Πως μια Ταινία Τρόμου Μπορεί να Διαλύσει τον Αυτοέλεγχο σου

Αυτοέλεγχος και η Ταινία Τρόμου

Πόσο αυτοέλεγχο πιστεύεις ότι έχεις; Πόσο χρόνο μπορείς να αντέξεις μέχρι να υποκύψεις σε μια παρόρμηση; Πολλές φορές, παρόλο που δηλώνουμε στον εαυτό μας άκρως αποφασισμένοι να τηρήσουμε ένα χρονοδιάγραμμα, ένα στόχο ή για παράδειγμα μια δίαιτα, στο τέλος η θέληση μας σπάει σαν γυαλί.

Ένα Ψυχολογικό Πείραμα με Αναπάντεχα Αποτελέσματα

Το 1999 κυκλοφόρησε η ταινία τρόμου Audition, του Takashi Miike. Η ταινία, από την μια ώρα και μετά περίπου, αρχίζει και παρουσιάζει κάποια αρρωστημένα δείγματα και προς το τέλος δείχνει μια ακραία σκηνή βασανισμού. Σίγουρα θα έχεις δει πιο βίαιες ταινίες(αν και προσωπικά δεν το συνιστώ) όμως το ζήτημα δεν είναι τόσο το περιεχόμενο της ταινίας όσο το πως την παρατηρούμε!

Ο Ψυχολόγος Matt Field, του Liverpool University, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την συγκεκριμένη σκηνή βασανισμού για ένα πείραμα στον αυτοέλεγχο.

Επέλεξε ένα μεγάλο γκρούπ φοιτητών και το χώρισε σε δύο μικρότερα. Στο πρώτο γκρουπ τους είπε να παρακολουθήσουν την σκηνή με έναν πολύ σημαντικό όρο: δεν θα έπρεπε να δείξουν καθόλου συναίσθημα ούτε να γυρίσουν το κεφάλι τους σε άλλη κατεύθυνση! Έπρεπε να αντισταθούν και να δείξουν αυτοέλεγχο. Στο άλλο μισό του αρχικού γκρούπ απλά τους δόθηκε η οδηγία να αντιδράσουν όπως θέλουν.

Ακόμα, υπάρχει μια μικρή αλλά καθόλου ασήμαντη υποσημείωση στην διεξαγωγή του πειράματος. Στο τέλος του, θα δίνονταν στους φοιτητές όσες μπύρες ήθελαν να πιουν ως μια μικρή ανταμοιβή για την συμμετοχή τους στο πείραμα.

Όταν μελέτησα για πρώτη φορά το πείραμα, η πρώτη σκέψη που είχα στο μυαλό μου για το αποτέλεσμα του ήταν πως οι φοιτητές που άσκησαν αυτοέλεγχο, ως συνέχεια του, θα έπιναν λιγότερες έως και καθόλου μπύρες. Θεώρησα πως η αυτοπεποίθηση τους να κρατηθούν θα ήταν ισχυρότερη.

Όμως είχα άδικο, γιατί συνέβη ακριβώς το αντίθετο!

Οι φοιτητές που προσπάθησαν να ασκήσουν αυτοέλεγχο ήπιαν την διπλάσια ποσότητα από αυτούς που αφέθηκαν να εκφραστούν ελεύθεροι!

Τα συμπεράσματα είναι εκπληκτικά γιατί μετά το πείραμα ο Field, μαζί με άλλες έρευνες του στον αυτοέλεγχο, αναφέρει πως κάθε φορά που ασκούμε αυτοέλεγχο υπάρχει και ένα κόστος! Το κόστος είναι ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να είμαστε πιο τρωτοί την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να ασκήσουμε αυτοέλεγχο.

Μια Αλήθεια και ένα Παράδοξο

Το παραπάνω πείραμα φανερώνει πως μετά από απότομη και επαναλαμβανόμενη άσκηση αυτοελέγχου, είμαστε πιο ευάλωτοι σε παρορμήσεις. Αυτό εν μέρει είναι σωστό. Μετά από αρκετό  καιρό πειθαρχημένου βίου όλοι αισθανόμαστε την ανάγκη ναξεφύγουμε λίγο. Πόσες φορές έχεις κάνει αυστηρή δίαιτα και μετά από λίγο καιρό είπες στον εαυτό σου ένα γλυκό δεν θα κάνει την διαφορά σε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στέρησης. Δυστυχώς, οι δικαιολογίες ή έστω οι αιτίες που παρουσιάζουμε στον εαυτό μας είναι ορισμένες φορές εξαιρετικά πειστικές.

Από την άλλη πλευρά όμως, αυτό τι σημαίνει; Πως θα πρέπει να υποκύπτουμε εξ αρχής σε κάποιον πειρασμό γιατί έτσι και αλλιώς θα το κάνουμε στο μέλλον; Όχι ακριβώς.

Ένας από τους αγαπημένους μου Ψυχολόγους, ο Roy Boumeister, ειδικεύεται στην ανάλυση της θέλησης και του Εαυτού. Θεωρεί πως μια παρόρμηση  έναντι στον αυτοέλεγχο δεν είναι απλά μια ψευδαίσθηση. Ο Εαυτός έχει ουσιαστικά τρεις ανταγωνιστές: τον εαυτό ως υποκειμενική συνείδηση( το I κατά Freud), τον εαυτό όπως καθορίζεται από την σχέση του με τους άλλους και τον εαυτό ως μια νοητική δύναμη που παίρνει αποφάσεις και αντιστέκεται σε πειρασμούς.

Σε αυτό το σημείο έρχεται και δένει όμορφα η θεωρία του Ego – Depletion. Κάθε φορά που ασκούμε αυτοέλεγχο, έχουμε έναν συγκεκριμένο αριθμό αποθεμάτων και αυτά κάποια στιγμή τελειώνουν.

Η σοφία που κρύβει το Ego – depletion είναι πως αποτυγχάνουμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας για το χρονικό διάστημα που πιστεύουμε πως μπορούμε!

Για να μπορέσουμε να ασκήσουμε αυτοέλεγχο χρειάζεται κυριολεκτικά νοητική ενέργεια. Ο εγκέφαλος χρειάζεται περισσότερη γλυκόζη και έχει αποδειχτεί πως κάθε φορά που υποκύπτουμε σε έναν πειρασμό τα επίπεδα της μειώνονται. Πολύ απλά γιατί ο εγκέφαλος προσπαθεί λιγότερο!

Ο Αυτοέλεγχος στον Εγκέφαλο

Επιλογή, Συναίσθημα και Αυτοέλεγχος

Οι επιλογές που κάνουμε δεν στηρίζονται μόνο στο συνειδητό μέρος. Τα πάντα στον εγκέφαλο είναι σχεδιασμένα για να λειτουργούν μαζί και όχι αυτόνομα. Αυτός είναι και ο λόγος που τα συναισθήματα παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο στον αυτοέλεγχο και στην λήψη αποφάσεων.

Έχεις παρατηρήσει τις σκέψεις που κάνεις λίγο πριν υποκύψεις σε μια παρόρμηση; Πριν περίπου ένα χρόνο αποφάσισα να πειραματιστώ και να κόψω μαχαίρι την ζάχαρη για μια εβδομάδα. Περιττό να αναφέρω πως κάθε φορά που έβλεπα γλυκό τα μάτια μου γυάλιζαν. Όμως παρατήρησα πως αυτή η διαδικασία συνέβαινε τις πρώτες μέρες μόνο.

Όσο πλησίαζα τον στόχο η σκέψη και μόνο της εικόνας ενός γλυκού ήταν τόσο ισχυρή που ειλικρινά μου έκανε εντύπωση η επιρροή που είχε πάνω μου. Παρόλο που μπορεί να σκεφτόμουν την εικόνα του γλυκού, αυτόματα που έρχονταν σκέψεις όχι τόσο ξεκάθαρες. Οι σκέψεις αυτές μου παρουσιάζονταν ως νοήματα: ότι το γλυκό είναι απολαυστικό, πόση ευχαρίστηση θα νιώσω όταν θα το φάω και ότι μια μπουκιά δεν θα ήταν και ιδιαίτερο πρόβλημα.

Όσο περισσότερο προσπαθούσα συνειδητά να ξεχάσω την ισχύ της παρόρμησης και να υπενθυμίσω το κίνητρο για να επανέλθω σε αυτοέλεγχο, τόσο πιο δύσκολο γινόταν. Το φοβερό είναι πως το τέλος αυτής της εβδομάδας ήταν και η έναρξη να κόψω τελείως την ζάχαρη!

Το μυστικό κρύβεται πίσω από το τι περιμένουμε να αισθανθούμε από την ενδεχόμενη πράξη. Κάθε φορά που σκεφτόμουν την εικόνα του γλυκού ο εγκέφαλος μου ανακαλούσε την ευχαρίστηση που είχα στο παρελθόν τρώγοντας το.

Κάθε φορά που βιώνεις ένα συναίσθημα χαράς, απογοήτευσης ή απόλαυσης, τα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου σου oικοδομούν μια θεωρία για το ποια αισθητηριακά στοιχεία οδήγησαν σε αυτά τα συναισθήματα. Το μάθημα αυτό αποθηκεύεται στην μνήμη έτσι ώστε την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να κάνεις μια επιλογή, τα εγκεφαλικά σου κύτταρα είναι έτοιμα να προβλέψουν τι θα συμβεί έπειτα.

Όταν βλέπεις πως είσαι έτοιμος να υποκύψεις κάνε μια απλή ερώτηση στον εαυτό σου: πως περιμένω να αισθανθώ;. Σκοπός δεν είναι να καταπιέσουμε τα συναισθήματα μας αλλά να τα κατανοήσουμε ως προς τον τρόπο που μας επηρεάζουν και να κατευθύνουμε τον εγκέφαλο μας να επεξεργαστεί την κατάσταση με τα ανώτερα τμήματα του.

Χρήστος Παπανίκας

humanadvanced

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ