Το Ευχάριστο και το Δυσάρεστο στη Ζωή του Ανθρώπου

ΤΙ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΤΕΛΙΚΑ; ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Ή ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΗ;

του Ευάγγελου Κουσιάδη

( δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ, τεύχος 10, τον Ιούλιο του 2009)

"... Γιατί δεν έχουμε ανάγκη να φαινόμαστε υγιείς, αλλά να είμαστε πράγματι υγιείς."  ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

                                                                                                      

Πολλοί άνθρωποι όταν ακούν ή αναφέρονται στη λέξη "υγεία" εννοούν κατα κύριο λόγο το να είναι σε καλή λειτουργική κατάσταση το σώμα τους, ενώ με την έννοια της "ψυχικής υγείας ή ισορροπίας" αναφέρονται σε πράγματα και καταστάσεις που τους ευχαριστούν και "ικανοποιούν τη ψυχή τους", με αμφίβολη όμως "θρεπτική αξία" και ουσιαστική συνεισφορά στη βελτίωσή τους.

'Ετσι, το ευχάριστο στον άνθρωπο είναι πάντοτε προτιμότερο, γιατί του επιβεβαιώνει ψευδαισθητικά την υγιή του κατάσταση, ενώ το δυσάρεστο είναι μονίμως απευκταίο διότι του θυμίζει ακριβώς το έλλειμμα της πραγματικής του υγείας.

Ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκει απλώς να φαίνεται υγιής, χωρίς πράγματι να είναι και η υγεία του σταθμίζεται ανάλογα με το πόσα ευχάριστα πράγματα του συμβαίνουν στη ζωή του: Πόσες ευχάριστες-ηδονικές στιγμές βιώνει, με πόσες ευχάριστες δραστηριότητες ασχολείται, πόσες ευχάριστες επιθυμίες έχει για ακόμα περισσότερα ευχάριστα πράγματα. Κι όμως, ένα κρίκος αν σπάσει ή λείψει από αυτή την αλυσίδα των ευχάριστων, ο άνθρωπος αρχίζει και νοσεί. Αρχίζει τότε άραγε να νοσεί ή μήπως νοσούσε κι από πρίν όταν βίωνε μια ψευδεπίγραφη ευχαρίστηση η οποία απλώς του κάλυπτε τα προβλήματα (τα σκουπίδια κάτω από το χαλί ) και ο άνθρωπος βρισκόταν σε μια κατάσταση "ασυμπτωματικής διαταραχής", δηλαδή χωρίς να εμφανίζει τα εμφανή συπτώματα μιας κλασικής ψυχικής διαταραχής, η οποία ωστόσο υπέβοσκε και "δούλευε" υπογείως εις βάρος του ανθρώπου;

Το δυσάρεστο επιφέρει πάντα την ταραχή και τον τρόμο στον ανθρώπο, δίνοντας του την αίσθηση ότι η υγεία του απειλείται, η ύπαρξη του και η ισορροπία του κλονίζονται. Κι όμως, πόσες φόρες πίσω από αυτό που φαίνεται δυσάρεστο δεν κρύβεται όφελος; Πόσες φορές το δυσάρεστο δεν έρχεται στη ζωή μας ως λύτρωση να μας αφυπνίσει και να μας ταρακουνήσει, και ως σημάδι προς αποκατάσταση της αληθινής μας υγείας; Και αντίθετα, πόσες φορές το ευχάριστο, το τόσο ηδονιστικό και μεθυστικό, δε λειτουργεί ως ναρκωτικό και μας αποκοιμίζει και μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα κρατήσει μια ζωή και ότι όλα πάνε καλά στη ζωή μας, ενώ τα λάθη και οι συνέπειες τους περιμένουν με την πρώτη ευκαιρία να εκδηλωθούν;

 Το δυσάρεστο δεν μπορεί να είναι έξω από τη σφαίρα επιρροής της φυσικής νομοτέλειας της αρμονίας και της εξέλιξης. Ακόμα κι εκεί που πονάμε,εκεί που βιώνουμε μια επώδυνη, τραυματική εμπειρία, εκεί που ενοχλούμαστε και ταρασσόμαστε, ακόμα κι εκεί υπάρχει η γιατρειά και η δύναμη που θα μας πάει ένα βήμα παραπέρα, για να ωριμάσουμε, να δυναμώσουμε και να εξελιχθούμε. "Η μεγαλύτερη γιατρειά έρχεται κατευθείαν μέσα από την πληγή" έλεγε ο Νίτσε ενώ ο Λόρδος Μπάυρον είχε πεί ότι "ο πόνος είναι ο καλύτερος δάσκαλος, μέσα από ένα δάκρυ μπορεί να δεί κανείς πολύ μακριά απ'ότι μέσα από ένα τηλεσκόπιο".

Δε θα είχε λόγο ύπαρξης το δυσάρεστο, αν το όφελος βρισκόταν αποκλειστικά στην ευχαρίστηση μιας πρόσκαιρης ηδονής. Δε θα εξυπηρετούσε την αρμονία του σύμπαντος και τη δική μας προσωπική εξέλιξη, οπότε γιατί να συμβαίνει; Κι όμως, υπάρχει και συμβαίνει γι'αυτόν ακριβώς το λόγο..

Επομένως, το δυσάρεστο δεν χρειάζεται να μας τρομάζει και ούτε να κρίνεται επιπόλαια ως ¨δυσάρεστο", όταν μπορεί να κρύβει όφελος και δημιουργική εξέλιξη. Αρκεί εμείς να αντιληφθούμε τον πραγματικό λόγο της εμφάνισής του. Και θα είμαστε σε θέση να τον αντιληφθούμε όταν είμαστε σε θέση να διακρίνουμε ανάμεσα στο όφελος και το ευχάριστο: ότι με ευχαριστεί δεν είναι σίγουρο ότι θα με ωφελήσει (επιθυμητό είναι πάντα "το τερπνόν μετά του ωφελίμου" αλλά εξαιρετικά σπάνιο) και από την άλλη ότι με δυσαρεστεί δεν είναι σίγουρο ότι θα με βλάψει, αντίθετα μπορεί να με ωφελήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό μάλιστα.. Ακόμα και οι τραγωδίες, οι προσωπικές του καθενός που τον έχουν σημαδέψει, μπορεί να αποτελέσουν το έναυσμα για τις μεγαλύτερες αλλαγές στη ζωή του.

Κατά συνέπεια, δεν έχουμε ανάγκη από μια φαινομενική υγεία και από μία εύθραυστη ψυχική ισορροπία, που βασίζονται μόνο στη βίωση ευχάριστων στιγμών και στη "νάρκωση" κάθε τι δυσάρεστου, αλλά από μία  πραγματική υγεία που περιλαμβάνει την επιλογή του ευχάριστου που φέρνει μαζί και όφελος και την αντοχή στο δυσάρεστο, που φέρνει μαζί του μια άλλου είδους γνώση και εμπειρία.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη (σύμφωνα και με τους κλασικούς Υπαρξιακούς ψυχολόγους και ειδικά τονΑbraham Maslow) από την εκτίμηση της υγείας μας, της ευημερίας μας, της ίδια μας της ζωής, με γνωμονα και βάση μέτρησης μόνο το ευχάριστο και τον ψυχαναγκαστικό αποκλεισμό κάθε δυσάρεστου, ως επιζήμιου και απειλητικού για την ύπαρξη μας. Συχνά μια τέτοια πλάνη έχει αποδειχθεί η πιο τραγική ψευδαίσθηση..

kousiadis

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ