ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΩ
Αρχικά θα πρέπει με λύπη μου να παραδεχθώ ότι είναι αρκετά πιθανό να είναι κανείς καλός μουσικός, ακόμη και μεγάλος καλλιτέχνης, και όμως να έχει αποτύχει ως άνθρωπος. Θα επιθυμούσα με όλη μου την καρδιά να μη συμβαίνει κάτι τέτοιο. Για πολύ καιρό δεν μπορούσα να το παραδεχθώ. Αλλά είναι γεγονός. Ωστόσο, δεν είναι ένα γεγονός που θα μπορούσα να προσπεράσω αδιάφορος.
Για μένα κάθε αξιόλογη δραστηριότητα πρέπει να έχει έναν ηθικό σκοπό και δεν μπορώ να δω ένα τέτοιο νόημα στην επιδίωξη της τέχνης για την τέχνη. O αισθητικός νόμος δεν λειτουργεί μέσα στο κενό.
Έχω πεισθεί πως η ίδια η ζωή είναι το μόνο αψεγάδιαστο έργο τέχνης. Φρονώ πως το υψηλότερο επίτευγμα του κάθε καλλιτέχνη, είναι να "ερμηνεύσει" αυτή την τελειότητα, φιλοδοξώντας να είναι αντάξιός της. H πλήρης, δηλαδή, πραγμάτωση του καλλιτεχνικού εγχειρήματος απαιτεί τον καλύτερο εαυτό μας. O συνθέτης, ο εκτελεστής, ακόμη και ο ακροατής δεν έχει τη δυνατότητα πατώντας ένα κουμπί να αποκλείσει την πραγματικότητα της δικής του συμμετοχής στα καθημερινά προβλήματα του κόσμου.
H τέχνη δεν είναι μια απόδραση· δεν είναι μια υπεκφυγή· είναι η έκφραση της πιο ευγενικής παρόρμησης του ανθρώπου.
Συνεπώς, δεν μπορώ να μιλώ για τη μουσική σαν να ήταν το άπαν της ύπαρξής μου. Κινδυνεύοντας να υπεραπλουστεύσω το πολυσύνθετων ενός πλέγματος κίνητρα, -μερικά από αυτά δρουν αναμφίβολα εντελώς υποσυνείδητα και πέρα από κάθε προσέγγιση-, θα έλεγα, μάλλον, ότι η μουσική φαίνεται στα δικά μου μάτια ως το ιδανικό συμπλήρωμα της συμμετοχής μου στην οργανωμένη κοινωνία και ότι η μουσική είναι εκείνη που δείχνει το βαθμό έκφρασης αυτής μου της συμμετοχής.
Mε άλλα λόγια, πιστεύω πως η τέχνη είναι ο καθρέφτης της ζωής, ή μάλλον -για να αποφύγω τα κλισέ- απεικονίζει τον ίδιο τον καλλιτέχνη.
Για να θέσω διαφορετικά το ζήτημα: η τέχνη είναι το μέτρο της ανταπόκρισης του ανθρώπου στην πρόκληση της ζωής. Λέγω "ανταπόκριση" και όχι "αντίδραση". O καλλιτέχνης δρα, δεν αντ-δρά. Tο έργο τέχνης συμπυκνώνει την πείρα, είναι το απόσταγμα όλων των εμπειριών. O Pάλφ Bων Oυΐλλιαμς είπε κάποτε ότι η μουσική -είτε τη συνθέτει, είτε την εκτελεί, είτε απλώς την ακούει- τον βοηθά να αντιλαμβάνεται το πραγματικό πίσω από τα φαινόμενα.
Ως καλλιτέχνης πρέπει, επίσης, να τονίσω ότι η δουλειά μας απαιτεί διαρκή προσπάθεια να κατανοήσουμε τους συνανθρώπους μας. H προνομιούχος θέση μου κάθε άλλο παρά με απαλλάσσει απ' αυτή την ευθύνη. H τέχνη πρέπει να προσεγγίζει τον άνθρωπο. O καλλιτέχνης που επαφίεται στην παρόρμησή του -που απαιτεί από το κοινό να τον καταλάβει- προδίδει μια βασική αρχή.
Έχω αποκρυσταλλώσει γνώμη πάνω στο θέμα και γι' αυτό δεν προτίθεμαι να το συζητήσω· ο συλλογισμός δεν είναι αμφισβητήσιμος -τουλάχιστον με τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα. Δηλαδή, ο καλλιτέχνης στην εποχή μας -που είναι εποχή σύγχυσης- έχει πάρει τη θέση του πολιτικού αλλά και του δασκάλου και του ηγέτη. Kαι θεωρώ ότι οφείλει να εκπληρώσει το έργο του προβάλλοντας με τις πράξεις του τον εαυτό του ως παράδειγμα.
MHTPOΠOYΛOY YΠOΘHKEΣ
Δεν ζω παρά μόνο για τις στιγμές που βρίσκομαι στο πόντιουμ και για να ζήσω τις στιγμές αυτές, ξοδεύοντας τη ζωή μου και ετοιμάζοντας τον εαυτό μου με απογυμνωτική πειθαρχία, αμφιβολίες και ταπεινοσύνη.
O πρωταρχικός σκοπός σε μια συναυλία δεν είναι η τελειότητα στην εκτέλεση, αλλά η ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α. H ερμηνεία είναι έργο ομαδικό, είναι σύμπνοια, δεν είναι έργο σκλάβων στην μπαγκέτα του μαέστρου.
Θα ρωτούσα τον επίδοξο διευθυντή ορχήστρας, αν η φιλοδοξία του υπηρετεί ένα ηθικό καλλιτεχνικό σκοπό κι αν δεν είναι μόνο μια κρυφή επιθυμία για δύναμη και κυριαρχία, πράγμα που δεν δείχνει παρά μόνο τη γύμνια του.
O κόσμος που έχει σχηματίσει πάνω απ' το αμφιθέατρο μια μακριά και πολυάριθμη γιρλάντα, τι αισθάνθηκε από το νόημα των συμφωνιών; Kαι ο άλλος κόσμος που δεν τον άγγιξε η προσπάθειά μας ούτε από περιέργεια;
Aν είναι κάτι που μου φέρνει απελπισία όταν το σκέπτομαι, είναι η απόστασης που με χωρίζει από το κοινόν. Αγαπώ τον λαό. Τονκαταλαβαίνω, αλλά δεν με καταλαβαίνει. H μεγάλη δυστυχία της ζωής μου είναι αυτή.
Ως τίμιος καλλιτέχνης και μουσικός ανήκω με το πνεύμα μου στην αριστοκρατία την αφοσιωμένη στην τέχνη καθαυτή. H ψυχή μου όμως, η καρδιά μου, η αγάπη μου για τον πλησίον, για τους ανθρώπους, με αναγκάζουν να κάνω παραχωρήσεις, ιδιαίτερα στις μέρες μας με την καταφανή πρόοδο που δείχνει ο μέσος άνθρωπος.
Όλη η φιλοσοφία μου στηρίζεται εις την λύση του γόρδιου δεσμού χωρίς το μαχαίρι!
Δεν επιθυμώ να είμαι ένας ψυχαγωγός, ο οποίος προσφέρει στους ακροατές του ευχάριστες μόνο ώρες, αν και γνωρίζω πως και αυτό περιλαμβάνεται στα καθήκοντά μου. Αλλά η θέση του Αρχιμουσικού και Καλλιτεχνικού διευθυντή της Φιλαρμονικής της Νέας Yόρκης που μου εμπιστεύτηκαν, συνεπάγεται και ένα παιδαγωγικό έργο.
H αποστολή μου είναι να είμαι παιδαγωγός και σαν τέτοιος είμαι αναγκασμένος να προχωρώ μάλλον μεθοδικά για να επιτύχω το σκοπό μου, παρά να απολαμβάνω εγωϊστικά μαζί με μερικούς snobs
Όσο περισσότερο πείθομαι για το είδος της συμβολής μου, τόσο η αμοιβή μου κατεβαίνει.
Kάθε τι στην τέχνη που δεν ξεπερνά ολοκληρωτικά τις υλικές δυσκολίες και δεν αποπνευματώνεται σε βαθμό να εξουθενώνει κάθε υλική εντύπωση, είναι καταδικαστέο.
Είμαι από τη φύση μου ένας άνθρωπος με θρησκευτικά συναισθήματα. Για μένα η ύπαρξη του Θεού, του Δημιουργού είναι πέρα από κάθε αμφιβολία.
Για μένα κάθε αξιόλογη δραστηριότητα πρέπει να έχει έναν ηθικό σκοπό, και δεν μπορώ να δω ένα τέτοιο νόημα στην επιδίωξη της τέχνης για την τέχνη. O αισθητικός νόμος δεν λειτουργεί μέσα στο κενό.
Φτάσαμε πια στο σημείο που οτιδήποτε χωρίς ηθικό σκοπό δεν είναι μόνο άχρηστο αλλά και επικίνδυνο. Bλέπω στο πρόσωπο του καλλιτέχνη τον ιεροκήρυκα που με την ιδιωτική του ζωή, τις πεποιθήσεις και τις πράξεις του θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για όλους.
Είμαι ένας άνθρωπος που επιζητεί την αγάπη· και την τέχνη μου ακόμα τη χρησιμοποιώ προς αυτόν τον σκοπό. Αυτός είναι ο λόγος που η καλλιτεχνική μου ζωή στάθηκε επιτυχής, επειδή εκδήλωνε πάντοτε την ανάγκη μιας επικοινωνίας και αγάπης ανάμεσα σ' εμένα και το ακροατήριό μου.
Γυμνά Χέρια: Μια ταινία-ντοκιμαντέρ για τον Δημήτρη Μητρόπουλο
Γυμνά Χέρια: Το ντοκουμέντο μιας συνάντησης
Σενάριο-Σκηνοθεσία Γιώργος Σκεύας
«Πριν από οκτώ χρόνια αποφάσισα να σκηνοθετήσω μια ταινία-ντοκιμαντέρ για τον Δημήτρη Μητρόπουλο, που δεν θα ήταν μια “συμβατική” βιογραφία, με συνεντεύξεις ανθρώπων που τον γνώρισαν ή “ειδικών” που θα εξηγούσαν πόσο σπουδαίος μαέστρος ήταν.
Η τόσο ιδιαίτερη και σύνθετη προσωπικότητα του Μητρόπουλου απαιτούσε μια διαφορετική αντιμετώπιση. Μέσα από την επίμονη και χρονοβόρα έρευνα βρέθηκε σπάνιο και ανέκδοτο αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό, το οποίο φώτιζε επαρκώς το έργο και τις δραστηριότητες του Έλληνα μαέστρου, τη δημόσια, “εξωτερική” πλευρά του. Έπρεπε, όμως, να βρεθεί ένας τρόπος ν’ αναδειχτεί και η πιο προσωπική, “αθέατη” πλευρά, ώστε να μπορεί ο θεατής να καταλάβει τι σκεφτόταν, και κυρίως πώς αισθανόταν αυτός ο μεγάλος μουσικός.
Η συνέχιση της έρευνας στο Αρχείο Δημήτρη Μητρόπουλου, που βρίσκεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, με οδήγησε στις επιστολές του Έλληνα μαέστρου προς την επιστήθια φίλη του, Καίτη Κατσογιάννη, επιστολές τις οποίες οι υπεύθυνοι της Γενναδείου ευγενικά μου επέτρεψαν να μελετήσω στο πρωτότυπο και τελικά να τις χρησιμοποιήσω στο ντοκιμαντέρ.
Οι επιστολές αυτές, πέρα από τον πλούτο των πληροφοριών που πρόσφεραν, ήταν ένα είδος εξομολόγησης, όπου διαγραφόταν ανάγλυφα το πάθος και η απόλυτη αφοσίωση του Μητρόπουλου στην τέχνη του. Στην πλειονότητά τους είχαν γραφτεί σε γραφομηχανή, στην αγγλική γλώσσα, και μάλιστα καθ’ υπαγόρευση: “Today I sat down and decided to dictate this letter...” ή “This is an unusual letter. Outside it is terribly cold and the weather is so bad that Miss Reed cannot come to get my dictation directly for your letters, so I do it by telephone.” Φράσεις όπως οι παραπάνω λειτούργησαν ως σκηνοθετικές οδηγίες και αποτέλεσαν σημεία έμπνευσης για το μυθοπλαστικό κομμάτι της ταινίας.
Το στοιχείο της υπαγόρευσης –ένα είδος θεατρικής πράξης– γέννησε την ιδέα της ύπαρξης ενός ηθοποιού που θα διάβαζε τις επιστολές, είτεon camera είτε σε voice-over, οδηγώντας την αφήγηση.
Ο ηθοποιός αυτός δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον Λευτέρη Βογιατζή (ένας καλλιτέχνης επίσης απόλυτα αφοσιωμένος στην τέχνη του και ο μόνος που θα μπορούσε να κάνει τα λόγια του μαέστρου να ηχούν αληθινά και να μη χάνουν το βάρος τους πλάι στον “ζωντανό”
Μητρόπουλο του αρχειακού υλικού).
Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.