικές» αποφάσεις. Π.χ. μπορεί να κάνουν το άτομο να πιστέψει ότι θα υποφέρουν πολύ αν δεν ικανοποιήσει την ανάγκη τους, ή να προσποιούνται/επικαλούνται ασθένεια, διαταραχή, δυστυχία, αδυναμία ή κάποια άλλη αρνητική συμπεριφορά για να πυροδοτήσουν το αίσθημα της ενοχής και να κινητοποιήσουν πράξεις που εκείνοι επιθυμούν, ή κατηγορούν άμεσα ή έμμεσα το ενοχικό άτομο για πράξεις, λόγια, σκέψεις ή αντιδράσεις κάνοντάς το να νιώθει ο αποκλειστικός ένοχος σε μια κατάσταση, πράγμα που απαλλάσσει άλλα άτομα από δικές τους ευθύνες, κλπ.

Είναι, βεβαίως, και περιπτώσεις που αυτό μπορεί να γίνει και άθελά τους, δηλαδή να μην έχει σκοπό κάποιος να «παίξει» με την ανοχή και την αδυναμία του ενοχικού ατόμου.

Ενοχές και προβλήματα υγείας

Εκτός από ενοχές για ευθύνη στην όποια ασθένεια, συχνά το αίσθημα αυτό πυροδοτείται από τη γνώση της καθυστερημένης προσέλευσης στο γιατρό ή το νοσοκομείο για την πραγματοποίηση των διαγνωστικών χειρισμών. Πχ. τα άτομα που αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζουν συμπτωματολογία (βήχας, απόχρεμψη, δύσπνοια). Άλλη περίπτωση είναι να γνωρίζει το άτομο ότι έχει κληρονομικότητα σε μια ασθένεια π.χ. εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Τα άτομα αυτά αρνούνται για ψυχολογικούς λόγους να επισπευτούν κάποιον γιατρό γιατί φοβούνται τη διάγνωση που θα ακολουθήσει και την πιθανότητα αυτή να μην είναι και τόσο καλή.

Η καθυστέρηση και η ενδεχόμενη μείωση των θεραπευτικών δυνατοτήτων και προοπτικών, όταν κάποιος καθυστερήσει αρκετά την εξέταση, δημιουργούν πλέγμα ενοχών, στο οποίο μπορεί να συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως η αίσθηση του ότι ταλαιπωρούνται οι συγγενείς του ατόμου που ασθένησε, η οικονομική επιβάρυνση της οικογένειας κλπ.

Αυτά τα αισθήματα ενοχής μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, σε επιθετικότητα και επιδείνωση της υπάρχουσας κατάστασης της υγείας του ατόμου.

Εδώ χρειάζεται η συμπαράσταση και η εμψύχωση από τον περίγυρο του ατόμου και όλη την εκδήλωση της αγάπης που νιώθουν, καθώς και όσο το δυνατόν περισσότερη λογική και θετική σκέψη από το ίδιο το άτομο. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και όσο έχουμε αυτή την πολυτέλεια καλό είναι να την εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο, βάζοντας στην άκρη τους φόβους.

Θέματα όπως κατάθλιψη, έντονο άγχος, κρίσεις πανικού, προβλήματα στη σχέση, φοβίες, εξάρσεις θυμού, κοινωνικό άγχος μπορούν να αντιμετωπιστούν κατάλληλα και αποτελεσματικά.

Αν δεν μπορούμε μόνοι μας να αντιμετωπίσουμε όσα μας δυσκολεύουν μπορούμε να ζητήσουμε την βοήθεια ενός κατάλληλα καταρτισμένου ειδικού Ψυχικής υγείας. Το να ζητάμε βοήθεια δε σημαίνει ότι παραδεχόμαστε ότι είμαστε αδύναμοι και ανίκανοι να κάνουμε καλά τον εαυτό μας. Αντίθετα σημαίνει ότι πιστεύουμε στον εαυτό μας και επιθυμούμε πραγματικά να γίνουμε καλά.

Ακόμη και αν έχουμε προσπαθήσει να ζητήσουμε βοήθεια και δεν έχουμε δει γρήγορα αποτελέσματα χρειάζεται να έχουμε υπομονή. Όσο διάστημα έχουμε αφήσει να πονάμε θέλει τον κατάλληλο χρόνο να επουλωθεί.

Ας σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τον κόπο της διαδικασίας και ας συνειδητοποιήσουμε ότι: ΑΞΙΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΛΑ!

Aπό το άρθρο της Έλενας Αρώνη

Πηγή: https://www.all4fun.gr/portal/afierwmata/557-enoxes-to-synaisthima-pou-vlaptei-sovara-tin-ygeia.html

psychopedia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ