Ερωτικές σχέσεις: γιατί όμορφοι και ικανοί άνθρωποι μένουν μόνοι

Η Θεωρία των Παιγνίων και το Δίλημμα των φυλακισμένων

Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο στα αγγλικά από τον Alex Gilchrist σχετικά με τη θεωρία των παιγνίων. Για όσους δεν την έχετε ακούσει, πιο κάτω θα μάθετε τα βασικά για αυτή τη θεωρία. Το σημαντικό είναι πως αυτή εφαρμόζεται στις ερωτικές σχέσεις και εξηγεί γιατί άνθρωποι επιτυχημένοι ή/και όμορφοι που έχουν τις καλύτερες προϋποθέσεις να βρουν έναν/μια σύντροφο, συχνά αποτυγχάνουν στις ερωτικές σχέσεις.

Ο συγγραφέας αναφέρεται αρχικά στο βιβλίο «Game Theory at Work» του James Miller για τη θεωρία παιγνίων και κατόπιν συνεχίζει για το πώς αυτή η θεωρία βρίσκει εφαρμογή στις σχέσεις.

Στο βιβλίο περιγράφονται διάφορα είδη παιγνίων (εννοείται παιγνίων που παίζονται στην καθημερινή ζωή μας, και όχι τεχνικά παιχνίδια, με χαρτιά ή επιτραπέζια). Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είναι το δίλημμα του φυλακισμένου και προκειμένου να μην μπω στον κόπο να σας περιγράψω τι είναι αυτό θα παραθέσω απλώς το σχετικό λήμμα της Wikipedia.

Δυο ύποπτοι συλλαμβάνονται από την αστυνομία, η αστυνομία δεν έχει επαρκή στοιχεία για την καταδίκη τους και  αφού έχει απομονώσει τους δύο κρατουμένους, τους δίνει την εξής δυνατότητα: αν ο ένας καταθέσει κατά του άλλου («προδώσει» τον άλλο), και ο άλλος παραμείνει σιωπηλός (συνεργαστεί με τον άλλο), ο προδότης θα αφεθεί ελεύθερος ενώ ο συνεργός που δεν ενέδωσε, καταδικάζεται σε πλήρη ποινή 10ετούς κάθειρξης.

Αν και οι δύο δεν μιλήσουν, τότε και οι δύο θα καταδικαστούν σε 6μηνη φυλάκιση για πλημμέλημα. Αν και οι δυο προδώσουν ο ένας τον άλλο, ο καθένας θα καταδικαστεί σε 5ετή κάθειρξη.

Κάθε φυλακισμένος μπορεί να διαλέξει να προδώσει τον άλλο ή να μην μιλήσει. Και οι δυο φυλακισμένοι λαμβάνουν διαβεβαιώσεις ότι ο άλλος δεν θα μάθει πριν το τέλος της να ανάκρισης, ότι ό άλλος τον πρόδωσε.

Το πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί με το ακόλουθο γράφημα:

	Κρατούμενος B παραμένει σιωπηλός	Κρατούμενος B προδίδει
Κρατούμενος A  παραμένει σιωπηλός	Και οι δυο εκτίουν ποινή 6μηνης φυλάκισης	Κρατούμενος A: Καταδικάζεται σε 10ετή κάθειρξη Κρατούμενος Β: αθωώνεται
Κρατούμενος A προδίδει	Κρατούμενος Α: αθωώνεται Κρατούμενος Β: Καταδικάζεται σε 10ετή κάθειρξη	Και οι δυο εκτίουν ποινή 5ετούς κάθειρξης

Εκ πρώτης όψεως, είναι προφανές, ότι η καλύτερη επιλογή για τους κρατούμενους είναι να συνεργαστούν για να καταδικαστούν σε 6μηνη φυλάκιση. Αλλά αν το μόνο που σε νοιάζει είναι ο εαυτός σου, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να προδώσεις τον άλλο ελπίζοντας ότι θα αφεθείς ελεύθερος, όντας βέβαιος πως ότι και αν συμβεί δεν θα «φας» 10 χρόνια. Καθώς και οι δυο κρατούμενοι λαμβάνουν, ενεργώντας ορθολογικά, την ίδια απόφαση, καταλήγουν και οι δυο να εκτίσουν ποινή κάθειρξης 5ετών, σίγουρα όχι η καλύτερη κατάληξη.

Μια ανάλογη κατάσταση, είναι και ο πυρηνικός αφοπλισμός. Σ΄ αυτή την περίπτωση το γράφημα είναι ως εξής:

	Χώρα Β αφοπλίζει	Χώρας B διατηρεί πυρηνικά όπλα
Χώρα A αφοπλίζει	Αποφυγή πιθανής πυρηνικής καταστροφής	Χώρα Α: αδύναμη Χώρα Β: πανίσχυρη
Χώρα Α διατηρεί πυρηνικά όπλα	Χώρα Α: πανίσχυρη Χώρα Β: αδύναμη	Πιθανή καταστροφή του κόσμου

Καμία χώρα δεν θα αποδεχτεί τον κίνδυνο να βρεθεί στο έλεος της άλλης, οπότε διατηρεί πυρηνικό οπλοστάσιο. Θα ήταν σκόπιμο μια χώρα να παραβεί μια πιθανή συμφωνία περιορισμού των πυρηνικών όπλων προκειμένου να επιβεβαιώσει την κυριαρχία της καθώς μια άλλη χώρα είναι πιθανό να το κάνει, με αποτέλεσμα να την έχει «βάψει». Έτσι έχουμε πυρηνικά όπλα.

Η Θεωρία των Παιγνίων και οι Ερωτικές Σχέσεις

Καλά ως εδώ. Τα παραπάνω λειτουργούν επεξηγηματικά. Τι σχέση έχει αυτό όμως με τις ερωτικές σχέσεις;

Σκεφτείτε λοιπόν τον παρακάτω πίνακα.

	Αγόρι ερωτευμένο	Κακός Αγόρι
Κορίτσι ερωτευμένο	Ερωτική ευτυχία	Κορίτσι: συντετριμμένο Αγόρι: εισπράττει θαυμασμό και ενισχύεται η αυτοπεποίθηση του
Κακό Κορίτσι	Κορίτσι: εισπράττει θαυμασμό και ενισχύεται η αυτοπεποίθηση του Αγόρι: συντετριμμένο	Χωρισμός – δυστυχία

Στις ερωτικές σχέσεις είναι χρήσιμο και για τις δυο πλευρές να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο και να μην κρύβουν το ότι είναι ευάλωτοι, εάν πρόκειται να επιτύχουν την ερωτική ευτυχία. Αλλά είναι μια στρατηγική υψηλού κινδύνου. Αν δείξεις το ότι είσαι ευάλωτος αλλά η άλλη πλευρά δεν το κάνει, διακινδυνεύεις να πληγωθείς. Η καλύτερη στρατηγική είναι να κρύψεις ότι είσαι ευάλωτος, μην αφήνοντας τις άμυνες σου να ατονήσουν, παίζοντας τον κακό. Κατά αυτό τον τρόπο τίποτα εξαιρετικά δυσάρεστο δεν μπορεί να σου συμβεί.

Μοιάζει σαν αυτό που οι ειδικοί της θεωρίας των παιγνίων, ονομάζουν κυρίαρχη στρατηγική, η καλύτερη κατάληψη για σένα, ότι και αν κάνει ο άλλος. Δεν θα επιτύχεις την ερωτική ευτυχία, αλλά δεν θα  συντριβείς συναισθηματικά. Το να μην ερωτευθείς, συνεπώς, φαντάζει σοφό, το οποίο μοιάζει παράλογο (όπως γενικά στα διλήμματα του φυλακισμένου).

Ας πάμε ένα βήμα παραπέρα. Ας υποθέσουμε ότι είσαι μια όμορφη κοπέλα με πολλούς θαυμαστές. Είναι πιθανό ότι θα είσαι ακόμα πιο κακιά από τη μέση κοπέλα. (Το ίδιο ισχύει και για τα αγόρια προφανώς, αλλά η περίπτωση του κοριτσιού είναι πιο εύκολα κατανοητή). Γιατί αυτό;

Ως μια όμορφη κοπέλα με πολλούς θαυμαστές, σκοπός σου είναι να καταλήξεις με τον καλύτερο δυνατό «μνηστήρα», με άλλα λόγια να ξεχωρίσεις την ήρα από το σιτάρι. Το να βρεις σύντροφο δεν είναι πρόβλημα, το να βρεις τον σωστό σύντροφο είναι. Το να ακολουθείς τη χειριστική στρατηγική είναι επωφελές κατά διάφορους τρόπους.

Πρώτον αποκλείει τους πάντες, εκτός από τους πιο αφοσιωμένους- οι άλλοι απλά θα τα παρατήσουν αν συνεχίσεις να τους αποκρούεις και να τους κάνεις να αισθάνονται ανεπαρκείς.

Δεύτερον, αυξάνει τη φαινομενική σου αξία. Όπως όλοι ξέρουμε οτιδήποτε μπορείς να αποκτήσεις χωρίς προσπάθεια ή κόστος, μάλλον δεν αξίζει να το αποκτήσεις. Όσο πιο δύσκολη το παίζεις, τόσο μεγαλύτερη είναι η φαινομενική σου αξία για τους θαυμαστές σου. Αυτή είναι η λογική που εξηγεί γιατί δεν πρέπει να πηγαίνεις στο κρεβάτι με κάποιον στο πρώτο ραντεβού. Αν υποκύψεις τόσο εύκολα, μεγάλο μέρος του μυστηρίου σου και της φαινομενικής σου αξίας εξαφανίζεται και κινδυνεύεις να φας χυλόπιτα. Με μεγαλύτερη (φαινομενική αξία) μπορείς να προσβλέπεις σε ακριβότερα δώρα, περισσότερα λουλούδια, καλύτερα εστιατόρια και πιο ευχάριστες εκδρομές του σαββατοκύριακου.

Τρίτον, όπως έχουμε πει πιο πάνω, είναι μια στρατηγική που δεν οδηγεί σε ήττα ποτέ. Όσο παραμένεις κακιά και δεν δεσμεύεσαι δεν κινδυνεύεις να πληγωθείς. Η στρατηγική σου συνεπώς πρέπει να είναι να αυξήσεις την ελκυστικότητα σου, με ωραία ρούχα, χτενίσματα και οποιαδήποτε άλλα εφόδια μπορείς να συγκεντρώσεις και να μειώσεις τη διαθεσιμότητα σου. («Συγνώμη, πρέπει να μείνω μέσα για να λουστώ!»).

Αυτά βέβαια γίνονται στα παραμύθια, όπου ο πρίγκιπας – μνηστήρας πρέπει να σκοτώσει δράκους, να περάσει μέσα από αγκάθια και να επιτύχει σε αμέτρητους άθλους προκειμένου να κερδίσει την καρδιά της πριγκίπισσας, της οποίας η μόνη πραγματική υποχρέωση είναι να είναι όμορφη.

Αν δεν είσαι μία τόσο όμορφη κοπέλα, είναι μια ακόμα πιο επικίνδυνη στρατηγική καθότι μπορεί να έχεις πολύ λιγότερους «μνηστήρες» οι οποίοι να μην είναι διατεθειμένοι, να τραβήξουν όλα αυτά. Αντίστοιχα αν είσαι άντρας, βρίσκεσαι αρχικά σε μειονεκτική θέση,  γιατί στις δυτικές κοινωνίες είσαι εσύ που υποτίθεται ότι πρέπει να είσαι ο κυνηγός, δηλαδή να καταστείς ευάλωτος και να διακινδυνεύσεις την απόρριψη κάνοντας την πρώτη κίνηση. Τίποτα δεν σε εμποδίζει βέβαια, αφού καμακώσεις το κορίτσι να γίνεις «κακός», αλλά αυτή δεν μπορεί να είναι η πρώτη σου κίνηση.

Πίσω στην πριγκίπισσα, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι το να παίζεις τη δύσκολη είναι μια στρατηγική που κερδίζει, αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα. Δεν μπορείς να επιτύχεις την ερωτική ευτυχία ακολουθώντας συνεχώς αυτή τη στρατηγική- ενώ αυτός είναι ο τελικός σου σκοπός. Για να το επιτύχεις αυτό πρέπει κάποια στιγμή να αποφασίσεις να είσαι «καλή». Πότε πρέπει να το κάνεις αυτό;

Προφανώς όταν ο μνηστήρας πληροί τις προϋποθέσεις. Αλλά το πρόβλημα αυτό είναι παρόμοιο με αυτό που αντιμετωπίζει κάποιος που έχει αγοράσει μετοχές η αξία των οποίων πρόσφατα ανέβηκε. Πότε τις πουλάς και ρευστοποιείς το κέρδος σου; Μήπως θα αξίζουν περισσότερο αύριο; Αν η τιμή τους ανεβεί 30% αφού έχεις πουλήσει πως θα αισθάνεσαι τότε;

Οπότε μπορεί να έχει βρει έναν μνηστήρα που πληροί τις προϋποθέσεις, αλλά μήπως θα γνωρίσεις έναν ακόμα καλύτερο στο προσεχές μέλλον; Εξάλλου κανείς δεν είναι τέλειος, κρατάς όλα τα ατού στα χέρια σου, οπότε γιατί να μην περιμένεις για τον πραγματικό ΠΡΙΓΚΙΠΑ.

Αν ζεις σε μια πόλη όπου έρχεσαι σε επαφή με πολλούς ανθρώπους και επίσης πολλούς πιθανούς «μνηστήρες», είναι πιο πιθανό να περιμένεις το τζακ ποτ. Εξάλλου το να παίζεις δύσκολη μπορεί να γίνει έξη.  Όπως έχουμε δει δουλεύει μια χαρά- μέχρι ένα σημείο – οπότε μπορεί να αναπτύξεις συμπεριφορές – ακριβά γούστα αν θέλετε- που γίνονται δεύτερη φύση. Καθώς αναβάλεις να δείξεις ότι είσαι ευάλωτη, η πανοπλία σου γίνεται σα δεύτερη επιδερμίδα, την οποία μπορεί να δυσκολευτείς να βγάλεις την κατάλληλη στιγμή.

Όλα τα παραπάνω αφορούν φυσιολογικούς ανθρώπους, αλλά ας υποθέσουμε λόγου χάριν, ότι δεν είσαι τόσο φυσιολογικός. Δεν είναι παράλογο. Εξάλλου ποιος είναι; Πιθανώς, ως μια εκκολαπτόμενη πριγκίπισσα, έμαθες νωρίς στη ζωή σου ότι αρκούσε να πατήσεις πόδι για να πάρεις αυτό που ήθελες. Το παιχνίδι του ζευγαρώματος απλώς επιβεβαιώνει αυτή την πεποίθηση. Μπορεί να φτάσεις στο σημείο στο οποίο αυτό που επιθυμείς περισσότερο είναι η ερωτική ευτυχία, αλλά απλά δεν μπορείς να κάνεις τον εαυτό σου να φερθεί «καλά», γιατί ποτέ δεν το έχεις κάνει για μεγάλα χρονικά διαστήματα, αφού αυτό είναι μια επικίνδυνη στρατηγική που μπορεί να οδηγήσει στο να πληγωθείς  ανεπανόρθωτα.

Υπάρχει μια ακόμα δυσκολία με την αλλαγή της στρατηγικής. Αν έχεις υιοθετήσει την «κακή» στρατηγική, τότε έχεις αναπτύξει την ικανότητα σου να λες ψέματα.  Εξάλλου δεν χρειαζόταν να μείνεις μέσα για να λουστείς, έτσι δεν είναι; Επίσης, βρίσκεις ιδιαίτερα ελκυστικό τον επίδοξο μνηστήρα σου, απλώς δεν θέλεις να το μάθει. Τουλάχιστον όχι ακόμη. Τα δώρα του σε γεμίζουν χαρά αλλά δεν μπορείς να το δείξεις. Ελπίζεις ότι θα αποκωδικοποιήσει την συμπεριφορά σου, ώστε να μπορείς να διατηρήσεις την επίφαση της σχετικής αδιαφορίας σου, και συνεπώς το πάνω χέρι και την εξουσία στην σχέση, ενώ του ρίχνεις κάποια ψίχουλα προκειμένου να συντηρείς το ενδιαφέρον του.

Αλλά τι θα συμβεί, αν δεν καταλάβει τα πραγματικά σου αισθήματα; Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αν πάρει την αδιαφορία σου τοις μετρητοίς; Θα τα παρατήσει και θα σε αφήσει ήσυχη, ή το πιο πιθανό-αφού είναι καψούρης- θα υιοθετήσει και ο ίδιος την στρατηγική του «κακού»; Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί προκειμένου να μην πληγωθεί ή από την επιθυμία του να εκδικηθεί, περίπτωση κατά την οποία η σχέση θα πάει κατά διαόλου. Το να μην είσαι πλήρως ειλικρινής καταστρέφει την εμπιστοσύνη. Μπορεί μάλιστα να αμφιβάλεις για τα κίνητρα των ανθρώπων που είναι απολύτως έντιμοι, γιατί υποθέτεις ότι αφού εσύ λες ψέματα το ίδιο κάνουν και αυτοί.

Το αγόρι σε αυτό το παιχνίδι βρίσκεται στην πραγματικότητα σε έναν φαύλο κύκλο. Αυτό συμβαίνει γιατί ως επίδοξος μνηστήρας πρέπει να αποδείξει ότι είναι δυνατός, «αρσενικός» που μπορεί να κάνει κουμάντο- και αυτή είναι μια από τις δοκιμασίες που του επιφυλάσσει η πριγκίπισσα. Πως μοιάζει το αγόρι αν αποδέχεται όλα τα καπρίτσια της πριγκίπισσας και υποκύψει σε όλες της τις απαιτήσεις; Μοιάζει αδύναμος και πιθανώς ενδεής. Μάλιστα η «ένδεια» αυτή μπορεί να εμφανιστεί σε γενικά μη φτωχούς συναισθηματικά ανθρώπους οι οποίοι όμως είναι πολύ ερωτευμένοι, όταν ο ένας σύντροφος διαρκώς εφαρμόζει τη στρατηγική του «κακού» στον άλλο μη δείχνοντας αγάπη και στοργή.

Αυτό σημαίνει πως το αγόρι είναι σχεδόν υποχρεωμένο σε κάποια στιγμή να ανταποδώσει τη στρατηγική του «κακού», προκειμένου να μη φανεί πως είναι άβουλος. Αν το κορίτσι δεν αλλάξει γρήγορα στρατηγική, σε αυτό το σημείο (υιοθετώντας τη στρατηγική του «καλού» κοριτσιού), οι οιωνοί δεν είναι καλοί για τη σχέση.

Όλα τα παραπάνω εξηγούν, πως υπάρχουν πολλοί επιτυχημένοι, ενδιαφέροντες και όμορφοι άνθρωποι οι οποίοι φαίνεται να είναι ανίκανοι να βρουν την ερωτική ευτυχία και έναν σταθερό ερωτικό σύντροφο. Ως αποτέλεσμα είναι δυστυχείς και μοναχικοί. (διαβάστε περισσότερα για τη μοναξιά) Το να φοβάσαι ότι θα χάσεις στο ερωτικό παιχνίδι, σημαίνει πως έχεις λίγες πιθανότητες να βγεις σημαντικά κερδισμένος.

Προφανώς όλα τα παραπάνω έχουν να κάνουν με τον μέσο όρο, και υπάρχουν εξαιρετικά, όχι κακά, πανέμορφα κορίτσια και αγόρια, όπως υπάρχουν τραγικές περιπτώσεις ανθρώπων, χωρίς τίποτα αξιομνημόνευτο, οι οποίοι θα έπρεπε να είναι ευγνώμονες για το παραμικρό ενδιαφέρον που δείχνει κάποιος προς αυτούς, αλλά οι οποίοι παρόλα αυτά συμπεριφέρονται με απαράδεκτο τρόπο όταν υπάρχει αυτό το ενδιαφέρον. 

Έρα Μουλάκη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

eramoulaki

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ