Η ΦΛΕΓΜΟΝΗ από το βιβλίο "Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΩΣ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ" (των Τορβαλτ Ντέτλεφσεν-Ρύντιγγερ Ντάλκε)

H φλεγμονή είναι από τις συχνότερες νοσογόνες εξεργα­σίες στον ανθρώπινο οργανισμό.

Τα περισσότερα οξέα συμπτώματα είναι φλεγμονές, από το κρυολόγημα και την πνευ­μονία ως τη χολέρα και την ευλογιά. 

Η ιατρική ορολογία με την κατάληξη -ίτις αφορά στην ύπαρξη φλεγμονώδους εξεργασίας (κολίτις, ηπατίτις κ.λπ.). 

Στο ευρύ πεδίο των φλεγμονών η σύγ­χρονη ακαδημαϊκή ιατρική έχει σημειώσει μεγάλες επιτυχίες με την ανακάλυψη των αντιβιοτικών (π.χ. πενικιλίνη) και των εμ­βολίων.

Αν στο παρελθόν οι περισσότεροι πέθαιναν από τις συ­νέπειες των φλεγμονών/μολύνσεων, σήμερα ο θάνατος αυτός αποτελεί εξαίρεση σε χώρες με ικανοποιητικό σύστημα ιατρο­φαρμακευτικής περίθαλψης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι παθαίνουμε λιγότερες φλεγμονές, αλλά ότι διαθέτουμε ισχυρά όπλα για την καταπολέμησή τους. 

Όποιος θεωρεί την ορολογία αυτή υπερβολικά "πολεμική", ας μην ξεχνά, ότι η φλεγμονή είναι στην πραγματικότητα ένας "πόλεμος μέσα στο σώμα", όπου μια απειλητική υπεροπλία εχθρικών στοιχείων (βακτηριδίων, ιών, τοξινών) αντιμετωπίζε­ται και καταπολεμάται από τα αμυντικά συστήματα του οργανι­σμού. 

Η μάχη αυτή γίνεται αντιληπτή με συμπτώματα όπως πρή­ξιμο, κοκκίνισμα, πόνο και πυρετό. 

Αν το σώμα κατορθώσει τε­λικά να καταπολεμήσει την εισβολή των μικροβίων, η φλεγμονή περνά. Αν νικήσουν τα βακτηρίδια, ο ασθενής πεθαίνει. 

Το πα­ραπάνω παράδειγμα μας επιτρέπει να κατανοήσουμε εύκολα την αναλογικότητα, δηλαδή την αντιστοιχία της φλεγμονής προς τον πόλεμο. Αναλογικότητα σημαίνει ότι τόσο ο πόλεμος όσο κι η φλεγμονή - αν και δεν υπάρχει μεταξύ τους αιτιώδης σχέση - έχουν την ίδια εσωτερική δομή και ότι μέσα τους πραγματοποιεί­ται η ίδια αρχή, απλώς σε διαφορετικό επίπεδο έκφρασης.


Η γλώσσα μας γνωρίζει άριστα τους εσωτερικούς αυτούς συ­σχετισμούς. 

Η λέξη φλεγμονή εμπεριέχει την πασίγνωστη φλό­γα, τη σπίθα, που μπορεί να ανατινάξει ολόκληρο βαρέλι με πυ­ρίτιδα. 

Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος inflammation σημαίνει "ανάφλεξη". 

Βρισκόμαστε μέσα σε γλωσσικές εικόνες, που χρησιμοποιούμε και για πολεμικές συρράξεις: ξέσπασε η ανα­μενόμενη μάχη, βάζουμε φωτιά στο φυτίλι, πετούμε σ' ένα σπί­τι έναν φλεγόμενο πυρσό, η Ευρώπη πήρε φωτιά κ.λπ. 

Με τόσο πολύ μπαρούτι σύντομα θα ακολουθήσει η έκρηξη, όπου εκρή­γνυται ξαφνικά κάτι που ήταν συσσωρευμένο, πράγμα που δεν παρατηρούμε μονάχα στο σώμα μας, όταν εκρήγνυται (και αδειάζει) ένα μικρό σπυράκι ή ένα μεγάλο απόστημα.

Είναι χρήσιμο να συμπεριλάβουμε στη σκέψη μας ένα ακό­μα αναλογικό επίπεδο, την ψυχή. Ακόμα κι ένας άνθρωπος μπο­ρεί να εκραγεί. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει κάποιο απόστημα, αλλά μια συναισθηματική αντίδραση, μέσω της οποίας κάποια εσωτερική σύγκρουση προσπαθεί να απελευθερωθεί.

Στο εξής θα παρατηρούμε συγχρόνως τα τρία αυτά επίπεδα "ψυχή - σώ­μα - έθνη", για να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την ακριβή ανα­λογία μεταξύ σύγκρουσης - φλεγμονής - πολέμου, που αποτελεί το καθαυτό κλειδί στην κατανόηση της ασθένειας.

Η πολικότητα της συνείδησής μας μάς τοποθετεί πάντοτε μέ­σα σε μια σύγκρουση, στο πεδίο τάσης ανάμεσα σε δύο δυνατό­τητες. Πρέπει συνεχώς να αποφασίζουμε (από το "απόφανση, κρίση"), παραιτούμενοι από τη μια δυνατότητα, για να πραγμα­τοποιήσουμε την άλλη. Έτσι πάντοτε μας λείπει κάτι, παραμέ­νουμε πάντοτε αλύτρωτοι.

 Μακάριοι όσοι ομολογούν και αι­σθάνονται αυτήν τη μόνιμη ένταση, το συγκρουσιακό χαρακτή­ρα του ανθρώπινου είδους, γιατί οι περισσότεροι τείνουν να πι­στεύουν ότι το να μην βλέπουν και να μην αισθάνονται τη σύ­γκρουση, είναι ασφαλές κριτήριο ότι δεν αντιμετωπίζουν συ­γκρούσεις. Η ίδια αφέλεια ωθεί τα μικρά παιδιά να πιστεύουν ότι, κλείνοντας τα μάτια τους, γίνονται αόρατα. 

Αλλά τις συγκρού­σεις δεν τις απασχολεί αν τις αντιλαμβανόμαστε ή όχι: είναι πά­ντοτε παρούσες. Όποιος όμως δεν είναι πρόθυμος να ανεχθεί τις συγκρούσεις στη συνείδησή του, να τις επεξεργαστεί και να τις οδηγήσει σταδιακά σε μια λύση, τις σωματοποιεί, οπότε γίνο­νται αντιληπτές ως φλεγμονές. Κάθε φλεγμονή είναι μια σύ­γκρουση που μετατράπηκε σε ύλη.Η σύγκρουση που αποφεύ­γεται στην ψυχή (με όλους τους πόνους και τους κινδύνους της), επιβάλλεται δικαιωματικά στο επίπεδο του σώματος, ως φλεγ­μονή.

Ας παρατηρήσουμε την εξεργασία αυτή στην πορεία και τις αναλογίες της σε τρία επίπεδα: τη φλεγμονή, τη σύγκρουση και την πολεμική σύρραξη:

1. Ερεθισμός: οι νοσογόνοι παράγοντες εισχωρούν στο σώμα. Είναι βακτηρίδια, ιοί ή δηλητήρια (τοξίνες). Η εισβολή αυτή δεν εξαρτάται - όπως πιστεύουν σήμερα πολλοί ερασιτέχνες - από την παρουσία μολυσματικών παραγόντων, αλλά πολύ περισσότερο από την ετοιμότη­τα του οργανισμού, που τους επιτρέπει την είσοδο. Η ια­τρική την αποκαλεί "ύφεση του ανοσοποιητικού συστή­ματος". 

Το πρόβλημα της φλεγμονής δεν οφείλεται, όπως πιστεύουν πάντοτε οι φανατικοί της αντισηψίας, στην πα­ρουσία μικροβίων ή ιών, αλλά στην ικανότητα ή μη να συμβιώσει το σώμα μ' αυτά. Η φράση αυτή βρίσκει κατά γράμμα εφαρμογή στο συνειδησιακό επίπεδο, γιατί δεν πρόκειται για τη διαβίωση του ανθρώπου σε ένα άσηπτο περιβάλλον, δηλαδή σ' έναν κόσμο δίχως προβλήματα και συγκρούσεις, αλλά για την ικανότητά του να ζει μέσα σε συγκρούσεις. Η κατάσταση του ανοσοποιητικού συ­στήματος ρυθμίζεται από τον ψυχικό κόσμο, κι αυτό δεν χρειάζεται να εξηγηθεί με λεπτομέρειες, δεδομένου ότι η ίδια η επιστήμη διερευνά ολοένα βαθύτερα τη σχέση αυ­τή (έρευνα του άγχους κ.λπ.).

Πολύ εντυπωσιακότερο είναι ωστόσο να παρακολου­θήσουμε με προσοχή αυτήν τη σχέση μέσα στον εαυτό μας. Όποιος δεν θέλει να ανοίξει τη συνείδησή του σε μια συγκρουσιακή κατάσταση, που θα του προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση, αναγκάζεται αντί γι' αυτό να ανοίξει το σώμα του στους μολυσματικούς παράγοντες.

 Τα μικρόβια προσκολλώνται σε ορισμένες ευαίσθητες περιοχές του σώματος, που ονομάζονται loci minoris resistentiae (λατ. = σημεία μειωμένης αντίστασης) τα οποία η ακαδημαϊκή ιατρική θεωρεί ότι υφίστανται εκ γενετής ή κληρονομικά. 

Όσοι δεν μπορούν να σκεφθούν αναλογικά, εμπλέκονται σε μιαν ανεπίλυτη θεωρητική διένεξη. 

Η ακαδημαϊκή ια­τρική ανάγει την ευαισθησία ορισμένων οργάνων έναντι των φλεγμονών σε μια εκ γενετής αδυναμία, πράγμα που φαινομενικά απαγορεύει κάθε περαιτέρω ερμηνεία.

 Η ψυ­χοσωματική είχε ωστόσο εξ αρχής παρατηρήσει, ότι ορι­σμένες κατηγορίες προβλημάτων συσχετίζονται με συγκε­κριμένα όργανα, αλλά αυτή η άποψή της συγκρούσθηκε με την ακαδημαϊκή θεωρία των "σημείων μειωμένης αντί­στασης".

Ωστόσο η φαινομενική αυτή αντίφαση παραμερίζεται μόλις παρακολουθήσουμε τη διένεξη από ένα τρίτο ση­μείο.Το σώμα είναι η ορατή έκφραση της συνείδησης, όπως ένα κτίριο είναι η ορατή έκφραση της ιδέας του αρχιτέκτο­να. 

Η ιδέα κι η εκδήλωση έχουν αμοιβαία αντιστοιχία, όπως μια εκτυπωμένη φωτογραφία αντιστοιχεί στην αρνητική πλάκα της, χωρίς όμως να είναι το ίδιο πράγμα. 

Κάθε μέρος του σώματος και κάθε όργανο αντιστοιχεί σε ένα ορισμένο ψυχικό περιεχόμενο, ένα συναίσθημα και μια συ­γκεκριμένη προβληματική (σ' αυτές τις αντιστοιχίες στη­ρίζονται π.χ. η φυσιογνωμική, η βιοενεργητική, οι ψυχικές τεχνικές του μασάζ και παρόμοιες μέθοδοι). 

Ο άνθρωπος ενσαρκώνεται έχοντας μια συγκεκριμένη συνείδηση, που τη συγκεκριμένη στιγμή εκφράζει τη μέχρι τώρα μαθησια­κή του πορεία. Φέρνει μαζί του ένα συγκεκριμένο μοντέλο προβλημάτων, που τον προκαλούν και τον καλούν σταδια­κά να τα επιλύσει, διαμορφώνοντας το πεπρωμένο του, γιατί χαρακτήρας + χρόνος = πεπρωμένο.

Ο χαρακτήρας ούτε κληρονομείται, ούτε σφραγίζεται από το περιβάλλον, αλλά "μεταφέρεται" - ως έκφραση της συνείδησης, την οποία ενσαρκώνει.Αυτή ακριβώς η συνείδηση με την ιδιαίτερη προβλη­ματική και τα καθήκοντα που επιβάλλει, είναι π.χ. αυτό που η αστρολογία, μετρώντας την ποιότητα του χρόνου, παριστάνει συμβολικά στο ωροσκόπιο. 

Αν όμως το σώμα είναι έκφραση της συνείδησης, συναντούμε μέσα του και πάλι το ανάλογο σχέδιο, που σημαίνει ότι οι διάφοροι το­μείς προβλημάτων έχουν μια σωματική ή οργανική αντι­στοιχία, που εκφράζεται με μια ορισμένη ευπάθεια. Στη σχέση αυτή στηρίζεται π.χ. και η ιριδοδιαγνωστική, δίχως όμως να λαμβάνει υπ' όψη της τον πιθανό ψυχολογικό συσχετισμό.

Το "σημείο μειωμένης αντίστασης" είναι το όργανο εκείνο, που πάντοτε αναγκάζεται να αναλάβει στο σωμα­τικό επίπεδο τη μαθησιακή διαδικασία, όταν ο άνθρωπος δεν επεξεργάζεται ενσυνείδητα το ψυχικό πρόβλημα που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο όργανο του σώματος του. 

Η αντιστοιχία κάθε οργάνου σε συγκεκριμένα προβλήμα­τα θα αναλυθεί παρακάτω βήμα προς βήμα. 

Όσοι γνωρί­ζουν αυτές τις αντιστοιχίες, διαβλέπουν σε κάθε νοσηρή διεργασία τελείως νέες διαστάσεις, ενώ όσοι δεν τολμούν να απελευθερωθούν από τον αιτιώδη τρόπο σκέψης, στε­ρούνται αυτής την ενορατικής ικανότητας.

Παρατηρώντας την πορεία της φλεγμονής, χωρίς να θελήσουμε να ερμηνεύσουμε το πεδίο όπου λαμβάνει χώ­ρα η μάχη, βλέπουμε ότι στην πρώτη φάση (ερεθισμός) οι νοσογόνοι οργανισμοί εισβάλλουν στο σώμα. 

Η διαδικα­σία αυτή σε ψυχικό επίπεδο αντιστοιχεί στην πρόκληση που ενεργοποιείται από κάποιο πρόβλημα. 

Μια διέγερση, με την οποία μέχρι στιγμής δεν είχαμε ασχοληθεί, εισχω­ρεί στην άμυνα των συνειδησιακών μας συνόρων και μας ερεθίζει. 

Αναφλέγει την τάση κάποιας πολικότητας, την οποία βιώνουμε πλέον συνειδητά ως σύγκρουση. 

Αν η ψυχική μας αντίσταση λειτουργεί πολύ καλά, η διέγερση δεν μπορεί να φθάσει στην επιφάνεια της συνείδησής μας, είμαστε άνοσοι έναντι της πρόκλησης κι επομένως άνοσοι έναντι κάθε εμπειρίας και εξέλιξης.

Και σ' αυτήν την περίπτωση ισχύει το μαύρο-άσπρο της πολικότητας: αν η συνείδησή μας δεν αρνηθεί, διατη­ρούμε τη σωματική ανοσία, αν όμως η συνείδησή μας εμ­φανίσει "ανοσία" σε κάθε νέα διέγερση, ανοίγεται το σώ­μα στους νοσογόνους οργανισμούς. 

Δεν μπορούμε να αποφύγουμε την προσβολή· μπορούμε μονάχα να επιλέ­ξουμε το επίπεδο διεξαγωγής του πολέμου. Στο επίπεδο αυτό η πρώτη φάση του ερεθισμού αντιστοιχεί στην ει­σβολή των εχθρών στη χώρα (παραβίαση των συνόρων). 

Η εισβολή επισύρει βέβαια όλη την στρατιωτική και πο­λιτική προσοχή των πολιτών· δραστηριοποιούνται, χρη­σιμοποιούν όλη τους την ενέργεια στην αντιμετώπιση αυ­τού του νέου προβλήματος, συγκεντρώνουν στρατεύμα­τα, κινητοποιούν, αναζητούν συμμάχους, κοντολογίς επι­κεντρώνουν την προσοχή τους στην εστία του πολέμου. 

Στη γλώσσα της ιατρικής η διαδικασία αυτή ονομάζεται:

2. Στάδιο "εφίδρωσης": οι νοσογόνοι οργανισμοί έχουν σταθεροποιηθεί και σχηματίζουν εστία φλεγμονής. Από κάθε κατεύθυνση συρρέει ορός, αισθανόμαστε το οί­δημα των ιστών και την τάση. Αν παρατηρήσουμε την ψυχική μας σύγκρουση στο δεύτερο αυτό στάδιο, βλέ­πουμε ότι κι εδώ αυξάνεται η τάση. 

Όλη μας η προσοχή επικεντρώνεται στο νέο πρόβλημα, είμαστε ανίκανοι να σκεφθούμε οτιδήποτε άλλο, το πρόβλημα μας ακολουθεί μέρα-νύχτα, δεν μιλούμε για τίποτε άλλο, όλες μας οι σκέψεις στρέφονται αδιάκοπα γύρω απ' αυτό το πρόβλη­μα. Το σύνολο της ψυχικής μας ενέργειας ρέει προς το σημείο της σύγκρουσης, τροφοδοτούμε το πρόβλημα, το μεγεθύνουμε, ωσότου γιγαντωθεί μπροστά μας σαν ανυ­πέρβλητο βουνό. Η σύγκρουση έχει προσδέσει όλες τις ψυχικές μας δυνάμεις στο άρμα της.

3. Αμυντική αντίδραση: ο οργανισμός, εν όψει των νοσογόνων παραγόντων (= αντιγόνων), δημιουργεί ειδικά αντισώματα στο αίμα και στον μυελό των οστών. 

Τα λεμ­φοκύτταρα και τα κοκκιοκύτταρα υψώνουν ένα τείχος γύ­ρω από τα μικρόβια, και τα μακροφάγα κύτταρα αρχίζουν να καταβροχθίζουν τους εισβολείς. 

Επομένως ο πόλεμος στο σωματικό επίπεδο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη: οι εχθροί περικυκλώνονται και αποδεκατίζονται.

 Αν η σύ­γκρουση δεν επιλυθεί σε τοπικό επίπεδο (πόλεμος περιο­ρισμένης έκτασης), κηρύσσεται γενική επιστράτευση. 

Το σύνολο του πληθυσμού συμμετέχει στον πόλεμο και θέ­τει όλη του την ενέργεια στη διάθεση του γενικού στρα­τηγείου. 

Η κατάσταση αυτή γίνεται αισθητή στο σώμα μας ως: 

3. Πυρετός: η επίθεση των αμυντικών δυνάμεων κα­ταστρέφει μερικούς νοσογόνους οργανισμούς, οι οποίοι αποβάλλουν τοξίνες, που έχουν ως αποτέλεσμα να αντι­δράσει το σώμα με πυρετό. Ο οργανισμός απαντά στην τοπική φλεγμονή με γενική άνοδο της θερμοκρασίας. Με κάθε βαθμό του θερμομέτρου διπλασιάζεται το ποσοστό του μεταβολισμού, εντείνοντας τις αμυντικές διεργασίες. 

Γι' αυτό η λαϊκή σοφία λέει ότι "ο πυρετός κάνει τον άν­θρωπο γερό". 

Το ύψος του πυρετού συμβαδίζει με την τα­χύτητα πορείας της νόσου. Ακριβώς γι' αυτό πρέπει να περιορίζεται κάθε αντιπυρετική αγωγή, εφόσον ο πυρετός κινείται στα πλαίσια των οριακών τιμών (πέρα από τις οποίες απειλεί την ίδια τη ζωή), και να μην προσπαθούμε πανικοβλημένοι να κατεβάσουμε τεχνητά κάθε μικρή άνοδο της θερμοκρασίας.

Στο ψυχικό επίπεδο η σύγκρουση σ' αυτήν τη φάση απορροφά ολόκληρη τη ζωή και την ενέργειά μας. Οι χα­ρακτηριστικές ομοιότητες του σωματικού πυρετού με τον ψυχικό ερεθισμό γεννούν τις εκφράσεις πυρετώδης αντι­μετώπιση ή πυρετώδης αναμονή. (Το γνωστό ποπ τρα­γούδι Fever αναφέρεται σ' αυτήν ακριβώς την αμφισημία της λέξης). 

"Καιγόμαστε" από ερεθισμό, χτυπά η καρδιά μας, κοκκινίζουμε (από έρωτα ή θυμό...), ιδρώ­νουμε από ταραχή, τρέμουμε από ένταση. Όλα αυτά δεν είναι βέβαια πολύ ευχάριστα, είναι όμως υγιεινά. 

Υγιεινός δεν είναι μόνον ο πυρετός, αλλά ακόμα περισσότερο η αντιμετώπιση των συγκρούσεων - και παρ' όλα αυτά προσπαθούμε κάθε φορά να καταπνίξουμε είτε τον πυρε­τό, είτε τη σύγκρουση εν τη γενέσει τους - και καμαρώ­νουμε μάλιστα για την τέχνη της καταπίεσης (.. .μακάρι η καταπίεση να μην μας ευχαριστούσε τόσο!).

5. Λύση: Ας υποθέσουμε ότι οι αμυντικές δυνάμεις του οργανισμού έδρασαν με επιτυχία: απέκρουσαν τους ξένους εισβολείς, εν μέρει τους εγκολπώθηκαν (τους κα­ταβρόχθισαν!), με αποτέλεσμα την αποσύνθεση των αντι­σωμάτων και των μικροβίων και τη δημιουργία πύου (= απώλειες και στα δύο μέτωπα!). 

Οι νοσογόνοι οργανι­σμοί εγκαταλείπουν το σώμα σε μεταλλαγμένη, αφοπλι­σμένη μορφή. Συγχρόνως όμως ο οργανισμός στα πλαί­σια της μάχης έχει υποστεί μεταβολή, γιατί τώρα α) δια­θέτει την ικανότητα αναγνώρισης των συγκεκριμένων μι­κροβίων, με άλλα λόγια διαθέτει ειδική ανοσία, και β) έχει εξασκήσει το σύνολο των αμυντικών του δυνάμεων, πράγμα που τον ενδυναμώνει, έχει δηλαδή αποκτήσει "μη εξειδικευμένη ανοσία". 

Στην στρατιωτική ορολογία τα παραπάνω αντιστοιχούν στη νίκη της μιας πλευράς, μετά από απώλειες και στα δύο στρατόπεδα. Αλλά ο νικητής βγαίνει από την όλη σύγκρουση ενισχυμένος, γιατί προ­σαρμόστηκε στον εχθρό, τον γνωρίζει τώρα καλύτερα και στο μέλλον θα είναι σε θέση να αντιδράσει εξειδικευμένα.

6. Θάνατος: Μπορεί βέβαια στη σύγκρουση αυτή να νικήσουν οι εισβολείς, πράγμα που θα επιφέρει τον θάνα­το του ασθενούς. Οι ζητωκραυγές της νίκης είναι και πά­λι ενθουσιώδεις, αλλά στο απέναντι μέτωπο.

7. Χρονιοποίηση της νόσου: Αν κανένα από τα δύο στρατόπεδα δεν κατορθώσει να επιλύσει τη σύγκρουση προς το συμφέρον του, επέρχεται συμβιβασμός μεταξύ των νοσογόνων οργανισμών και των αμυντικών δυνάμε­ων: τα μικρόβια παραμένουν στο σώμα χωρίς να νική­σουν (= θάνατος), αλλά και χωρίς να ηττηθούν από τον ορ­γανισμό (= ολοκληρωτική ίαση). 

Τα συμπτώματα της χρό­νιας μορφής είναι: αυξημένος αριθμός λεμφοκυττάρων και κοκκιοκυττάρων, των αντισωμάτων δηλαδή, ελαφρά αύ­ξηση της καθίζησης του αίματος (BSG) και ελαφρός πυρε­τός. 

Η μη εκκαθαρισμένη σύγκρουση δημιουργεί στο σώ­μα εστία, στην οποία δεσμεύεται συνεχώς ενέργεια που αποσύρεται από τον υπόλοιπο οργανισμό. Ο ασθενής αι­σθάνεται κόπωση, εξάντληση, απάθεια. Δεν είναι ούτε τε­λείως άρρωστος ούτε τελείως υγιής - ούτε αληθινός πόλε­μος, ούτε γνήσια ειρήνη, αλλά συμβιβασμός - κι επομέ­νως, όπως κάθε συμβιβασμός, σάπιος. Οι συμβιβασμοί αποτελούν τον πάγιο στόχο των δειλών, των "χλιαρών", που συνεχώς φοβούνται τις συνέπειες των πράξεών τους και τις ευθύνες που θα προκύψουν. Δυστυχώς ο συμβιβα­σμός ποτέ δεν αποτέλεσε λύση, γιατί δεν αποκαθιστά την απόλυτη ισορροπία μεταξύ των δύο πόλων, ούτε όμως έχει τη δύναμη να ενώνει. 

Συμβιβασμός σημαίνει χρόνια τριβή κι επομένως στασιμότητα. Από στρατιωτική σκο­πιά ισοδυναμεί με τον πόλεμο των χαρακωμάτων (του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου), που συνεχίζει να κατα­ναλώνει ενέργεια και υλικό, διαβρώνοντας και παραλύο­ντας όλους τους υπόλοιπους τομείς, την οικονομία, τον πολιτισμό κ.λπ.

Στον ψυχικό τομέα η χρονιοποίηση αντιστοιχεί με μια χρό­νια σύγκρουση. Το άτομο "κολλά" στη σύγκρουση, μην βρίσκο­ντας ούτε το θάρρος ούτε τη δύναμη να επιφέρει κάποια απόφα­ση. Κάθε απόφαση κοστίζει θυσίες - στην πραγματικότητα μπο­ρούμε να κάνουμε την ίδια στιγμή μόνον το ένα ή το άλλο - και οι αναπόφευκτες αυτές θυσίες εμπνέουν τον φόβο. Πολλοί άν­θρωποι παγώνουν κάπου στη μέση της σύγκρουσής τους, ανίκανοι να συμβάλουν στη νίκη του ενός ή του άλλου πόλου. 

Αστα­μάτητα σταθμίζουν τις πιθανές λύσεις, ποια είναι σωστή και ποια λάθος, χωρίς να κατανοούν ότι με την αφηρημένη έννοια, δεν υπάρχει σωστό και λάθος, γιατί για να ολοκληρωθούμε, χρειαζόμαστε ούτως ή άλλως και τους δύο πόλους· όμως στα πλαίσια της πολικότητας δεν μπορούμε να τους πραγματώσου­με συγχρόνως, αλλά τον έναν μετά τον άλλον. Επομένως, ας αρ­χίσουμε με έναν από τους δύο - ας αποφασίσουμε επιτέλους!

Κάθε απόφαση απελευθερώνει. Η χρόνια υποβόσκουσα σύ­γκρουση απορροφά συνεχώς ενέργεια και προκαλεί ακεφιά, έλ­λειψη κινήτρων και απογοήτευση στον ψυχικό τομέα. Αν όμως καταφέρουμε να φθάσουμε στον έναν πόλο της σύγκρουσης, θα νιώσουμε αμέσως την ενέργεια που απελευθερώθηκε. Όπως το σώμα βγαίνει δυναμωμένο από τη φλεγμονή, έτσι κι η ψυχή δυ­ναμώνει μέσα από κάθε σύγκρουση, γιατί αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα διδάχθηκε, διεύρυνε τα όριά της μέσω της ενασχόλη­σης με τους αντιθετικούς πόλους, κι έγινε έτσι πιο ενσυνείδητη. Μέσα από κάθε βιωμένη σύγκρουση ανακτούμε ως κέρδος την πληροφόρηση (τη συνειδητοποίηση), που, αντίστοιχα με την ει­δική ανοσία, κάνει τον άνθρωπο ικανό να αντιμετωπίζει μελλο­ντικά το ίδιο πρόβλημα με ακίνδυνο τρόπο.

Κάθε βιωμένη σύγκρουση διδάσκει ακόμα τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει καλύτερα και με θάρρος τις συγκρούσεις, αντί­στοιχα με τη γενική ανοσία του οργανισμού. Όπως σε σωματι­κό επίπεδο κάθε λύση απαιτεί μεγάλες θυσίες κυρίως στην αντί­θετη πλευρά, έτσι και η ψυχή πρέπει να κάνει μεγάλες θυσίες, όταν λαμβάνει αποφάσεις. Πολλές παλιότερες απόψεις και γνώ­μες, πολλές καθημερινές, αγαπητές ασχολίες και συνήθειες πα­ραδίνονται στον θάνατο, όπως κάθε νέο προϋποθέτει τον θάνα­το του παλιού. Όπως μερικές μεγάλες εστίες φλεγμονής αφή­νουν στο σώμα τα σημάδια τους - τις ουλές - έτσι δημιουργού­νται κάποτε ουλές και στην ψυχή, που αναδρομικά θεωρούμε βαθιές τομές στη ζωή μας.

Παλαιότερα όλοι οι γονείς γνώριζαν ότι μετά από κάποια παιδική αρρώστια (όλες οι παιδικές αρρώστιες είναι φλεγμονές) το παιδί έχει υπερβεί ένα στάδιο ωρίμανσης ή εξέλιξης. Μετά την παιδική αρρώστια το παιδί δεν είναι το ίδιο όπως πριν, η αρ­ρώστια το έχει μεταβάλει, με την έννοια της ωρίμανσης.
Και δεν είναι μόνον οι παιδικές αρρώστιες, που ωριμάζουν το άτομο.
Όλοι οι πολιτισμοί δημιουργήθηκαν μέσα από μεγάλες προκλήσεις, ακόμα κι ο Δαρβίνος αιτιολογούσε την εξέλιξη των ειδών ως επιτυχή προσαρμογή στις συνθήκες του περιβάλλο­ντος (...λέγοντας αυτά, δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τον Δαρβινισμό!).

"Πόλεμος πατήρ πάντων" είχε πει ο Ηράκλειτος. Ο πόλεμος, η σύγκρουση, η τάση των πόλων, δίνουν τη ζωτική ενέργεια εξασφαλίζοντας την πρόοδο και την εξέλιξη. Φράσεις όπως η παραπάνω ακούγονται επικίνδυνες και παρανοούνται σε εποχές όπου οι λύκοι μασκαρεύονται σε αρνάκια, προβάλλοντας την καταπιεσμένη επιθετικότητά τους μέσα από τη φορεσιά του φιλειρηνιστή.

Σκόπιμα συγκρίναμε βήμα προς βήμα την εξέλιξη της φλεγμονής με τον πόλεμο, γιατί το θέμα μας αποκτά την οξύτητα εκείνη που ίσως δεσμεύσει τον αναγνώστη να μην υπερπηδήσει βιαστικά το περιεχόμενο, νεύοντας καταφατικά. Ζούμε σε μια εποχή και έναν πολιτισμό ακραία εχθρικό σε κάθε σύγκρουση. Σε όλα τα επίπεδα γίνεται προσπάθεια αποφυγής των συγκρού­σεων, χωρίς να κατανοούμε ότι έτσι καταπολεμούμε κάθε συ­νειδητοποίηση. Ο άνθρωπος δεν είναι βέβαια σε θέση να απο­φύγει με οιονδήποτε τρόπο τις συγκρούσεις στα πλαίσια του πο­λωμένου κόσμου, ωστόσο όμως οι αέναες προσπάθειες κατα­στολής προκαλούν ολοένα και πιο σύνθετες εκφορτίσεις σε άλ­λα επίπεδα, των οποίων τους εσωτερικούς συσχετισμούς είναι αδύνατο να ελέγξει.

Το θέμα "φλεγμονές" αποτελεί καλό παράδειγμα αυτού του μηχανισμού. Στην παραπάνω περιγραφή παρακολουθήσαμε τη δομή της σύγκρουσης παράλληλα με τη δομή της φλεγμονής, για να κατανοήσουμε τα κοινά τους γνωρίσματα, αλλά η σύ­γκρουση και η φλεγμονή σχεδόν ποτέ δεν εκτυλίσσονται συγ­χρόνως και παράλληλα στον άνθρωπο. Αντίθετα, το ένα επίπεδο υποκαθιστά το άλλο με την έννοια του "είτε-είτε". 

Όταν ο ερεθισμός κατορθώσει να διαπεράσει την άμυνα της συνείδη­σης, κάνοντας το άτομο να συνειδητοποιήσει τη σύγκρουση, η διαδικασία της επεξεργασίας της σύγκρουσης λαμβάνει χώρα στην ψυχή και μόνον, και κατά κανόνα δεν καταλήγει σε φλεγ­μονή στο σώμα. Αν όμως το άτομο δεν ανοιχθεί στη σύγκρου­ση, απωθώντας οτιδήποτε θα μπορούσε να αμφισβητήσει τον τεχνητά στημένο, "όμορφο" κόσμο του, η σύγκρουση βυθίζεται στη σωματικότητα, όπου αναγκαστικά θα βιωθεί ως φλεγμονή στο σωματικό επίπεδο.

Η φλεγμονή είναι σύγκρουση στο επίπεδο της ύλης. Γι' αυ­τό δεν πρέπει να γίνεται το λάθος να παρατηρεί κανείς επιφα­νειακά τις φλεγμονές του, καταλήγοντας στο συμπέρασμα "την εποχή εκείνη δεν είχα καμία σύγκρουση". Είναι αυτή ακριβώς η εθελοτυφλία, που οδηγεί στα συμπτώματα.
Η σε βάθος διερεύ­νηση της ψυχής χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, και όχι μια επι­πόλαιη ματιά μονάχα -χρειάζεται την αποκαλυπτική εκείνη ει­λικρίνεια που δημιουργεί τις περισσότερες φορές στην ψυχή τό­ση δυσφορία, όσο κι η φλεγμονή στο σώμα. Αυτήν ακριβώς τη δυσφορία προσπαθούμε πάντοτε να αποφύγουμε.

Η αλήθεια είναι πως οι συγκρούσεις είναι πάντοτε επώδυνες. Ανεξάρτητα από το επίπεδο τους, είτε πόλεμος, είτε εσωτερική αντίσταση, είτε αρρώστια, ποτέ δεν είναι ευχάριστες. Αλλά το "ευχάριστο-δυσάρεστο" δεν είναι επίπεδα που σηκώνουν επι­χειρηματολογία. Από τη στιγμή που ομολογήσαμε στον εαυτό μας ότι τίποτε δεν μπορούμε να αποφύγουμε, το ερώτημα παύ­ει να υπάρχει. Όποιος επομένως δεν επιτρέπει στον εαυτό του ψυχικές εκρήξεις, επιτρέπει την έκρηξη μέσα στο σώμα του (απόστημα). Πού είναι λοιπόν το πιο ευχάριστο ή καλύτερο; 

Η αρρώστια κάνει τον άνθρωπο ειλικρινή!

Ειλικρινείς είναι, σε τελευταία ανάλυση, και όλες οι σημερι­νές αξιέπαινες προσπάθειες αποφυγής συγκρούσεων σε όλα τα επίπεδα. Απ' αυτήν την οπτική γωνία κρίνουμε και τις μέχρι τώ­ρα επιτυχημένες προσπάθειες καταπολέμησης των φλεγμονών. Ο αγώνας κατά των φλεγμονών είναι αγώνας κατά των συ­γκρούσεων στο επίπεδο της ύλης. Με απόλυτη ειλικρίνεια βαφτίστηκαν τα όπλα "αντιβιοτικά" (εναντίον του βίου, δηλαδή κατά της ζωής!). Αυτό θα πει ειλικρίνεια!

Η εχθρική στάση των αντιβιοτικών κατά της ζωής εκφράζε­ται σε δύο επίπεδα. Αν δεχθούμε ότι η σύγκρουση είναι ο κα­θαυτός κινητήρας της εξέλιξης, δηλαδή της ζωής, τότε κάθε κα­ταπίεση μιας σύγκρουσης είναι συγχρόνως και επίθεση κατά της δυναμικότητας της ζωής καθαυτής.

Αλλά και υπό στενή ιατρική έννοια, τα αντιβιοτικά είναι εχθρικά στη ζωή. Οι φλεγμονές είναι μια οξεία, αλλά και ταχεία, επίκαιρη επίλυση προβλημάτων, μέσω της οποίας απαλλάσσε­ται ο οργανισμός από τις τοξίνες, αποβάλλοντας πύο. Αν αυτές οι διεργασίες καθαρισμού καταστέλλονται συχνά και μακρο­πρόθεσμα με αντιβιοτικά, οι τοξίνες εναποτίθενται στον οργανι­σμό (συνήθως στον συνδετικό ιστό), γεγονός που ίσως συμβάλ­λει και στη δημιουργία καρκίνου. Έχουμε το φαινόμενο του σκουπιδοτενεκέ: είτε τον αδειάζουμε τακτικά (φλεγμονές), είτε στοιβάζουμε μέσα του τόσα σκουπίδια, ωσότου η ζωή που δη­μιουργείται απ' αυτά απειλήσει ολόκληρο το σπίτι (καρκίνος). Τα αντιβιοτικά είναι ξένες ουσίες, τις οποίες ο ασθενής δεν έχει παράγει με δική του προσπάθεια. Γι' αυτό του κλέβουν τους πραγματικούς καρπούς της αρρώστιας του, το κέρδος της γνώ­σης, που θα αποκόμιζε αντιμετωπίζοντάς την.

Και το θέμα "εμβολιασμός" θα πρέπει να το δούμε σύντομα απ' αυτήν την οπτική γωνία. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές εμ­βολιασμού, η ενεργητική κι η παθητική ανοσοποίηση. Κατά την παθητική ανοσοποίηση χορηγούνται αμυντικές ουσίες, που έχουν παραχθεί σε οργανισμούς άλλων ατόμων.

Ο εμβολιασμός αυτός συνιστάται όταν η νόσος έχει ήδη εκδηλωθεί (π.χ. Tetagam κατά των παραγόντων του τετάνου). Στο ψυχικό επίπεδο αντιστοιχεί στην υιοθεσία έτοιμων λύσεων για προβλήματα, διαταγών και ηθικών επιταγών. Κρύβεται κανείς σε ξένες, πατενταρισμένες συνταγές, αποφεύγοντας κάθε προσωπική σύγκρουση και εμπει­ρία, δηλαδή επιλέγει μια άνετη πορεία, που δεν είναι πορεία, εφόσον στερείται κάθε στοιχείου προόδου.

Κατά την ενεργητική ανοσοποίηση χορηγούνται στα άτομα εξασθενημένοι νοσογόνοι οργανισμοί, ώστε να ερεθιστεί ο ορ- γανισμός τους και να δημιουργήσει δικά του αντισώματα. Αυ­τήν τη μορφή έχουν όλοι οι προφυλακτικοί εμβολιασμοί, όπως της πολιομυελίτιδας, της ευλογιάς, ο αντιτετανικός κ.λπ. Στο ψυ­χικό επίπεδο η μέθοδος αυτή αντιστοιχεί στην ακίνδυνη εξάσκη­ση του ατόμου στην επίλυση συγκρούσεων (στρατιωτικός όρος: γυμνάσια). Οι περισσότερες παιδαγωγικές μέθοδοι, αλλά κι η ομαδική θεραπεία ανήκουν στην ομάδα αυτή. Υπό ασφαλείς συν­θήκες, στόχος είναι η εξάσκηση και εκμάθηση στρατηγικών για την επίλυση συγκρούσεων, που θα δώσουν στο άτομο τη δυνατό­τητα να αντιμετωπίζει πιο ενσυνείδητα τις συγκρούσεις.

Τα παραπάνω ας μην εκληφθούν ως συνταγές! Εδώ δεν πρό­κειται για το δίλημμα "να εμβολιαστώ ή όχι;", ή για την άποψη "ποτέ δεν παίρνω αντιβιοτικά". Σε τελευταία ανάλυση είναι αδιά­φορο τι κάνουμε, φθάνει να γνωρίζουμε τι κάνουμε. Ο στόχος μας είναι η συνείδηση και όχι οι έτοιμες συνταγές ή επιταγές.
Τίθεται βέβαια το ερώτημα, αν η σωματική αρρώστια είναι βασικά σε θέση να υποκαταστήσει την ψυχική διαδικασία. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, γιατί ο διαχωρισμός μεταξύ ψυχής και σώματος είναι θεωρητικό μόνον βοήθημα.
Στην πραγματι­κότητα αυτά τα δύο ποτέ δεν μπορούν να βιωθούν τόσο χωρι­στά, γιατί οτιδήποτε εκτυλίσσεται και συμβαίνει στο σώμα, βιώνεται και στη συνείδησή μας, στην ψυχή. Αν χτυπήσουμε το δάχτυλο μας με ένα σφυρί, λέμε: το δάχτυλο πονά, πράγμα που δεν ευσταθεί τελείως, γιατί ο πόνος γίνεται αντιληπτός αποκλει­στικά στη συνείδηση, όχι στο δάχτυλο. Εμείς απλώς προβάλ­λουμε την ψυχική αίσθηση του "πόνου" στο δάχτυλο.

Δεδομένου ότι ο πόνος είναι φαινόμενο της συνείδησης, μπορούμε να τον επηρεάσουμε με επιτυχία, με αντιπερισπασμό, ύπνωση, νάρκωση, βελονισμό. (Όποιος θεωρεί τα παραπάνω υπερβολικά, ας θυμηθεί το φαινόμενο του πόνου σε ακρωτηρια­σμένα μέλη!) Οτιδήποτε βιώνουμε και υποφέρουμε στη διάρ­κεια μιας σωματικής νόσου, λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στη συνείδησή μας. Ο διαχωρισμός σε "ψυχικό" ή "σωματικό" ανα­φέρεται μόνον στην επιφάνεια προβολής. Αν κάποιος αρρωστή­σει από έρωτα, προβάλλει τα συναισθήματά του σε κάτι άυλο, δηλαδή στον έρωτα, ενώ ένας ασθενής με πονόλαιμο προβάλλει τα συναισθήματα του στον λαιμό - κι οι δυο υποφέρουν, αλλά μονάχα στην ψυχή τους.

Η ύλη - κι επομένως το σώμα - χρησι­μεύει μόνον ως επιφάνεια προβολής, αλλά δεν αποτελεί τον τό­πο γένεσης κάποιου προβλήματος, επομένως ούτε τον τόπο όπου θα επιλυθεί κάποιο πρόβλημα.

Ως επιφάνεια προβολής, το σώμα είναι ιδανικό βοηθητικό μέσο για μια καλύτερη γνώση, αλλά λύσεις μπορεί να βρει μόνον η συνείδηση. Έτσι, κάθε σω­ματική ασθένεια αποτελεί συμβολική μόνον επεξεργασία του προβλήματος, της οποίας το δίδαγμα θα γονιμοποιήσει τη συ­νείδηση. Αυτή είναι και η αιτία, που κάθε βιωμένη αρρώστια προκαλεί ένα βήμα ωρίμανσης.

Έτσι διαμορφώνεται ένας ρυθμός μεταξύ της σωματικής και της ψυχικής επεξεργασίας κάποιου προβλήματος. Αν το πρό­βλημα δεν μπορεί να επιλυθεί εξ ολοκλήρου στη συνείδηση, κα­λείται το σώμα, ως υλικό βοηθητικό μέσο, να δραματοποιήσει το άλυτο πρόβλημα με συμβολική μορφή.

Το δίδαγμα, μετά τη θεραπεία της νόσου, επιστρέφει στην ψυχή. Αν αυτή, παρά τις εμπειρίες που απέκτησε, δεν κατορθώσει ακόμα να αδράξει το πρόβλημα, αυτό βυθίζεται και πάλι στη σωματικότητα, ώστε να συγκεντρωθεί περισσότερη πρακτική πείρα. (Δεν είναι τυχαίο, που οι έννοιες αδράχνω και καταλαβαίνω περιγράφουν πολύ συγκεκριμένες σωματικές δραστηριότητες!)

Η εναλλαγή αυτή επαναλαμβάνεται για όσο διάστημα χρειάζεται, ώστε οι εμπει­ρίες που συγκεντρώθηκαν να καταστήσουν ικανή τη συνείδηση να επιλύσει τελεσίδικα το πρόβλημα ή τη σύγκρουση.

Τη διαδικασία αυτήν την κατανοούμε καλύτερα με την εξής εικόνα: ένας μαθητής καλείται να κάνει αριθμητικούς υπολογι­σμούς με το μυαλό του. Εμείς του βάζουμε ένα πρόβλημα. Αν δεν μπορέσει να το λύσει με το κεφάλι, δίνουμε στον μαθητή έναν άβακα (ύλη).

Εκείνος προβάλλει το πρόβλημα στον άβακα και λύνει, μέσω αυτού, το πρόβλημα (αλλά βασικά με το κεφά­λι). Του βάζουμε δεύτερο πρόβλημα, χωρίς άβακα. Αν δεν τα καταφέρει, του δίνουμε και πάλι το βοηθητικό μέσον - επανα­λαμβάνοντας τη διαδικασία, μέχρις ότου τελικά κατορθώσει να κάνει τη δουλειά του χωρίς άβακα, γιατί τώρα τα καταφέρνει με το κεφάλι, χωρίς υλικό βοηθητικό μέσο.
Ο υπολογισμός γίνεται σε τελευταία ανάλυση πάντοτε στο κεφάλι, ποτέ στον άβακα, αλλά η προβολή του προβλήματος σε ένα ορατό επίπεδο διευ­κολύνει τη μαθησιακή διαδικασία.

Παρουσίασα το θέμα αυτό τόσο διεξοδικά, γιατί η πραγματι­κή κατανόηση της σχέσης σώματος-ψυχής μας διδάσκει κάτι που δεν θεωρούμε καθόλου αυτονόητο: ότι δηλαδή το σώμα δεν είναι τόπος, στον οποίο επιλύονται τα προβλήματα! Ωστόσο ολόκληρη η ακαδημαϊκή ιατρική βαδίζει εκεί, κοιτάζοντας με δέος τα όσα συμβαίνουν στο σώμα, και προσπαθώντας να λύσει την αρρώστια στο σωματικό επίπεδο.

Στο σώμα δεν υπάρχει τίποτα που να χρειάζεται "λύση". Θα ήταν σαν να προσπαθούσαμε, με κάθε δυσκολία του μαθητή μας, να μετατρέψουμε τον άβακά του. Η ανθρώπινη οντότητα λαμβάνει χώρα στη συνείδηση και αντανακλάται στο σώμα. Το συνεχές στίλβωμα του καθρέφτη δεν αλλάζει το είδωλο που κα­θρεφτίζεται. (Μακάρι να ήταν τα πράγματα τόσο απλά!) Ας πά­ψουμε να αναζητούμε στον καθρέφτη το αίτιο και τη λύση όλων των ανακλώμενων προβλημάτων, κι ας χρησιμοποιήσουμε τον καθρέφτη για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.

Φλεγμονή = μια σύγκρουση που απέκτησε υλική υπόσταση.
Όποιος έχει ροπή προς φλεγμονές, προσπαθεί να αποφύγει τις συγκρούσεις.

Στην περίπτωση μιας φλεγμονώδους νόσου, ας θέσουμε τα εξής ερωτήματα:

Ποια σύγκρουση της ζωής μου δεν βλέπω;
Ποια σύγκρουση αποφεύγω;
Ποια σύγκρουση δεν ομολογώ στον εαυτό μου;

Για να βρούμε το θέμα της σύγκρουσης, ας προσέξουμε επα­κριβώς τον συμβολισμό του νοσούντος οργάνου ή του μέρους του σώματος.

 Konstandina Trimmi

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ