Η «βασκανία» .

   Η λέξη «βασκανία» είναι αρχαία ελληνική και προέρχεται από το ρήμα «βασκαίνω». Η πρώτη σημασία της λέξεως είναι φθόνος, κακολογία και συκοφαντία. Δηλαδή όταν κάποιος φθονεί από κακία και ζήλεια και φθονεί μέχρι κακολογίας. Τελικά έλαβε την έννοια να σημαίνει την επήρεια και επίδραση του βλέμματος κάποιου που να προξενεί κακό και βλάβη. Είναι το λεγόμενο μάτιασμα.

  Η αρχή της βασκανίας ανάγεται στην Ανατολή και τη Χαλδαία , από την οποία πιθανότατα διαδόθηκε στην Ελλάδα, την Ιταλία και τις λοιπές χώρες της Ευρώπης. Οι αρχαίοι Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι πίστευαν στη βασκανία. Εκτός από ορισμένους σκεπτικιστές, η πίστη στο κακό μάτι ήταν ευρύτατα διαδεδομένη και ριζωμένη όχι μόνο στο λαό αλλά και στα πιο ανεπτυγμένα πνεύματα της αρχαιότητας. Ο Δημόκριτος, ο Αριστοτέλης, ο Πλούταρχος, ο Απολλωνίδης, ο Φίλαρχος, ο Ηλιόδωρος, ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς, ο Πλίνιος, ο Βιργίλιος, ο Κικέρων παραδεχόταν τη βασκανία.



  Από αυτούς, τέσσερις ασχολήθηκαν με τη βασκανία και προσπάθησαν να εξηγήσουν και να δώσουν λογική εξήγηση στο φαινόμενο: Δημόκριτος, ο Πλούταρχος, ο Αριστοτέλης και ο Ηλιόδωρος.

  Το κακό μάτι μπορούσε να επηρεάσει όχι μόνο τον άνθρωπο αλλά και ότι είχε προσφιλές. Τα παιδιά θεωρούνταν τα ευκολότερα θύματα της βασκανίας. Οι Ρωμαίοι είχαν θέσει τα παιδιά υπό την προστασία ειδικής θεάς της Cumina, η οποία είχε ως προορισμό να αποτρέπει την επίδραση του κακού ματιού. Τα κατοικίδια ζώα ήταν επίσης δυνατό να επηρεαστούν. Ο Βιργίλιος απεικόνισε ως εξής το παράπονο βοσκού του οποίου καταστράφηκε το κοπάδι “Nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos” (αγνοώ ποιο κακό μάτι βασκάνει τα αρνιά μου). Στην Ιταλία η ιδέα της βασκανίας (jettatura) ήταν βαθύτατα ριζωμένη.

  Οι πατέρες της εκκλησίας δεν αρνούνται τη βασκανία, την αποδίδουν όμως σε επέμβαση του πονηρού πνεύματος και τη θεωρούν έργο του διαβόλου. Εκκλησιαστικοί συγγραφείς ταυτίζουν τη βασκανία με το φθόνο, θεωρούν δε τη βασκανία κακή για τους άλλους αλλά και για το εαυτό αυτού που την προκαλεί. Ιδιαίτερο λόγο για τη βασκανία έγραψε ο Άγιος Βασίλειος. Με τη σύνθεση ευχών κατά της βασκανίας, αλλά και φυλακτηρίων, η εκκλησία παραδέχτηκε σιωπηλά την ύπαρξή της.


  Από τα αρχαιότατα χρόνια οι άνθρωποι ζητούσαν διάφορα μέσα για την εξουδετέρωση της ενέργειας της βασκανίας. Στους Έλληνες αναφέρονται: βασκάνια, προβασκάνια, αποτρόπαια, φυλακτήρια, εγκόλπια, περιάμματα, περίαπτα, τελέσματα, στους Λατίνους amuletum, στους Γάλλους amulette, talisman, fétiche, στους Ιταλούς ligature, alligatura. Γενικά τα φυλακτήρια ήταν είτε χειρονομίες, σύμβολα, χρήση λίθων, μετάλλων, φυτών και ζώων. Από τις χειρονομίες για την αποτροπή του βασκάνου αναφέρουμε το φτύσιμο, γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες αλλά και μέχρι σήμερα: «Ως μη βασκανθώ τρις εις εμόν έπτυσα κόλπον» (Θεοκρίτου Ειδύλλια 6, 14), «Φτύσε τον κόρφο σου». Επίσης η μούντζα ή φασκέλωμα, η fica των Ιταλών, η έκταση δηλαδή του δείκτη και του μικρού δακτύλου. Οι χειρονομίες συνοδευόταν κάποτε και με φράσεις όπως: «Εις την κεφαλήν σοι» (Πλατ. Ευθ. 6, 283), «Και συ», «Έρρε», «Προσκυνώ Αδράστειαν».

  Στην αρχαία Ρώμη κρέμαγαν το "fascinum", ένα φυλακτό φαλλικού σχήματος, στο λαιμό κυρίως των παιδιών για προστασία από το κακό μάτι, αλλά και για να τους φέρει γονιμότητα.

  Η χρήση φυλακτηρίων ήταν και είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλους τους λαούς και όλα τα κοινωνικά στρώματα. Οι θρησκείες της Άπω Ανατολής, ο Βουδισμός, ο Βραχμανισμός, ο Χαμανισμός και ο Ταοϊσμός καλλιέργησαν την πίστη στα φυλακτήρια. Ο Χριστιανισμός παρά τις προσπάθειές του, δεν κατόρθωσε να καταργήσει τη χρήση των φυλακτηρίων. Η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος με τον κανόνα 61 είχε ορίσει καθαίρεση για τους κληρικούς και εξαετή αφορισμό για τους λαϊκούς οι οποίοι έδιναν στις γυναίκες δεμάτια από μεταξένια («σηρικά») νήματα, υφασμένα με τρίχες αρκούδας ή και πουγγιά ως εγκόλπια κατά της βασκανίας. Τελικά η Εκκλησία αναγκάστηκε να τα παραδεχτεί και να τα καθιερώσει, καταδικάζοντας μόνο τα φυλακτήρια που είχαν σχέση με ασεβείς ή αιρετικές παραδόσεις, όπως τα Αβραξάς των Γνωστικών ή και εκείνα στα οποία συγχέονταν χριστιανικές και ιουδαϊκές ιδέες ως σύμβολα ασαφή και μυστηριώδη.

Σήμερα ιδιαίτερα διαδεδομένα είναι τα ματόχαντρα (μπλε χάντρα που μοιάζει με μάτι), αλλά και φυλακτά από ιερά προσκυνήματα. Χρήση φυλακτηρίου έχει και ο αγιασμός.

 Ο Πλούταρχος, δίνει μια ψυχολογική και κατά το δυνατόν, ορθολογική ερμηνεία του φαινομένου. Αναλυτικότερα, πιστεύει ότι “ είναι πολύ φυσικό να συμβαίνει η βασκανία με τα μάτια καθώς η ματιά είναι πολυκίνητη, σκορπά μια πνοή φωτός – σαν τη φωτιά που βγάζει μια θαυμαστή δύναμη – και κάνει τον άνθρωπο να πράττει και να παθαίνει πολλά εξαιτίας της. Και στα ερωτικά βιώματα, την αρχή την κάνει η ματιά.”

 Ο Πλούταρχος αναφέρει επίσης την περίπτωση του Περικλή που όταν ήταν άρρωστος από τον τότε λοιμό των Αθηνών και ρωτήθηκε από φίλο του για την κατάστασή του, έδειξε το φυλαχτό του, που του το είχε κρεμάσει η Ασπασία, κι είπε : “ Πραγματικά θα κινδύνεψα για να μου βάλουν οι γυναίκες φυλαχτά.”

Αριστοτέλης

 Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι κάποια άγνωστη χημική δύναμη εκπέμπεται από τα μάτια, ενώ ο Δημόκριτος ότι οι βασκανιστές εκπέμπουν από τα μάτια τους την μαγνητική δύναμη με την οποία εισέρχονται στο σώμα τρίτων και προξενούν διαταραχές με βλαβερή επίδραση επί της ύλης και του πνεύματος.

 Στους αρχαίους χρόνους, συνέβαινε πολλές φορές να καλέσουν κάποιον ειδικό για να ξορκίσει το σπίτι από το κακό μάτι. Μια τέτοια περίπτωση βασκανίας αναφέρεται από τον Θεόκριτο, σε μια περικοπή από τον " Ηρακλίσκο ", όπου αναφέρεται πως ενεργούσε ο μεγάλος μάντης και ιερέας Τειρεσίας.

 Το τελετουργικό είχε ως εξής :
Ο Τειρεσίας παραγγέλλει στην κυρία του σπιτιού : " Εσύ νάχεις φωτιά έτοιμη επάνω στη στάχτη, ετοιμάστε επίσης ξερά ξύλα από ασπάλαθο ή παλιούρια ή βάτο ή ξεραμένη λευκάκανθα που έχει σείσει ο άνεμος και κάψτε πάνω σ' αυτά τα άγρια ξύλα τους δράκοντες ακριβώς τα μεσάνυχτα, τη στιγμή που θέλησαν να φάνε το παιδί σου. Νωρίς δε να μαζέψετε τη σκόνη της φωτιάς κι η υπηρέτριά σου να την πάει μακριά, να τη ρίξει όλη πάνω από το ποτάμι στις πέτρες που είναι όλο ρωγμές πέρα από τα όριά σας και να γυρίσει σπίτι χωρίς καθόλου να κοιτάξει πίσω της.
 Στη συνέχεια ο Τειρεσίας συμβουλεύει τι ακριβώς θα κάνουν, ώστε να εξαγνισθεί το σπίτι εντελώς και να μείνει καθαρό από κάθε κακό. Τους λέει να κάψουν θειάφι και να θειαφίσουν όλο το σπίτι καλά. Μετά, να πάρουν νερό, να λειώσουν μέσα αλάτι και μ' ένα χλωρό κλαρί να ραντίσουν όλο το σπίτι. Στη συνέχεια να θυσιάσουν ένα χοίρο στον Δία και μ' αυτόν τον τρόπο θα γίνουν " υπέρτεροι ", δηλαδή θα σταθούν πάνω απ' όλα τα κακά, για πάντα.

 Ο πτυσμός είναι μια αρχαία παράδοση που υιοθέτησαν οι Βυζαντινοί και στη συνέχεια οι σύγχρονοι Έλληνες. Στην αρχαιότητα πιστευόταν ότι το σάλιο ήταν έδρα ψυχικής δύναμης, γι' αυτό και οι αθλητές έφτυναν για να πάρουν την τύχη με το μέρος τους. Φτύνω στ' αρχαία ελληνικά σημαίνει ξορκίζω και αναφορές στην παράδοση αυτή εναντίον της βασκανίας βρίσκουμε στα Ειδύλλια του Θεόκριτου.

 Υπάρχει επίσης η συνήθεια, όταν θαυμάζουμε κάποιον για την υγεία του να χτυπάμε ξύλο. Το λέμε και το κάνουμε με πολλή σοβαρότητα για το λόγο ότι απασχολημένοι για την αναζήτηση του ξύλου γύρω μας και διαθέτοντας τη σκέψη μας προς τη νέα πράξη, όσο απλή κι αν φαίνεται, διακόπτουμε από το άτομο τη βλαβερή ακτινοβολία που ήμασταν έτοιμοι να του εξαπολύσουμε με τον θαυμασμό μας. Ταυτόχρονα, μεταβάλλουμε το κέντρο ενέργειας και κατεύθυνσης της σκέψης και της πράξης μας προς το ξύλο, αποκόπτοντας τη βάσκανο επίδραση και μαζί μ' αυτή κάθε αντιδραστικό και φθοροποιό αποτέλεσμα.

 Για τον ίδιο λόγο, όταν λένε για τον εαυτό μας ή για κάποιον άλλον κάποια κακή πρόβλεψη, εκείνοι που την ακούν μας λένε : " κουνήσου από τη θέση σου ! "

 Όλες οι θρησκείες προσπάθησαν να εξηγήσουν το φαινόμενο ανάλογα με τα μέσα που διέθεταν. Οπωσδήποτε, η γενική αντίληψη ήταν και είναι ότι πρόκειται για σατανική επήρεια που οφείλεται στην ψυχοκινητική δύναμη του βασκανιστή. Ο θαυμασμός, ο φθόνος, η ευχή, η κατάρα, το μάτι, η μαγεία, έχουν την ίδια πηγή ενέργειας, επιδρούν στην ισορροπία του οργανισμού και προξενούν βλάβες στα άτομα, τα ζώα - ιδιαίτερα εκείνα που αποτελούν περιουσιακό στοιχείο για κάποιον, όπως τα άλογα, οι αγελάδες και τα πρόβατα - ακόμα και στ' αντικείμενα που προκάλεσαν την εκπομπή της.

 Τέλος, υπάρχουν και ζώα που ασκούν γοητεία. Έτσι, στην αρχαία Αίγυπτο είχαν για φυλακτό ομοίωμα σκαραβαίου για να προστατεύουν τις πυραμίδες από το κακό μάτι, ενώ ο Πεισίστρατος είχε τοποθετήσει μπροστά στα Προπύλαια της Ακροπόλης ένα μεγάλο ομοίωμα ακρίδας για φυλακτό των Αθηνών.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει «εμπτύει αυτοίς ως μη βασκανθώσιν» (Αριστ. Απ. 347).

Σωκράτης

Ο Σωκράτης αναφέρει "μη λες μεγάλο λόγο", "μη μέγα λέγε, μη της βασκανία περιτρέψη τον λόγον τον μέλλοντα" (Πλατ. «Φαίδων» 95Β).

Ο Θεόκριτος αναφέρει "ως μη βασκαθώ δε τρις εις εμόν έπτυσα κόλπον».

Δημοσθένης

Ο Δημοσθένης καταγγέλλει την βασκανία που προκαλεί δυστυχία και αποτυχία των προσπαθειών.

Ο Στράβων(63 - 25 π.Χ.) χαρακτηρίζει τον Τίμαιο το Ταυρομενέο ως βάσκανο, δηλαδή κακόβουλο άνθρωπο ο οποίος μπορεί και ματιάζει γιατί είχε συκοφαντήσει τους Εφέσιους.

Ο Φίλαρχος (έλληνας ιστοριογράφος) αναφέρει ότι κάποιοι λαοί, που κατοικούν κοντά στον Πόντο, με ένα τους βλέμμα μόνο προκαλούν ακόμη και το θάνατο σε παιδιά, αλλά και σε άνδρες.

Ο Δημόκριτος αναφέρει ότι τα μάτια του βάσκανου εκπέμπουν εικόνες που έχουν αισθήσεις και ορμή και φέρνουν μαζί τους τη μοχθηρία και το φθόνο του, επηρεάζοντας και προκαλώντας διαταραχές στον βασκανόμενο.

Ο Λιβάνιος (ρήτορας της Αντιόχειας) ισχυρίζεται ότι η βασκανία επιτυγχάνεται και με τον έπαινο: "γνώριζα πως κάποιο κακό μάτι (βασκανία τις) θα κάρφωνε το βλέμμα του στους γιους σου. Από την φύση του το κακό μάτι καρφώνει όποιον επαινούν οι άλλοι.....ο δαίμονας του φθόνου δεν μπορούσε όμως να ανεχθεί αυτούς τους επαίνους..." (σελ. 281, Έλληνες μάγοι).

Ο Όμηρος κάνει μια σχετική αναφορά όταν μιλάει για τον Οδυσσέα και την Κίρκη λέγοντας "ξορκισμένος με τον απήγανο να 'σαι".




theafterdarkproject

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ