Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ

Στον πολιτισμό μας μια κληρονομημένη θέση η η κληρονομημένη περιουσία παίζουν οπωσδήποτε κάποιο ρόλο Όταν όμως η δύναμη η αναγνώριση και η περιουσία πρέπει να αποκτηθούν με προσωπικές προσπάθειες ο άνθρωπος εξαναγκάζεται να πάρει ανταγωνιστική στάση απέναντι στους άλλους. Από το οικονομικό του κέντρο ο ανταγωνισμός επιδρά σε όλες τις άλλες δραστηριότητες και διεισδύει στην αγάπη στις κοινωνικές σχέσεις και στο παιγνίδι γι αυτό ο ανταγωνισμός αποτελεί πρόβλημα για κάθε άνθρωπο που ανήκει στον πολιτισμό μας και δεν μας εκπλήσσει καθόλου  που τον βρίσκουμε πάντα στο επίκεντρο των ψυχικών μας συγκρούσεων.

Η παθολογική ανάγκη για ανταγωνισμό διαφέρει σε τρείς απόψεις από τη φυσιολογική ανάγκη για ανταγωνισμό. Πρώτον ο νευρωτικός συγκρίνει διαρκώς τον εαυτό του με άλλους ακόμη και σε περιπτώσεις που δεν είναι απαραίτητο. Αν και η τάση να υπερφαλαγγίσει τους άλλους είναι ουσιαστική σε κάθε είδους ανταγωνισμού νευρωτικός συγκρίνεται και με ανθρώπους που δεν εμφανίζονται σαν ανταγωνιστές και δεν έχουν κανένα κοινό σκοπό μαζί του .Το ερώτημα ποιός είναι πιο έξυπνος πιο γοητευτικός πιο δημοφιλής απευθύνεται αδιάκριτα στον καθένα .Το αίσθημα του απέναντι στη ζωή μπορεί να παραβληθεί με αυτό ενός τζόκεϊ σε ιπποδρομία για τον οποίο μόνο ένα πράγμα έχει σημασία να προηγείται από τους άλλους. Αυτή η στάση οδηγεί αναγκαστικά σε απώλεια  η  σε καταστροφή του ενδιαφέροντος για μιαν υπόθεση. Το νευρωτικό δεν τον ενδιαφέρει η ουσία αλλά πόση επιτυχία πως η επίδραση και πως η αναγνώριση θα κερδίσει Μα αυτό που κάνει .

Η δεύτερη διαφορά από τον φυσιολογικό ανταγωνισμό έγκειται στο ότι ο νευρωτικός έχει τη φιλοδοξία όχι μόνο να αποδίδει περισσότερο και να έχει μεγαλύτερη επιτυχία από τους άλλους αλλά να είναι μοναδικός και ασυνήθιστος. Αν και σκέπτεται συγκριτικά ο σκοπός του βρίσκεται στον υπερθετικό βαθμό μπορεί να έχει συνείδηση ότι παρακινείται από αδυσώπητη φιλοδοξία συχνά όμως καταπιέζει ολοκληρωτικά η κατά ένα μέρος τη φιλοδοξία του, στην τελευταία περίπτωση μπορεί  να πιστεύει ότι δεν τον ενδιαφέρει η επιτυχία αλλά  η υπόθεση για την οποία εργάζεται πως δεν τον ενδιαφέρει να βρίσκεται στο προσκήνιο αλλά του αρκεί να κατευθύνει τα πράγματα από τα παρασκήνια. Η ομολογεί πως σε μια περίοδο της ζωής του ήταν φιλόδοξος πως σαν παιδί φανταζόταν πως είναι Χρήστος, Ναπολέοντας ή σαν κορίτσι ήθελε να παντρευτεί τον πρίγκιπα της Ουαλίας. Τώρα όμως η φιλοδοξία του έχει εξαφανιστεί εντελώς μπορεί μάλιστα και να παραπονεθεί που έχασε τη φιλοδοξία του και να δηλώσει πως θα προτιμούσε να ανακτήσει πάλι κάτι από την παλιά φιλοδοξία του Σε περίπτωση που έχει η καταπιέσει ολοκληρωτικά τη φιλοδοξία του θα είναι ίσως πεπεισμένος πως ποτέ του δεν ήταν φιλόδοξος .Οι φιλοδοξία συγκεντρώνεται μερικές φορές έναν εντελώς ορισμένο σκοπό στην ευφυΐα  τη γοητεία σε ιδιαίτερες επιδόσεις στην ηθική, πολλές φορές όμως η φιλοδοξία δεν έχει έναν ορισμένο σκοπό αλλά εξαπλώνεται σε όλες τις δραστηριότητες του φιλόδοξου ανθρώπου. Σε κάθε τομέα με τον οποίο έρχεται σε επαφή πρέπει να είναι ο καλύτερος θέλει να είναι ταυτόχρονα μεγάλος εφευρέτης εξαίρετος γιατρός και θαυμάσιος μουσικός Μια γυναίκα δεν θα ήθελε να είναι μόνο η πρώτη στον ιδιαίτερο επαγγελματικό τομέα της αλλά και τέλεια νοικοκυρά και ταυτόχρονα η κομψότερη γυναίκα Οι νέοι άνθρωποι αυτού του Τύπου έχουν δυσκολίες να διαλέξουν ένα επάγγελμα γιατί η εκλογή του ενός σημαίνει παραίτηση από ένα άλλο η τουλάχιστον παραίτηση από ένα μέρος των ιδιαίτερων προτιμήσεών τους Επειδή η υπερβολική φιλοδοξία τους ωθεί να έχουν μεγάλες προσδοκίες δεν είναι ευχαριστημένοι με τις επιδόσεις τους και γι αυτό αποθαρρύνονται και απογοητεύονται εύκολα κι είναι πολύ πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τις προσπάθειές τους και να αφήσουν κάτι άλλο. Πολύ προικισμένοι άνθρωποι κατακερματίζουν τις ενέργειές τους με αυτόν τον τρόπο σε όλη τους τη ζωή Έχουν πραγματικά μεγάλες δυνατότητες να πετύχουν κάτι καλό σε έναν τομέα αλλά αφού ενδιαφέρονται ταυτόχρονα για τόσα πολλά πράγματα και είναι φιλόδοξοι σε όλα είναι ανίκανοι να ακολουθήσουν με επιμονή ένα σκοπό και τελικά δεν κατορθώνουν τίποτε και αφήνουν το ταλέντο τους να χάνεται άσκοπα.

Ο φιλόδοξος είπε έχει συνείδηση της φιλοδοξίας του είτε όχι είναι πάντα ευαίσθητος απέναντι στην αποτυχία .Ακόμη και μια  επιτυχία μπορεί να την αισθανθεί σαν απογοήτευση αν δεν ανταποκρίνεται απόλυτα στις υπερβολικές προσδοκίες του.  Η επιτυχία με ένα επιστημονικό άρθρο η με ένα βιβλίο μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση επειδή δεν έκανε πάταγο αλλά απλώς κίνησε το ενδιαφέρον των ειδικών Ένας άνθρωπος αυτού του Τύπου μπορεί να μη χαρεί την επιτυχία του αφού πέρασε μια πολύ δύσκολη εξετάσει γιατί την πέρασαν και άλλοι .Αυτή η επιμονή τάση να απογοητεύονται από όλα είναι μια από τις αιτίες που αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να απολαύσουν την επιτυχία τους .Αργότερα θα αναφέρω και άλλες αιτίες. Φυσικά είναι και εξαιρετικά ευαίσθητοι απέναντι σε κάθε κριτική. Πολλοί άνθρωποι δεν έγραψαν δεύτερου βιβλίου είδε με ζωγράφισαν δεύτερο πίνακα επειδή και οι πιο ήπια κριτική τους απογοήτευσε βαθιά .Πολλές λανθάνουσες  νευρώσεις εκδηλώνονται μετά από την κριτική ενός προϊσταμένου η μετά από μια αποτυχία ακόμη κι αν οι Κρητικοί η η αποτυχία είναι αθώος και δεν ανταποκρίνονται στο βαθμό της εσωτερικής ταραχής που προκάλεσαν.

Η τρίτη διαφορά από τον φυσιολογικό ανταγωνισμό είναι η διαρκής εχθρότητα τη φιλοδοξία του νευρωτικού η στάση του :Εκτός από μένα δεν πρέπει να είναι κανένας άλλος πιο ωραίος πιο ικανός και πιο πετυχημένος .Η εχθρικότατα υπάρχει σε κάθε οξύ ανταγωνισμό αφού η νίκη ενός ανταγωνιστή προϋποθέτει την ήττα του αλλού. στην πραγματικότητα σε έναν ατομικιστικό πολιτισμού υπάρχει καταστρεπτικός ανταγωνισμός σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε να επιφυλασσόμαστε να ονομάσουμε νευρωτική μια τέτοια στάση όταν εμφανίζεται χωριστά. Είναι σχεδόν Πολιτισμικός τρόπος συμπεριφοράς .Στον νευρωτικό όμως οι καταστρεπτικές πλευρές είναι ισχυρότερες από τις εποικοδομητικές γι αυτόν έχει μεγαλύτερη σημασία να βλέπει τους άλλους ηττημένους παρά να έχει ο ίδιος επιτυχία !

Οι ανταγωνιστικές συνήθειες του πολιτισμού μας μας επιτρέπουν συχνά να βλάπτουμε τον ανταγωνιστή μας για να ενισχύσουμε τη θέση μας η τη φήμη μας η να απωθούμε έναν πιθανό ανταγωνιστή. Ο νευρωτικός όμως κατέχεται από μια τυφλή αδιάκριτη και ακατανίκητη τάση να μειώνει τους άλλους. Αυτό το κάνει ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι οι Άλλοι δεν μπορούν να τον βλάψουν η και όταν η ήττα τους δεν ευνοεί τα συμφέροντα του. Μπορούμε να πούμε πως έχει τη μοναδική πεποίθησης: Μόνο ένας μπορεί να έχει επιτυχία του με άλλα λόγια σημαίνει εκτός από μένα δεν πρέπει να έχει κανένας άλλος επιτυχία .Πίσω από τις καταστρεπτικές του ορμές μπορεί να κρύβεται μια τεράστια συναισθηματική ένταση, ένας άντρας πχ που έγραψε ένα θεατρικό έργο οργίστηκε παράφορα όταν έμαθε πως κάποιος από τους φίλους του έγραφε επίσης ένα έργο.

Όταν η στάση του νευρωτικού είναι εξαιρετικά υποτιμητική του είναι δύσκολο να σχηματίσει θετική γνώμη να πάρει θετική θέση η να καταλήξει σε εποικοδομητική απόφαση. Μια θετική γνώμη για έναν άνθρωπο για ένα πράγμα μπορεί να καταστραφεί με την παραμικρή αρνητική παρατήρηση που κάνει κάποιους γιατί αμέσως ξεκινά η υποτιμητική διάθεση του νευρωτικού.

Όλες οι καταστρεπτικές ορμές που περιέχονται στον νευρωτικό πάθος για δύναμη, αναγνώριση και περιουσία εκφράζονται με τον ανταγωνισμό και ένας φυσιολογικός άνθρωπος μπορεί να έχει τέτοιες τάσεις στα πλαίσια του ανταγωνισμού που συνηθίζεται στον πολιτισμό μας ο νευρωτικός όμως τις έχει ακόμη και όταν του προξενούν ζημιά η πόνο.

Όταν μέσα σε μια κοινωνία κυριαρχεί το πνεύμα του ανταγωνισμού, ο ανταγωνισμός έχει οπωσδήποτε δυσμενή επίδραση πάνω στις σχέσεις των φύλων αν οι τομείς της ζωής ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες δεν χωρίζονται αυστηρά ο νευρωτικός ανταγωνισμός προξενεί όμως εξαιτίας του καταστρεπτικού χαρακτήρα του μεγαλύτερα δεινά από τον φυσιολογικό .

Οι τάσεις του νευρωτικού να καταβάλλει να καταπιέζει και να ταπεινώνει τον σύντροφο παίζουν τεράστιο ρόλο στις ερωτικές σχέσεις οι σεξουαλικές σχέσεις χρησιμοποιούνται σαν μέσο να υποτάσσει και να ταπεινώνει τον σύντροφο η να υποτάσσεται και να ταπεινώνεται απ αυτόν .

Συχνά δημιουργείται μια κατάσταση που ο Φρόιντ την ονόμασε διάσπαση στην ανδρική σεξουαλική ζωή, ένας άνδρας μπορεί να αισθανθεί σεξουαλική έλξη μόνο από μια γυναίκα κατωτέρου επιπέδου και να είναι ανίκανος και ψυχρός με γυναίκες που αγαπά και θαυμάζει. Για έναν τέτοιο άντρα η συνουσία συνδέεται με ταπείνωση του συντρόφου γι αυτό καταπιέζει αμέσως τις σεξουαλικές του επιθυμίες απέναντι σε μια γυναίκα που την αγαπά η θα μπορούσε να την αγαπήσει. Αιτία γι αυτή τη στάση του είναι συχνά η μητέρα του από την οποία αισθανόταν όταν ήταν παιδί ταπεινωμένος και ήθελε κι αυτός με τη σειρά του να την ταπεινώσει αλλά από φόβο έκρυβε την επιθυμία πίσω από υπερβολική αφοσίωση μια κατάσταση που την ονομάζουμε καθήλωση. Στην κατοπινή ζωή βρίσκει τη λύση να διαιρεί τις γυναίκες σε δύο ομάδες. Η διατηρημένη εχθρότητα απέναντι σε γυναίκες τις οποίες αγαπά εκφράζεται με το να ματαιώνει πραγματικά τις προσδοκίες τους.

Όταν ένας άντρας αυτού του Τύπου αναπτύσσει σχέση με μια γυναίκα που του είναι κοινωνικά η ανθρώπινα εφάμιλλη η ανώτερη ντρέπεται πολλές φορές ενδόμυχα γι αυτή αντί να είναι υπερήφανος. Μια τέτοια αντίδραση είναι δυνατό να τον εκπλήσσει τρομερά γιατί συνειδητά  είναι της γνώμης ότι τίποτε δεν αλλάζει στην αξία της γυναίκας όταν έχει μια σεξουαλική σχέση. Εκείνο που δεν γνωρίζει είναι ότι η τάση του να ταπεινώνει μια γυναίκα με το sex είναι τόσο ισχυρή ώστε να περιφρονεί συναισθηματικά αυτή τη γυναίκα. Και μια γυναίκα μπορεί να αισθάνεται εντελώς παράλογη ντροπή για τον αγαπημένο της που εκφράζεται με το να μη θέλει να τη βλέπουν μαζί του η με το να μην αναγνωρίζει τις καλές του ιδιότητες και με αυτόν τον τρόπο να τον εκτιμά λιγότερο απ όσο αξίζει .Με την ψυχανάλυση αποκαλύπτεται πως και αυτή έχει την ίδια ασυνείδητη τάση να ταπεινώνει τον σύντροφό της οι αιτίες είναι διάφορες: οργή απέναντι σε έναν αδερφό που προτιμήθηκε από τους γονείς περιφρόνηση απέναντι σε έναν αδύναμο πατέρα η πεποίθηση ότι δεν είμαι γοητευτική και γι αυτό προεξόφληση της απόρριψης από την πλευρά των ανδρών.

Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μπορούν να έχουν πλήρη συνείδηση των προθέσεών τους να καταπιέσουν και να ταπεινώσουν το άλλο φύλο. Μια κοπέλα μπορεί να αρχίσει μια ερωτική σχέση με έναν άντρα με την ανοιχτά ομολογούμενη αιτιολόγηση να υποδουλώσει τον άντρα .Η μπορεί να φλερτάρει σκόπιμα τους άντρες και μόλις αντιδράσουν με αγάπη να τους εγκαταλείπει .Συνήθως όμως η επιθυμία της να ταπεινώνει δεν είναι συνειδητή .Σε τέτοιες περιπτώσεις η επιθυμία αυτή μπορεί να εκφραστεί με πολλούς έμμεσους τρόπους .Μια γυναίκα μπορεί πχ να απαντήσει με γέλια στις προσπάθειες του άντρα να την πλησιάσει. Η μπορεί να πάρει τη μορφή σεξουαλικής ψυχρότητας με την οποία αποδεικνύεται στον άντρα πως δεν μπορεί να ικανοποιήσει τη γυναίκα πράγμα που τον ταπεινώνει πολύ ιδιαίτερα όταν φοβάται μήπως ταπεινωθεί από τις γυναίκες .Στη βικτωριανή εποχή ήταν πολιτισμικά αναγνωρισμένος τρόπο συμπεριφοράς για μια γυναίκα να αισθάνεται τις σεξουαλικές σχέσεις σαν ταπείνωση, ένα αίσθημα που μετριαζόταν όταν η σχέση ήταν νόμιμη και ανάλογα ψυχρή!   Αυτή η πολιτισμική επίδραση έχει μειωθεί στην εποχή μας αλλά είναι αρκετά ακόμη ισχυρή για να εξηγεί το γεγονός ότι οι γυναίκες αισθάνονται περισσότερο από τους άντρες πως οι σεξουαλικές σχέσεις μειώνουν την αξιοπρέπειά τους .

Ένας άντρας που δεν αισθάνεται σίγουρος για τον ανδρισμό του φτάνει στην υποψία πως η γυναίκα του τον αποδέχεται μου από την ανάγκη της για σεξουαλική ικανοποίηση ακόμη και όταν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις πως τον αγαπά ειλικρινά .Η ένας άντρας μπορεί να αισθανθεί την έλλειψη ανάλογες αντιδράσεις από την πλευρά της γυναίκας σαν ταπείνωση και γι αυτό να φροντίζει υπερβολικά για την ικανοποίηση της .Θεωρεί αυτή τη φροντίδα του διακριτικότητα απέναντι στη γυναίκα Από άλλες απόψεις όμως μπορεί να είναι όμως και αδιακρίτως και να αποκαλύπτει με αυτόν τον τρόπο πως με τη φροντίδα του για την ικανοποίηση της γυναίκας προσπαθεί μόνο να προστατευτεί από το αίσθημα της ταπείνωσης

 Η διαδικασία γίνεται πιο πολύπλοκη όταν η τάση για ταπείνωση και υποταγή του άλλου καλύπτεται από μια στάση θαυμασμού. Οι άντρες που θέλουν κατά βάθος να πληγώνουν και να περιγελούν τις γυναίκες της τοποθετούν συνήθως ψηλά στη συνείδησή τους. Οι γυναίκες που ασυνείδητα προσπαθούν πάντα να υποτάξουν και να ταπεινώσουν τους άντρες θαυμάζουν τους ήρωες. Στο θαυμασμό του νευρωτικού απέναντι στους ήρωες μπορεί να κρύβεται γνήσιο αίσθημα για την αξία και το μεγαλείο το ιδιαίτερο όμως γνώρισμα της νευρωτικής στάσης έγκειται στο γεγονός ότι αυτή η στάση είναι συμβιβασμός ανάμεσα σε δύο άλλες στάσεις :   Ανάμεσα στη στάση του νευρωτικού να αναζητά την επιτυχία ανεξάρτητα από την αξία της και στη στάση του να κρύβει τις καταστρεπτικές του τάσεις απέναντι σε έναν πετυχημένο άνθρωπο .

Μερικές τυπικές συζυγικές  συγκρούσεις μπορούμε να τις κατανοήσουμε πάνω σε αυτή τη βάση στον πολιτισμό μας αυτές οι συγκρούσεις πλάττουν συχνότερα τις γυναίκες γιατί για τους άντρες υπάρχουν περισσότερα εξωτερικά κίνητρα για την επιτυχία και μεγαλύτερες δυνατότητες να την αποκτήσουν. Ας υποθέσουμε πως μια γυναίκα που ανήκει στον τύπο που θαυμάζει τους ήρωες παντρεύεται έναν άντρα επειδή την ελκύει η ήδη φτασμένη η η πιθανή του επιτυχία. Επειδή στον πολιτισμό μας η σύζυγος συμμετέχει μέχρι ένα ορισμένο βαθμό στην επιτυχία του άντρα της μπορεί η επιτυχία όσο διατηρείται να της προσφέρει ικανοποίηση. Μολοντούτο βρίσκεται σε σύγκρουση :Αγαπά τον άντρα της για την επιτυχία του αλλά ταυτόχρονα τον μισεί για τον ίδιο λόγο. Θα ήθελε να καταστρέψει την επιτυχία του αλλά παρεμποδίζεται αφού σαν σχεδόν αντικαταστάτριά του άντρα της συμμετέχει στην επιτυχία του που θέλει να την απολαμβάνει. Μία τέτοια γυναίκα μπορεί να εξωτερικεύσει την επιθυμία της να καταστρέψει την επιτυχία του άντρα της με εκκεντρικότητες που απειλούν την οικονομική του κατάσταση με φιλονικίες που κλονίζουν την ψυχική του ηρεμία και με μια κακόβουλη υποτιμητική στάση που υπονομεύει την αυτοπεποίθησή του. Η οι καταστρεπτικές τις επιθυμίες εκφράζονται με τη στάση της να ωθεί τον άντρα της αδιάκοπα από επιτυχία σε επιτυχία χωρίς να ενδιαφέρεται καθόλου για την υγεία του. Η δυσαρέσκεια της θα εμφανιστεί στο προσκήνιο με το παραμικρό σημάδι αποτυχίας και ενώ όσο ο άντρας είχε επιτυχία του συμπεριφερόταν από κάθε άποψη σαν ερωτευμένη σύζυγος θα στραφεί τώρα εναντίον του αντί να τον βοηθήσει και να τον ενθαρρύνει.

Όπως ανέφερα παραπάνω η αιτία που συναντούμε μια τέτοια αντίδραση συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες μπορεί να αναζητηθεί στην πολιτισμική μας κατάσταση η οποία έχει κάνει την επιτυχία η υπόθεση των ανδρών Το ότι όμως αυτό το είδος της αντίδρασης δεν είναι αποκλειστικά γνώρισμα των γυναικών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι και οι άντρες αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο όταν η κατάσταση είναι αντίστροφη όταν δηλαδή η γυναίκα τυχαίνει να είναι πιο ισχυρή πιο έξυπνη και πιο πετυχημένη. Εξαιτίας της πολιτισμικά εξαρτημένης πίστης μας στην υπεροχή του άντρα σε όλους τους τομείς εκτός από την αγάπη μια τέτοια στάση καλύπτεται από την πλευρά του άντρα λιγότερο συχνά με θαυμασμό ο άντρας εκφράζει συνήθως την καταστρεπτική του στάση απροκάλυπτα με ανοιχτή προσβολή των συμφερόντων και της εργασίας της γυναίκας .

Το πνεύμα του ανταγωνισμού δεν επηρεάζει μόνο τις σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες αλλά και την εκλογή του συντρόφου ότι βλέπουμε από αυτή την άποψη της νεύρωσης είναι απλώς μια παραφουσκωμένη εικόνα αυτού του θεωρείται φυσιολογικό στον πολιτισμό μας ο οποίος ευνοεί τον ανταγωνισμό. Κατά κανόνα η εκλογή του συντρόφου καθορίζεται από την τάση για αναγνώριση και περιουσία δηλαδή από κίνητρα που βρίσκονται έξω από τη σφαίρα του έρωτα Ο νευρωτικός ωθείται στην εκλογή του συντρόφου του πολύ περισσότερο από αυτά τα κίνητρα επειδή η τάση του για δύναμη αναγνώριση και υποστήριξη είναι πολύ πιο ισχυρή και άκαμπτη από αυτή ενός φυσιολογικού ανθρώπου και επειδή οι προσωπικές του σχέσεις με τους άλλους έχουν επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι ανίκανος να κάνει μια ελεύθερη επιλογή

Απόσπασμα απο το βιβλίο :The Neurotic Personality of our Times της Karen Horney (16 September 1885 – 4 December 1952)

thinkgenerator

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ