Η επιβίωση ενός γάμου

Σκεφτόμουν καιρό τώρα να γράψω μια ανάρτηση σχετικά με το γάμο, τις καθημερινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν δύο άνθρωποι που ζουν μαζί, και δη δύο άνθρωποι που έχουν παιδιά. Τις λεπτές ισορροπίες που δοκιμάζονται από την κούραση, το άγχος της καθημερινότητας, και το γεγονός ότι και τα παιδιά συχνά δοκιμάζουν την υπομονή των γονιών.

Η επιβίωση ενός γάμου, μέρος 1ον: ίσος καλεί ίσο.

Έχω παρατηρήσει συχνά γύρω μου σχέσεις να παραπαίουν, γάμους να είναι στο χείλος της καταστροφής. Και νομίζω πως διακρίνω ένα κοινό στοιχείο σε πολλές από αυτές τις σχέσεις: κάποιος μέσα στο ζευγάρι θεωρεί τον εαυτόν του «ανώτερο» από τον άλλο. Δεν έχει σημασία με ποιον τρόπο: μπορεί να θεωρεί ότι είναι εξυπνότερος, ομορφότερος, πιο ταλαντούχος, ή ότι «έχει το πάνω χέρι». Κάποιες φορές μπορεί – παραδόξως – να έχουν και οι δύο αυτήν την ιδέα! Δε συμφωνείτε ότι αυτό είναι μια καλή συνταγή για ένα καταστροφικό αποτέλεσμα;

Δεν υπάρχει στέρεος, αρμονικός γάμος χωρίς αλληλοσεβασμό και αλληλοθαυμασμό. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα αναγνωρίζεις τα ελαττώματα του άλλου. Σημαίνει ότι δεν θα αφήνεις τα ελαττώματα να θολώνουν το τοπίο, δε θα τους επιτρέπεις να σε σταματούν από το να δεις καθαρά τη συνολική αξία του άλλου! Στην ιδανική περίπτωση δε θα αισθάνεσαι ανώτερος αν υπερτερείς σε κάποια θέματα στα οποία ο σύντροφός σου υστερεί: θα αισθάνεσαι ότι τον συμπληρώνεις και σε συμπληρώνει, γιατί σίγουρα – μα εντελώς σίγουρα – ο σύντροφός σου υπερέχει σε κάποιους άλλους τομείς, που δεν είναι οι δυνατοί σου.

Αλλά σήμερα δε μιλάμε για ελαττώματα. Μιλάμε για την αίσθηση της ισότητας στο ζευγάρι. Για την ιδέα ότι είμαστε μαζί και πορευόμαστε πλάι-πλάι. Δεν ακολουθεί ο ένας τον άλλον, δεν υπάρχει ο ένας για την ευχαρίστηση του άλλου. Δεν αποσκοπεί ο ένας στην εκμετάλλευση του άλλου, σωματική, ψυχική, συναισθηματική, οικονομική.

Ισότητα δε σημαίνει απαραιτήτως να μοιράζονται οι σύζυγοι τις υποχρεώσεις της οικογένειας. Σημαίνει ισότητα στο «στάτους» των συζύγων μέσα στη σχέση. Δεν σε διάλεξα, δε με διάλεξες – διαλέξαμε ο ένας τον άλλον. Δεν υπερτερεί του ενός ο λόγος, δεν επισκιάζει κάποιος τον άλλον. Δεν αναγκάζει ο ένας τον άλλον να αναλαμβάνει καθήκοντα, να κάνει δουλειές, να εκτελεί έναν συγκεκριμένο ρόλο στην οικογένεια: η συμφωνία είναι κοινή. Δεν κάνει χάρη ο ένας στον άλλον, όντας μέσα στη σχέση. Και οι δύο αντλούν ένα συναίσθημα ικανοποίησης από την συνύπαρξη και τη συμβίωση. Σου αξίζω και μου αξίζεις. Δεν θέλω να σε μειώνω για να αισθάνομαι εγώ καλύτερα για τον εαυτό μου: θέλω να σε ανυψώνω επειδή έτσι ανυψώνομαι κι εγώ, μέσα από τη σχέση μου με εσένα.

Η ισότητα στη σχέση θέλει κότσια. Θέλει να μπαίνουν κατά μέρος εγωϊσμοί αλλά και ανασφάλειες. Θέλει να παραδέχεσαι πού και πού ότι κάνεις λάθος. Και θέλει να εισπράττεις κι εσύ την ίδια αντιμετώπιση από τον σύντροφό σου.

Πόσες φορές δεν έχω ακούσει σε διενέξεις γνωστών μου ζευγαριών τη δήλωση «Εγώ αν χωρίσουμε θα βρω εύκολα άλλον/άλλη, εσύ δεν πρόκειται να βρεις καμία/κανένα.» Αν χρειάζεται, έστω και μέσα στον καυγά, να υποννοήσει κανείς ότι το να μένει με τον σύντροφό του είναι πράξη αγαθοεργίας, τότε είναι απορίας άξιον γιατί τελικά δεν τερματίζει τη σχέση. Τόσος αλτρουϊσμός πια; Ή μήπως μας συμφέρει να αισθανόμαστε με κάποιον τρόπο ανώτεροι από τον άλλον; Ίσως να μας ανεβάζει την αυτοπεποίθηση για σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά σε βάθος χρόνου η αρμονία που πηγάζει από μια σχέση ισότητας είναι σίγουρα πολύ πιο ευεργετική από τον ικανοποιημένο μας εγωϊσμό.

Αν δεν είστε σίγουρος/-η αν στη σχέση σας υπάρχει ισότητα, κάντε το εξής απλό τεστ: ρωτήστε το σύντροφό σας τι ακριβώς εκτιμά σε εσάς, που τον κάνει να μένει κοντά σας. Και θέστε και στον εαυτό σας την ίδια ερώτηση: γιατί είστε μαζί με το σύντροφό σας; Οι απαντήσεις θα σας δείξουν ακριβώς πού στέκεστε. Και είναι πραγματικά εκπληκτικό πόσα ζευγάρια, μετά από χρόνια συμβίωσης, όταν ο σφοδρός έρωτας έχει υποχωρήσει, και έχει μείνει η καθημερινότητα και η συνήθεια, έχουν δυσκολία στο να βρουν απάντηση σε αυτήν την ερώτηση.

Η επιβίωση ενός γάμου, μέρος 2ον: πλήρης αποδοχή, πλήρης συνεργασία

Πόσες φορές δεν έχω εκνευριστεί με τα ελαττώματα του συζύγου μου – και πόσες δεν έχει εκνευριστεί εκείνος με τα δικά μου! Κάτι τόσο βασικό, που δεν μπορεί να το αποφύγει κανείς σε καμία σχέση: ο άλλος δεν είναι τέλειος. Δηλαδή δεν ανταποκρίνεται στην εικόνα που έχω εγώ για το τέλειο, το ιδανικό. Και υπάρχουν πολλά ζευγάρια στα οποία τα ελαττώματα των συντρόφων είναι ανεξάντλητο θέμα τριβής: θέλουν να “αλλάξουν” ο ένας τον άλλον. Να τον “μάθουν” κάποια πράγματα. Να τον “διορθώσουν”. Να τον “εκπαιδεύσουν”. Αυταπάτες;

Γιατί να μην αποδεχτούμε τον άλλο όπως είναι, και μαζί με αυτόν και τον εαυτό μας; Εκείνοι από εμάς που είμαστε ανασφαλείς και γνωρίζουμε ότι θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε πολλά ελαττώματά μας, γιατί να μην αρχίσουμε από τη βάση ότι είμαστε όπως είμαστε, και δεν είμαστε και πολύ κακοί; Και μετά ας μεταφέρουμε αυτή τη θεωρία στο ταίρι μας – ναι, έχει τα ελαττώματά του, αλλά έχω τη δύναμη να αποδεχτώ τον άλλον όπως είναι. Χωρίς να αισθάνομαι ανώτερος, χωρίς να προσπαθώ να τον αλλάξω, αλλά προσπαθώντας να προσαρμόσω την καθημερινότητά μου έτσι ώστε τα ελαττώματα και των δύο να μην δημιουργούν ανυπέρβλητα εμπόδια στη σχέση.

Και θέλω να με αποδέχεται και ο άλλος όπως είμαι. Αν προσπαθεί να με αλλάξει, τότε αντιδρώ έντονα! Θέλω, περιμένω, απαιτώ ο σύντροφός μου να μην προσπαθεί να με “συμμορφώσει”. Τα ελαττώματά μου τα ξέρει, τα αδύναμά μου σημεία επίσης. Όπως εγώ προσαρμόζομαι στα δικά του, έτσι περιμένω εκείνος να προσαρμοστεί στα δικά μου. Του υπενθυμίζω ότι με γνωρίζει καλά, και ότι έτσι ακριβώς όπως είμαι με επέλεξε για σύντροφο. Το αν θα βελτιώσω στο μέλλον κάποια στοιχεία του χαρακτήρα μου πρέπει να είναι αποκλειστικά δική μου απόφαση, κι όχι κάτι το οποίο ο σύντροφος μου μου επιβάλλει. Κι αυτό με απελευθερώνει από πολλές ανασφάλειες, τύψεις, και άλλα αρνητικά συναισθήματα που μπορούν να δηλητηριάσουν τη σχέση.

Τελικά δεν είναι ούτε δουλειά μου ούτε δικαίωμά μου να προσπαθώ να “εκπαιδεύσω” έναν ενήλικο άνθρωπο. Η υποχρέωσή μου, όμως, είναι να τον αποδεχθώ όπως είναι, υποθέτοντας ότι ποτέ δεν θα αλλάξει. Εξάλλου τον επέλεξα ως σύντροφο, και αν τον επέλεξα με την σκέψη ότι κάτι θα συμβεί στο μέλλον  – “θα ωριμάσει”, “θα τον αλλάξουν τα παιδιά”, “θα τον αλλάξω”, πόσες φορές έχουμε ακούσει τέτοιες φράσεις! – τότε κακό του κεφαλιού μου!

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν προοδεύουν, δεν είναι ικανοί να λύσουν τα εσωτερικά τους προβλήματα, να ξεπεράσουν τις νευρώσεις, τις φοβίες και τις ανασφάλειές τους. Σημαίνει απλά ότι όταν επιλέγω τον σύντροφό μου, δεν το κάνω υπό προϋποθέσεις. Και κυρίως όχι υπό προϋποθέσεις τις οποίες εκείνος/-η δεν γνωρίζει!

Η επιβίωση ενός γάμου, μέρος 3ον: το κουταλάκι και ο πυροσβεστήρας!

Θα αρχίσω με μια γενναία δήλωση: ο σύζυγός μου κι εγώ δεν τσακωνόμαστε σχεδόν ποτέ. Κι αν τύχει, μία στο τόσο, και τσακωθούμε, τότε ο τσακωμός αυτός θα είναι αρκετά ανώδυνος. Χαρακτηρισμοί συνήθως δεν ανταλλάσσονται, και ο καυγάς ξεθυμαίνει αρκετά γρήγορα.

Αν θέλετε να μάθετε το μυστικό, θα σας το αποκαλύψω αμέσως: είναι ο χαρακτήρας του άντρα μου. Δύσκολο να τσακωθεί, ακόμα και όταν εσύ το θέλεις να ξεσπάσεις κάπου, να βάλεις τις φωνές ρε παιδί μου. Είναι ο τύπος που θα του πεις “Αμάν ρε άνθρωπε, πάλι πέταξες τις κάλτσες σου στο πάτωμα, δηλαδή εσύ σε στάβλο μεγάλωσες, και επιτέλους αυτή η μάνα σου πια τίποτα δε σε έμαθε;” και εκείνος θα σου απαντήσει “Συγγνώμη, θα τις μαζέψω αμέσως.”! Κι όταν είναι κι ο ίδιος εκνευρισμένος, θα σου πει “Κι εσύ δε μαζεύεις τις δικές σου!” κι επειδή κι εγώ δεν ξέρω τι να απαντήσω σε κάτι που είναι τόσο προφανώς αληθές, μάλλον θα αφήσω τον καυγά εκεί, ή θα τριγυρίζω στο σπίτι μουτρωμένη επί 10 λεπτά πριν το ξεχάσω – γιατί, κακά τα ψέματα, για κάλτσες τώρα θα τσακωνόμαστε;

Το αποτέλεσμα της – συνήθως – μειλίχειας συμπεριφοράς του συζύγου μου είναι να … εκπαιδεύομαι κι εγώ. Το παράδειγμα του καλοκαιριού είναι το κουταλάκι του φραπέ: ο κύριος λοιπόν φτιάχνει τον φραπέ του, κάτι το οποίο σημαίνει ότι ένα κουταλάκι βγαίνει από το συρτάρι, μπαίνει στο κουτί του νεσκαφέ, μπαίνει και στο κουτί με τη ζάχαρη, και μετά βγαίνει, άδειο και ουσιαστικά καθαρό, από το ποτήρι και τοποθετείται ανελλιπώς πάνω στον πάγκο της κουζίνας. Δεν μπαίνει πάλι στο συρτάρι, δεν ξεπλένεται κάτω από 3 σταγόνες νερό της βρύσης, ούτε μπαίνει στο πλυντήριο πιάτων που είναι ακριβώς δίπλα. Αλλά μένει εκεί πάνω, δηλώνοντας “ΕΔΩ ΦΤΙΑΧΤΗΚΕ Ο ΦΡΑΠΕΣ!”.

Και μου ανάβουν τα λαμπάκια και σκέφτομαι, ε, τώρα θα πάω να του πω να μαζεύει τα κουταλάκια του. Αλλά μετά θυμάμαι τη στάση του, που ανελλιπώς σβήνει τις φλόγες του καυγά με τον… πυροσβεστήρα της ηρεμίας, ψυχραιμίας, αδιαφορίας του – όπως θέλετε πείτε το. Και συνειδητοποιώ ότι δε μου κοστίζει και τίποτα να περάσω δύο δευτερόλεπτα της ημέρας μου τακτοποιώντας το κουταλάκι. Ας το αφήνει λοιπόν πάνω στον πάγκο κάθε μέρα. Εγώ θα αφιερώνω αυτά τα δύο δευτερόλεπτα κάθε μέρα για να μαζεύω το κουταλάκι. Στην τελική θα μπορούσε να είχε αφήσει και το μιξεράκι άπλυτο – κάτι το οποίο πιθανώς θα ήταν αιτία διαζυγίου.

Τα βαριά λόγια που ανταλλάσσονται στους σοβαρούς καυγάδες δεν ξεχνιούνται εύκολα – δεν ξεχνιούνται ποτέ τις περισσότερες φορές. Το “δεν το εννοούσα” εκ των υστέρων δε σβήνει ό,τι έχει ήδη εκστομιστεί.

Γι’ αυτό κι εγώ ακολουθώ το παράδειγμα του συζύγου, και προσπαθώ να σταματάω τον καυγά πριν ακόμα αρχίσει. Τον σταματώ όσο είναι ακόμα μέσα στο κεφάλι μου, περιμένοντας να δραπετεύσει με φωνές και κατηγορίες. Όχι ότι είναι εύκολο, αλλά να, σκέφτομαι ότι και να φωνάξω, τι ακριβώς θα πετύχω; Το πιθανότερο είναι μετά να αισθάνομαι χειρότερα. Πυροσβεστήρα λοιπόν, και όχι λάδι στη φωτιά!

Το καλό με όλα αυτά τα εγκεφαλικά παιχνίδια είναι ότι εκπαιδεύουν το μυαλό, το οποίο μαθαίνει και συμπεριφέρεται ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο το καθοδηγείς, ακριβώς όπως τα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου μας οδηγούν στο να αυτοματοποιούμε πράξεις που εκτελούμε καθημερινά – το πλύσιμο των πιάτων, η οδήγηση προς και από τη δουλειά – τόσο που, καμιά φορά, δεν θυμόμαστε καν πώς εκτελέσαμε αυτές τις κινήσεις. Έτσι και με τις συνειδητές μας αντιδράσεις: κάποια στιγμή αυτοματοποιούνται. Αυτό που την πρώτη φορά φαίνεται δύσκολο – να μη φωνάξεις, να μην εκνευριστείς, να μη μπεις στη διαδικασία να κάνεις τον καυγά που τόσο επιθυμείς – με τον καιρό γίνεται όλο και ευκολότερο, ώστε κάποια στιγμή η κατανόηση και η ήρεμη αντίδραση μπαίνει στην ημερήσια τάξη, και αυτό που αρχικά δεν το εννοούσες γίνεται μέρος του χαρακτήρα σου.

Κλείνω την τριλογία αυτή των ιδιοτήτων που θεωρώ υψίστης σημασίας σε ένα γάμο:

Πραγματική, ουσιαστική ισότητα των συζύγων, αποδοχή του συντρόφου – αλλά και του εαυτού μας – όπως ακριβώς είναι, και ενεργός προσπάθεια της αποκλιμάκωσης των εντάσεων μέσα στη σχέση.

Γιατί τελικά, πόσα από τα πράγματα για τα οποία τσακωνόμαστε έχουν πραγματικά σημασία; Όταν ο σύντροφός μου με σέβεται πραγματικά, το … κουταλάκι δε θα κάνει τη διαφορά στη σχέση.

sxeseis-kai-sunaisthimata + o-klooun

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ