Μακεδονία ξακουστή του κάθε μύθου η χώρα

Γράφει η Αγγελική Κώττη //

Περίπου τέσσερις δεκαετίες πριν, ο αείμνηστος Μανόλης Ανδρόνικος αποκάλυψε στις Αιγές την εντυπωσιακότερη συστάδα μακεδονικών τάφων, που έμελλε να αποτελέσει το πιο διάσημο ανασκαφικό εύρημα του περασμένου αιώνα. Οι τάφοι που ο ίδιος απέδωσε τον Φίλιππο Β, στον Αλέξανδρο τον Δ, μαζί με τον λεγόμενο «τάφο της Περσεφόνης» λόγω του ονόματος των νεκρών τους, λόγω της ιστορικότητας των προσώπων τους, όπως και χάρη στα πολύχρυσα κτερίσματά τους, έγιναν γνωστοί διεθνώς, και προκάλεσαν πανελλήνια συγκίνηση.

Όσοι το είχαν ζήσει ίσως θυμούνται, για τους νεότερους όμως, θα πρέπει να επισημανθεί πως ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής (ο γνωστός, της ΕΡΕ, της βίας και νοθείας, που κυβερνούσε επί δολοφονίας Λαμπράκη κ.λπ., ο οποίος επιπλέον είχε γεννηθεί στη μακεδονική Πρώτη Σερρών) ΔΕΝ έκανε την ανακοίνωση του ευρήματος, ούτε και είχε δημοσιοποιήσει οτιδήποτε περί της ανασκαφής. Η πρώτη του φυσική επαφή με τα ευρήματα υπήρξε, αν δεν με απατά η μνήμη μου, όταν εκείνα είχαν μεταφερθεί πλέον, με άκρα μυστικότητα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Τις ανακοινώσεις έκανε εκείνος που είχε δικαίωμα και όφειλε να τις κάνει, ο καθηγητής Ανδρόνικος.

Σκίτσο: Κώστας Κουφογιώργος, εφημ. Ελευθεροτυπία

Η αιτία που κράτησε κλειστό το πρωθυπουργικό, γενικώς λαλίστατο στόμα, και που η πληροφόρηση δόθηκε από τον ειδικό και, εν ολίγοις, επιτετραμμένο, δεν ήταν όπως επαναλαμβάνεται τις τελευταίες ημέρες με αφορμή, βεβαίως, την ανασκαφή στην Αμφίπολη, το ότι τότε υπήρχαν λίγα μέσα ενημέρωσης και δη κρατικά. Δηλαδή, δεν υπήρχε ελεύθερη ραδιοφωνία και ιδιωτική τηλεόραση. Ακριβώς επειδή όλα ήταν απολύτως ελεγχόμενα, ο τότε πρωθυπουργός θα μπορούσε κάλλιστα να αρπάξει τις δάφνες του ανασκαφέα. Δεν το έκανε. Δεν φαίνεται καν να του πέρασε από το μυαλό. Ακόμα πάντως και αν του είχε περάσει, κι ο ίδιος κι οι άλλοι γνώριζε ότι ο Ανδρόνικος δεν θα το είχε επιτρέψει. Ουδείς έχασε από αυτό. Κέρδισαν οι πάντες. Η αρχαιολογία προπαντός.

Βεβαίως δεν έλειψαν από τους τότε πολιτικούς οι προσπάθειες «εθνικής» καπηλείας του ευρήματος των Αιγών. Ακούσαμε αμέτρητες φορές, και συνεχίζουμε να ακούμε, ότι η ανεύρεση του τάφου του Φιλίππου πιστοποιεί την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Η δεξιά, όπως και όλοι οι εθνικιστικοί κύκλοι, σε όποια παράταξη και αν ανήκουν, θεώρησαν ότι με έναν βασιλικό τάφο μπορούν να λύσουν το πολιτικό πρόβλημα, το οποίο ουδέποτε αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά.

Το λεγόμενο (ή και υπαρκτό) «μακεδονικό» προέκυψε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, όταν το έπλασαν οι Βούλγαροι για γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η προσάρτηση εδαφών στο νεοσύστατο κράτος τους όπως και η κάθοδός τους προς το Αιγαίο. Σύμφωνα με τη λογική τους, η Μακεδονία είχε ενιαία εθνότητα κατά την αρχαιότητα, η οποία δεν ήταν ελληνική. Η διαπιστωμένη αρχαολογικά αλήθεια, είναι πως είχε και Δάρδανους και Ιλλυριούς και Παίονες και άλλους, όμως περίπου στα σημερινά ελληνικά εδάφη, είχε, τουλάχιστον από τον 8ο- 7ο αιώνα π.Χ. ελληνικά φύλα- ενδεχομένως και πριν, αλλά δεν έχουμε επαρκείς επιγραφικές μαρτυρίες.

Τα Σκόπια συνέχισαν για προφανείς λόγους την προπαγάνδα στα τέλη του περασμένου αιώνα. Η Ελλάδα, ανίκανη να χειριστεί σωστά τα πολιτικά της πράγματα, τις εθνικές της υποθέσεις, τη διπλωματία, το «λόμπινγκ» με διεθνείς επιστημονικούς κύκλους, τους άφησαν να αλωνίζουν ανενόχλητοι, γεμίζοντας βιβλιοθήκες, ίντερνετ και καθηγητικές έδρες με κατασκευασμένη Ιστορία. Σήμερα, αν γράψετε στο google Macedonia, θα διαπιστώσετε πως έχουν κερδίσει το παιχνίδι των εντυπώσεων και άρα χάσαμε. Δεν τους αντιμετωπίσαμε σωστά, προτιμήσαμε εθνικιστικά συλλαλητήρια αντί σωστής αντιπαράθεσης, υποχωρήσαμε γιατί οι «προστάτες» αυτό επέτασσαν και, πλέον, έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας σε έναν επαρχιακό τάφο, όπως αυτόν της Αμφίπολης, για να πούμε (στους εαυτούς μας μόνο) ότι η Μακεδονία ήταν ελληνική. Τρέμει κανείς να σκεφτεί αφού έτσι αντιμετωπίζουμε τα αρχαιολογικά ευρήματα, τι θα γίνει εφόσον διαπιστωθεί ότι ο τάφος, ανήκε, φερ’ ειπείν, σε Θράκα ηγεμόνα…

Μένει να δούμε αν ανάλογες καπηλείες κερδίζουν και εκλογές ή έστω εκλογικά ποσοστά. Η αντίδραση του κοινού, να αποζητά με δίψα δήθεν εθνικούς μύθους, παντελώς ανυπόστατους, μαρτυρά πολλά. Η παρουσίαση της άγνοιας του μέσου Ελληνα, που πιστεύει ακράδαντα σε ό,τι αντιεπιστημονικές θεωρίες του σερβίρονται για τον νεκρό του τάφου, μόνο και μόνο επειδή επενδύονται με διάσημο όνομα, κεντρίζοντας τον πόθο, μάλλον πρέπει να απογοητεύσει τους πάντες. Συρρέουν, λέει, να δουν την ανασκαφή οι ταξιδιώτες και οι τουρίστες, αν και είναι γνωστό πως η προσέγγιση δεν επιτρέπεται. Τουλάχιστον άλλοι πενήντα μακεδονικοί τάφοι ανά τη Βόρειο Ελλάδα είναι επισκέψιμοι. Εκεί, κανείς δεν «συρρέει». Προφανώς, επειδή δεν ενδιαφέρει το αρχαίο, αλλά η αχλή του μύθου. Και η Πατρίδα, που έπρεπε να φροντίζει την σωστή επαφή των Ελλήνων με το παρελθόν τους, αντ’ αυτού καλλιεργεί εθνικιστικές προσδοκίες. Θα είχε σίγουρα να συνεισφέρει με τις γνώσεις και τη νηφαλιότητά του πολλά ο Μιχαήλ Σακελλαρίου, που πρόσφατα αποχαιρετίσαμε. Αυτό έκανε όταν το μακεδονικό ήταν στην κορύφωσή του, πλην εις μάτην.

Η σοβαρότητα και το μέτρο έχουν απολεσθεί από τους πολιτικούς, θα πρέπει ωστόσο να διατηρηθεί από τους αρχαιολόγους και η ταχύτητα της ανασκαφής να μην προσαρμοστεί στις ανάγκες διάνθισης μιας πρωθυπουργικής ομιλίας στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης.

Πάντως, πολύ θα ήθελα να ακούσω και τη γνώμη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για όλα αυτά, καθώς συνιστούν αν όχι προσβολή του αρχαίου, σίγουρα προσβολή της Αρχαιολογίας.

fractalart

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ